Ulusötesi Savunuculuk Ağları Aracılığıyla İnsan Hakları Normlarının Yerelde Yayılması: LGBTİ+ Hakları Örneği

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 71, 109 - 127, 26.10.2021

Sinem Bal

https://doi.org/10.33458/uidergisi.947584

Öz

Küresel-yerel bağıntısında kendi alanlarını oluşturan ulusötesi aktörler, ortak iyinin yayılmasını amaçlayan
savunuculuk ağları oluşturmaktadırlar. Keck ve Sikkink, dolaylı veya doğrudan baskı yolları ile devlet
davranışlarını değiştirmeyi amaçlayan bu aktörleri Bumerang Modeli çerçevesinde inceleyerek, insan hakları
normlarının devletler tarafından uygulanması için yerel ve ulusötesi savunuculuk ağlarının alttan ve üstten
baskı yapmaları gerektiğini savunmaktadırlar. Bu çalışma, Bumerang Modeli’nin merkezi devletten ziyade
yerel yönetimlere uygulanması durumunda insan hakları normlarının ne derece etkili yayılabileceği sorusuna
odaklanmaktadır. Çalışmanın vaka incelemesi kısmı, insan haklarının parçası olan LGBTİ+ haklarına dair
normların, Bumerang Modeli yoluyla yerel yönetimlere uygulanması halinde normların yerelde sosyalleşerek
daha etkin yayılabildiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Bumerang Modeli, Sivil Toplum Kuruluşları, Norm Yayılması, Yerel Siyaset, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği

Human Rights Norms Diffusion through Transnational Advocacy Networks: LGBTI+ Rights as a Case

Öz

Transnational actors that have established their own borderless space stemming from glocal links build advocacy
networks that aim to spread the common good. Keck and Sikkink examine these actors that intend to change
state behavior either with direct or indirect pressure through the Boomerang Model and advocate a simultaneous
top-down and bottom-up pressure by local and transnational networks to force states to implement human
rights norms. This paper questions to what extent the Boomerang Model could work at the local government
level rather than the central one in diffusing human rights norms. The case study in this article shows that
when the norms related to LGBTI+ rights as a part of human rights are exerted on municipalities through the
Boomerang Model, they create social interaction and get diffused in more effectively.

Anahtar Kelimeler

Boomerang Model, Civil Society Organizations, Norm Diffusion, Local Politics, Gender Equality

