KİŞİ-ÖRGÜT UYUMU VE LİDER-ÜYE ETKİLEŞİMİNİN DUYGUSAL BAĞLILIK ÜZERİNE ETKİSİ: KOLEKTİF ŞÜKRANIN DÜZENLEYİCİ ROLÜ

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 78 - 98, 20.12.2021

Yusuf Okur Berkay Aksu Tahsin Akçakanat Hasan Hüseyin Uzunbacak

https://doi.org/10.29131/uiibd.972942

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada, öncelikle duygusal bağlılığı artırıcı rolü olduğu düşünülen lider-üye etkileşimi ve kişi-örgüt uyumunun etkilerini incelemek amaçlanmıştır. Çalışmada ayrıca söz konusu etkilerde kolektif şükranın rolünü belirlemekte hedeflenmiştir. Araştırma kapsamında 299 kamu ve özel okul öğretmeni katılımcıdan anket tekniği kullanılarak veriler toplanmıştır. Verilerin analizi için doğrulayıcı faktör analizi, betimleyici istatistikler, korelasyon ve regresyon analizlerinden yararlanılmıştır. Çalışma sonuçlarına göre kolektif şükranın; hem lider-üye etkileşimi ile duygusal bağlılık, hem de kişi-örgüt uyumu ile duygusal bağlılık arasındaki ilişkide düzenleyici etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlar önceki araştırma bulguları kapsamında değerlendirilmiştir. Kolektif şükranın, çalışmadaki değişkenler arasındaki ilişkilerde düzenleyici etkiye sahip olmasının tespiti, sonraki çalışmalara faydalı olması bakımından çalışmanın en önemli katkısı olarak düşünülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Lider-Üye Etkileşimi, Kişi-Örgüt Uyumu, Kolektif Şükran, Duygusal Bağlılık, Düzenleyici Etki

THE EFFECT OF PERSON-ORGANIZATION FIT AND LEADER-MEMBER EXCHANGE ON AFFECTIVE COMMITMENT: THE MODERATOR ROLE OF COLLECTIVE GRATITUDE

Öz

First, it is aimed to examine the effects of leader-member exchange and person-organization fit,
which are thought to have a role in increasing affective commitment in this study. In addition, one goal of this
research is to determine the role of collective gratitude in these effects. Within the scope of the research, data
were collected from 299 public and private school teachers using the questionnaire technique. Descriptive
statistics, confirmatory factor analysis, regression and correlation analyzes were made regarding these
collected data. It was concluded that collective gratitude has a moderating effect on the relationship between
person-organization fit and affective commitment, and on the relationship between leader-member exchange
and affective commitment. The results obtained were evaluated within the scope of previous research findings.
The determination of collective gratitude has a moderator effect on the relations between the variables in the
study was thought to be the most important contribution of the study in terms of being beneficial for
subsequent studies. Determining that collective gratitude has a moderator effect on the relations between the
variables in the study has been the most important contribution of the study in terms of being beneficial for
subsequent studies.