Kaynakça

• Alemdar, Zeynep (2011). “Sarmal Modeli Yarı Sarmak: Türkiye’de İnsan Hakları Kurumları-DevletAB İlişkisi”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 7, No. 28, s.111-128.
• Allendoerfer, Michelle G. et al. (2020). “The Path of the Boomerang: Human Rights Campaigns, ThirdParty Pressure, and Human Rights”, International Studies Quarterly, Cilt 64, No 1, s. 111-119.
• “Ankara Valiliği’nden LGBT Etkinliklerine Süresiz Yasak” (19 Kasım 2017). BBC Türkçe, https:// www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-42043386 (Erişim Tarihi 17 Ekim 2020).
• Ausderan, Jacob (2014). “How Naming and Shaming Affects Human Rights Perceptions in the Shamed Country”, Journal of Peace Research, Cilt 51, No 1, s. 81-95.
• Council of Europe (2011). “Combating Discrimination on Grounds of Sexual Orientation or Gender Identity”, https://rm.coe.int/168047f2a6 (Erişim Tarihi 20 Mayıs 2020).
• Council of Europe (Haziran 2016). “Compendium of Good Practices on Local and Regional Level Policies to Combat Discrimination on the Grounds of Sexual Orientation and Gender Identity”, https://rm.coe.int/16806942c5 (Erişim Tarihi 12 Mayıs 2017).
• Çakmak, Sedef (2014). “Bir Siyasi Özne olarak LGBTİ Hareketi: 2014 Yerel Seçimleri ve Yerel Yönetimler”, Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar, No 23, s. 15-23.
• Depeli, Gülsüm (2013). “Anayasa Yazım Sürecine LGBT Müdahilliğinin Merkez Medyadaki Görünümü”, İletişim, No 18, s. 37-60.
• Erdoğan, Barış ve Köten, Esra (2014). “Yeni Toplumsal Hareketlerin Sınıf Dinamiği: Türkiye LGBT Hareketi”, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, Cilt 2, No 1, s. 93-113.
• Foucault, Michel (1995). Discipline and Punish: The Birth of Prison. New York, Vintage Books.
• Genç LGBT, “LGBTİ+ Dostu Belediyecilik Protokolü”, https://genclgbti.org/lgbti-dostubelediyecilik-protokolu/ (Erişim Tarihi 20 Eylül 2020).
• Gokkus, Beraat (20 Kasım 2018). “Trans Bireylere Şiddet Dünya Çapında Arttı: Türkiye Avrupa Birincisi”, Euronews, https://tr.euronews.com/2018/11/20/trans-bireylere-siddet-dunyacapinda-artti-turkiye-avrupa-birincisi (Erişim Tarihi 10 Ekim 2020).
• Gready, Paul (2004). “Conceptualising Globalisation and Human Rights: Boomerangs and Borders”, The International Journal of Human Rights, Cilt 8, No 3, s. 345-354.
• Human Rights Watch (14 Şubat 2019). “Turkey: End Ankara Ban on LGBTI Events”, https://www. hrw.org/news/2019/02/14/turkey-end-ankara-ban-lgbti-events (Erişim Tarihi 16 Ekim 2020).
• Human Rights Watch (16 Ekim 2007). “Türkiye: Eşcinsel Hakları Derneklerine Yasal Yaptırımlara Son!”, https://www.hrw.org/legacy/turkish/docs/2007/10/16/turkey17108_txt.htm (Erişim Tarihi 16 Mayıs 2017).
• “İstanbul’da Onur Yürüyüşü’ne Polis Müdahalesi Sonrası Gözaltılar” (25 Haziran 2017). BBC Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-40398917 (Erişim Tarihi 17 Ekim 2020).
• Kadirbeyoğlu, Zeynep (2005). “Assessing the Efficacy of Transnational Advocacy Networks”, Fikret Adaman ve Arsel Murat (der.), Environmentalism in Turkey: Between Democracy and Development, NY, Routledge, s. 101-116.
• KaosGL (25 Şubat 2014). “LGBTİ Dostu Belediyecilik Protokolü”, https://kaosgl.org/haber/lgbtidostu-belediyecilik-protokolu (Erişim Tarihi 15 Mayıs 2017).
• KaosGL (24 Ocak 2019). “Kaos GL, Çankaya Belediyesi’nin eşitlik planına katkı sundu”, https:// kaosgl.org/haber/kaos-gl-cankaya-belediyesinin-esitlik-planina-katki-sundu (Erişim Tarihi 14 Mayıs 2017).
• Keck, Margaret E. ve Kathryn Sikkink (1998). Activists Beyond Borders: Advocacy Networks in International Politics. Ithaca and London, Cornell University Press.
• Keck, Margaret E. ve Kathryn Sikkink (1999), “Transnational Advocacy Networks in International and Regional Politics”, International Social Science Journal, Cilt 51, No 159, s. 89-101.
• “Komşum Eşcinsel, mülteci, Ermeni, Rum olmasın” (7 Şubat 2019). Agos Gazetesi, http://www. agos.com.tr/tr/yazi/22012/komsum-escinsel-multeci-ermeni-rum-olmasin (Erişim Tarihi 10 Mayıs 2020).
• Lambdaistanbul. “Özetle; Lambdaistanbul Ne Yaptı?”, http://www.lambdaistanbul.org/s/hakkinda/ozetle-lambdaistanbul-ne-yapti/ (Erişim Tarihi, 15 Haziran 2020).
• Muedini, Fait (2018). LGBTI Rights in Turkey Sexuality and the State in the Middle East. Cambridge: Cambridge University Press
• Murdie, Amanda ve Dursun Peksen (2013). “The Impact of Human Rights INGO Activities on Economic Sanctions”, The Review of International Organizations, Cilt 8, No 1, s. 33-53
• Netipatalachoochote, Stanati, et al. (2018). “Human Rights Norm Diffusion in Southeast Asia: Roles of Civil Society Organizations (CSOs) in Ending Extrajudicial Killings in the Phillippines”, Journal of Southeast Asian Human Rights, Cilt 2, No 1, s. 248-285