Anahtar Kelimeler

Leader Member Exchange

Kaynakça

• Akgün, A. E., Erdil, O., Keskin, H. ve Müceldili, B. (2016). The relationship among gratitude, hope, connections, and innovativeness. The Service Industries Journal, 36(3-4), 102-123.
• Akyıldız, H. ve Turunç, Ö. (2013). Çalışma psikolojisi. Alter Yayıncılık.
• Alev, S. ve Taş. D. (2020). Lider-üye etkileşimi, tükenmişlik ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişki: öğretmenler üzerine bir araştırma. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 8(5), 1611-1619.
• Allen, N. J. ve Meyer, J. P. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance and normative commitment to the organization. Journal of Occupational and Organizational Psychology. 63(1), 1-18.
• Allen, N. J. ve Meyer, J. P. (1993). Organizational commitment: evidence of career stage effects?. Journal of Business Research. 26(1), 49-61.
• Angle, H. D. ve Perry, J. L. (1981). An empirical assessment of organizational commitment and organizational effectiveness. Reprinted from Admin Sci. Quarterly 26, 2.
• Aydın, E. (2017). Kültür bağlamında sosyal mübadele: kuramsal bir çalışma. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi. 16. UİK Özel Sayısı, 548-562.
• Baş, T., Keskin, N. ve Mert, İ. S. (2010). Lider üye etkileşimi (LÜE) modeli ve ölçme aracının Türkçe’de geçerlik ve güvenilirlik analizi, Ege Akademik Bakış / Ege Academic Review. 10(3), 1013-1039.
• Başaran, İ. E. (2004). Yönetimde insan ilişkileri yönetsel davranış, 3. Baskı, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Bauer, T. N. ve Graen, S. G. (1996). Development of leader-member exchange: a longitudinal test. The Academy of Management Journal, 39(6), 1538-1567.
• Baysal, A. C. ve Paksoy, M. (1999). Mesleğe ve örgüte bağlılığın çok yönlü incelenmesinde Meyer-Allen modeli. İ.Ü.İşletme Fakültesi Dergisi. 28(1), 7-15.
• Bekmezci, M. ve Yıldız, B. (2019). Babacan liderlik psikolojik sahipliği nasıl etkilemektedir? Kolektif şükranın aracı rolü?. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 18(35), 309-324.
• Blau, P. M. (1964). Exchange and power in social life. Transaction Publishers.
• Cankal, D. F. (2020). Duygusal Emeği Yordayan Faktörler: Psikolojik İyi Oluş, Lider Üye Etkileşimi ve İşe Bağlılık, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
• Cortini, M., Converso, D., Galanti, T., Di Fiore, T., Di Domenico, A.ve Fantinelli, S. (2019). Gratitude at work works! A mix-method study on different dimensions of gratitude, job satisfaction, and job performance. Sustainability, 11, 3902.
• Cronbach, L. J. (1951) Coefficient alpha and the internal structure of tests. Psychometrika, 16 (3), 297-334.
• Çekmecelioğlu, H. G. ve Ülker, F. (2014). Lider- üye etkileşimi ve çalışan tutumları üzerindeki etkisi: Eğitim sektöründe bir araştırma. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, KOSBED. 28, 35-58.
• Çöl, G. (2004). İnsan kaynakları örgütsel bağlılık kavramı ve benzer kavramlarla ilişkisi. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi. 6(2), 4–11.
• Dağlı, A., Elçiçek, Z. ve Han, B. (2018). Örgütsel bağlılık ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması: geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 17(68), 1765- 1777.
• Dansereau, F. J., Graen, G. ve Haga, W. J. (1975). A vertical dyad linkage approach to leadership within formal organizations a longitudinal investigation of the role making process. organizational behavior and human performance. 13, 46-78.
• Di Fabio, A, Palazzeschi, L. ve Bucci, O. (2017). Gratitude in organizations: A contribution for healthy organizational contexts, Front. Psychol. 8(2025), 1-6.
• Emmons, R. A., Froh, J. J. ve Rose, R. (2018). The assessment of gratitude. In S. J. Lopez (Ed.), Positive Psychological Assessment (2nd ed., pp. xx-xx). Washington, DC: American Psychological Association. (Erişim Tarihi: 14.05.2021, Book Chapters/12)