• “ODTÜ’de Onur Yürüyüşüne Polis Saldırısı: 22 Gözaltı, 1 Yaralı” (10 Mayıs 2019). Evrensel Gazetesi, https://www.evrensel.net/haber/379135/odtude-onur-yuruyusune-polis-saldirisi-22- gozalti-1-yarali (Erişim Tarihi 12 Ekim 2020).
• Ova, Nalan (2017). “Gezi Parkı Eylemleri Sonrasında Yazılı Basında LGBTİ’ler: Kırılma ve Süreklilikler”, Alternatif Politika, Cilt 9, No 1, s. 85-108
• Özkan, Yusuf (11 Mayıs 2015). “Türkiye’de Her 7 Kişiden 6’sı Eşcinsel Komşuya Karşı”, BBC Türkçe https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/05/150511_turkiye_escinsellik (Erişim Tarihi Mayıs 2020).
• Pembe Hayat Derneği (Kasım 2014). “Republic of Turkey: Submission to the United Nations Universal Periodic Review”, https://ilga.org/wp-content/uploads/2016/02/Shadowreport-16.pdf (Erişim Tarihi 10 Mayıs 2020).
• Risse-Kappen, Thomas ve Kathryn Sikkink (1999). “The Socialization of International Human Rights Norms into Domestic Practices: Introduction”, Thomas Risse et al. (der.), The Power of Human Rights: International Norms and Domestic Change, Cambridge, Cambridge University Press, s. 1-38.
• Risse, Thomas (2007). “Transnational Actors and World Politics”, Walther Ch. Zimmerli, Klaus Richter ve Markus Holzinger (der.), Corporate Ethics and Corporate Governance, Berlin Heidelberg, Springer-Verlag, s. 251-286.
• Sikkink, Kathryn (2005). “Pattern of Dynamics Multilevel Governance and the Insiders- Outsiders Coalition”, Donatella Della Porte ve Sidney Tarrow (der.), Transnational Protest and Global Activism, Lanham, MD: Rowman and Littlefield, s. 151-173.
• SPoD (Haziran 2016). “2015 LGBTİ’lerin Hukuk ve Adalete Erişimleri”, https://spod.org.tr/ uploads/975849a5-28f5-4d9d-904e-3d2ae9d04b6f-2015%20LGBT%C4%B0’lerin%20 Hukuk%20Ve%20Adalete%20Eri%C5%9Fimi.pdf (Erişim Tarihi 10 Ekim 2020).
• SPOD Anayasa Araştırma Grubu (Nisan 2012). “LGBT Yurttaşların Yeni Anayasaya Yönelik Talepleri”,https://spod.org.tr/uploads/df7b4de3-a80b-4f44-ad4c-939e26ad175f-LGBT%20 Yurtta%C5%9Flar%C4%B1n%20Yeni%20Anayasaya%20Y%C3%B6nelik%20Talepleri%20 2012.pdf (Erişim Tarihi Ekim 2020).
• Şahin, Bican ve Mete Yıldız (2009). “Ulusaşırı Savunuculuk Ağları Perspektifinden Türkiye’de Demokratikleşme, İnsan Hakları ve Sivil Toplum Kuruluşları”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 6, No 21, s. 41-65.
• Şahin, Osman ve Sema Akboğa (2019). “Türkiye’de Devlet-Sivil Toplum Kuruluşları İlişkisi ve Sivil Toplum Kuruluşlarına Katılım”, International Journal of Political Science and Urban Studies, Cilt 7, No. 2, s. 405-427.
• Tar, Yıldız (9 Ocak 2020). “BM’nin En Kapsamlı LGBTİ+ Hakları Raporu Türkçe’de!”, KaosGL, https://kaosgl.org/haber/bm-nin-en-kapsamli-lgbti-haklari-raporu-turkce-de (Erişim Tarihi 18 Ekim 2020).
• Thomas, David P. ve Sharoni Mitra (2017). “Global Civil Society and Resistance to Canadian Mining Abroad: Building and Enhancing the Boomerang Model”, Studies in Political Economy, Cilt 98, No 1, s. 48-70.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf (Erişim Tarihi 11 Eylül 2020).
• “Türkiye’den BM’ye Savunma: LGBTİ+ Eylemleri Yasak Değil” (29 Ocak 2020). Yeşil Gazete, https:// yesilgazete.org/turkiyeden-bmye-savunma-lgbti-eylemleri-yasak-degil/ (Erişim Tarihi 17 Ekim 2020).
• “Türkiye’nin LGBTİ Dostu Dört Belediyesi Oldu” (31 Mart 2014). Bianet, https://bianet.org/bianet/ siyaset/154604-turkiye-nin-lgbti-dostu-dort-belediyesi-oldu (Erişim Tarihi 12 Mayıs 2017).
• Yılmaz, Gözde (2020). “Türkiye’nin Avrupalılaşması ve LGBT Hakları”. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, Cilt 19, No 1, s. 301-325.
• Yılmaz, Volkan (2013). “The New Constitution of Turkey: a Blessing or a Curse for LGBT Citizens?”, Turkish Policy Quarterly, Cilt 11, No. 4, s. 131-140.
• Yılmaz, Volkan (2014). “Yeni Anayasa Sürecinde LGBTİ Hakları Hareketi’nin Eşit Yurttaşlık Mücadelesi: Çoğunlukçu Demokrasiye Karşı Anayasal Demokrasi”, Ayhan Kaya (der.), Farklılıkların Birlikteliği Türkiye ve Avrupa’da Birarada Yaşama Tartışmaları, İstanbul, Bilgi Üniversitesi Yayınları, s. 169-181.
• Yılmaz, Volkan ve Hilal B. Demirbaş (2015). “Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Lezbiyen, Gey, Biseksüel ve Trans (LGBT) Hakları Gündeminin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi: 2008-2014”, Alternatif Politika, Cilt 7, No 2, s. 230-256.
• “2001’den 2015’e AKP’in LGBTİ Tarihi” (26 Eylül 2015). Bianet, https://m.bianet.org/biamag/ lgbti/167837-2001-den-2015-e-akp-in-lgbti-tarihi (Erişim Tarihi 15 Eylül 2020).