• Emmons, R. A. ve McCullough, M. E. (2003). Counting blessings versus burdens: Experimental studies of gratitude and subjective well-being in daily life. Journal of Personality and Social Psychology. 84, 377-389.
• Gerstner, C. R. ve Day, D. V. (1997). Meta-analytic review of leader-member exchange theory: Correlates and construct issues. Journal of Applied Psychology, 82(6), 827-844.
• Göcen, G. (2012). Şükür ve Psikolojik İyi Olma Arasındaki İlişki Üzerine Bir Alan Araştırması, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri (Din Psikolojisi) Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
• Graen, G. B. ve Uhl-Bıen, M. (1995). Relationship-based approach to leadership: development of leader-member exchange (lmx) theory of leadership over 25 years: Applying a multi-level multi-domain perspective. Leadership Quarterly. 6(2), 219–247.
• Graen, G. B., Liden, R. C. ve Hoel, W. (1982). Role of leadership in the employee withdrawal process. Journal of Applied Psychology. 67(6), 868–872.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara, Seçkin Yayıncılık, 5. Baskı.
• Habip, E. (2018). Mesleki Prestij ile İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkide Kolektif Şükranın Aracılık Etkisi, Yüksek Lisans Tezi.
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.58ff60b766da00. 87543066
• İlhan, M. ve Çetin, B. (2014). LISREL ve AMOS programları kullanılarak gerçekleştirilen yapısal eşitlik modeli (YEM), analizlerine ilişkin sonuçların karşılaştırılması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi. 5(2), 26-42.
• Karataş, Z. ve Uzun, K. (2020). Şükran mı duyuyoruz yoksa minnettar mıyız?. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 56, 411-440.
• Karcıoğlu, F. ve Kahya, C. (2011). Lider-üye etkileşimi ve çatışma yönetim stili ilişkisi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 15(2), 337-352.
• Kardaş, F. ve Yalçın, İ. (2018). Şükran: ruh sağlığı alanında güncel bir kavram. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 10(1), 1-18.
• Kardaş, F. ve Yalçın, İ. (2019). Şükran ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 18(69), 13-31.
• Kerns, C. D. (2006). Gratitude at Work. Graziadio Business Review. 9(4), https://gbr.pepperdine.edu/2010/08/gratitude-at-work/
• Kılıklı, M. (2019). X ve Y Kuşağı Bağlamında Öğretmenlerin Ekstra Rol Davranışını Açıklayan Öncüller: Antalya ve Denizli’deki Özel Okullarda Bir Araştırma. Doktora Tezi. 25-31.
• Kır, A., Kösem, Ü., Akçakanat, T. ve Uzunbacak, H. H. (2020). Öğretmenlerde şükrün işyeri mutluluğuna etkisinde cinsiyetin düzenleyici rolü. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 6 (2), 5-18.
• Kristof, A. L. (1996), Person-Organization Fit: An integrative review of its conceptualizations, measurement, and implications. Personnel Psychology. 49, 1-49.
• Liden, R. C. ve Maslyn, J. M. (1998). Multidimensionality of leader-member exchange: An empirical assessment through scale development. Journal of Management. 24(1), 43-72.
• MacKinnon , D. P., Lockwood, C. M. ve Williams, J. (2004). Confidence limits for the indirect effect: Distribution of the product and resampling methods. Multivariate Behavioral Research. 39(1), 99-128.
• Meyer, J. P., Allen, N. J. ve Smith, C. A. (1993). Commitment to organizations and occupations: Extension and test of a three-component conceptualization. Journal of Applied Psychology. 78, 538-551.
• Meyer, J. P. ve Allen, N. J. (1984). Testing the “Side-Bet Theory” of organizational commitment: Some methodological considerations. Journal of Applied Psychology, 69(3), 372-378.
• Meyer, J. P. ve Allen, N. J. (1991). A three-component conceptualization of organizational commitment. Human Resource Management Review. 1(1), 61-89.
• Müceldili, B. (2015). Çalışanların Şükran Duygularının Organizasyon İçindeki Yüksek Kaliteli İlişkiler ve Performans Üzerindeki Etkisi. Doktora Tezi.
• Müceldili, B., Erdil, O., Akgün, A. E. ve Keskin, H. (2015). Collective gratitude: Positive organizational scholarship perspective. International Business Research. 8(8), 92-102.
• Netemeyer, R. G., Boles, J. S., Mackee, D. O. ve Macmurrian, R. (1997). An investigation into the antecedents of organizational citizenship behaviors in a personal selling context. Journal of Marketing. 61, 85−98.
• Oğuz Duran, N. ve Tan, Ş. (2013). Minnettarlık ve yaşam amaçları yazma çalışmalarının öznel iyi oluşa etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi. 5(40), 154-166.
• O'Reilly III, D. A., Chatman, J. ve Caldwell, D. F. (1991). People and organizational culture: A profile comparison approach to assessing person-organization fit. The Academy of Management Journal. 34(3), 487-516.
• Öcel, H. (2013). Örgüt kimliğinin gücü, algılanan örgütsel prestij ve kişi-örgüt uyumu ile bağlamsal performans arasındaki ilişkiler: Örgütsel bağlılığın aracı rolü. Türk Psikoloji Dergisi 28(71), 37-53.
• Ölçüm Çetin, M. (2004). Örgüt kültürü ve örgütsel bağlılık. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. 1.Basım.
• Özutku, H., Ağca, V. ve Cevrioğlu, E. (2008). Lider-üye etkileşim kuramı çerçevesinde, yönetici-ast etkileşimi ile örgütsel bağlılık boyutları ve iş performansı arasındaki ilişki: ampirik bir inceleme. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 22(2), 193-210.
• Saldamlı, A. (2009). İşletmelerde örgütsel bağlılık ve iş gören performansı. 1.Baskı. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Scandura, T. A. ve Graen, G. B. (1984). Moderating effects of initial leader-member exchange status on the effects of a leadership intervention. Journal of Applied Psychology. 69(3), 428-436.
• Silverthorne, C. (2004). The Impact of organizational culture and person-organization fit on organizational commitment and job satisfaction in Taiwan. Leadership and Organization Development Journal. 25(7), 592-599.
• Sökmen, A. ve Bıyık, Y. (2016). Örgütsel bağlılık, örgütsel özdeşleşme, kişi-örgüt uyumu ve iş tatmini ilişkisi: Bilişim uzmanlarına yönelik bir araştırma. Bilişim Teknolojileri Dergisi. 9(2), 221-227
• Swailes, S. (2002). Organizational commitment: A critique of the construct and measures. International Journal of Management Reviews. 4, 155-178.
• Turunç, Ö. ve Çelik, M. (2012). İş tatmini-kişi-örgüt uyumu ve amire güven kişi-örgüt uyumu ilişkisinde dağıtım adaletinin düzenleyici rolü. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi. 14(2), 57-78.
• Yıldız, B. ve Bekmezci, M. (2019). Babacan liderlik ile çalışmaya tutkunluk arasındaki ilişkide kolektif şükranın aracı etkisi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 1(1), 52-73.
• Yıldız, B., Özdemir, F., Habib, E., ve Çakı, N. (2017). Aşırı nitelikliliğin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde kolektif şükranın moderatör etkisi. Örgütsel Davranış Araştırmaları Dergisi, 2(2), 40-61.
• Yıldız, B. ve Ayaz Arda Ö. (2018). Algılanan aşırı nitelikliliğin yenilikçi işyeri davranışları üzerindeki etkisinde kolektif şükranın rolü. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. 141-161.
• Yüksel, A. ve Oğuz Duran, N. (2012). Turkish adaptation of the gratitude questionnaire. Eurasian Journal of Educational Research, 46, 199-216.
• Wastı, S. A. (1999). Organizational commitment in a collectivist culture: The case of Turkey. University of Illinois at Urbana. Doktora Tezi.
• Westerman, J. W. ve Vanka, S. (2005). A cross-cultural empirical analysis of person-organization fit measures as predictors of student performance in business education: Comparing students in The Unites States and India. Academy of Management Learning and Education. 4(4), 409-420.
• Zalenski, R. J. ve Raspa, R. (2006). Maslow’s hierarchy of needs: A framework for achieving human potential in hospice. Journal of Palliative Medicine. 9(5), 1120-1127.