Sultan and Foucault: The Friday Parade, Petitions, and “Power Corrosions” in the Microphysics of Puissance in the Reign of Abdülhamid II (1876-1908)

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 18, 30.04.2021

Cem Doğan

https://doi.org/10.52613/ujhc.864032

Cited By: 1

Öz

The distinctive aspect of the traditional Middle Eastern political style, which has been accepted for hundreds of years, has been that it can convey the complaints of the people to the management level both individually and in plural form. Thus, on the one hand, the sultan and his entourage were able to take into account the complaints of the people, and, on the other hand, the people were able to convey their troubles to the sultan by writing a small compass when necessary and delivering it to the authorities. Moreover, the main duty of the Divân-ı Hümâyûn, which served as one of the basic state institutions in the Ottoman Empire, is to open the complaints and suggestions from the public directly before the sultan. The area where the Ottoman grievance mechanism worked most frequently was the Friday Parade. Here, they expressed their expectations from the sultan with their exposure called \textit{arz-ı hâl or rik‘a}. This was also a way of consolidating the sultan’s authority over his subjects. Because the frequent collection of these petitions was a symbol of how much a sultan was interested in his people and how much he cared for them. From the very beginning, the states of supply paved the way for an intermediary bureaucracy to keep the pulse of the relations between the sultan and his subjects, and in the sense of the abrasion and continuous reproduction of political power, they shared wealth and surveillance of the government with the people up to a point. This study aims to show the petitions presented to the sultan by the people during the reign of Sultan Abdülhamid II (1876-1908) and how these supplies functioned as a power practice with their importance in terms of the administrative system.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Abdulhamid II, M. Foucault, Power, Petition, Abrasion of Power

Sultan ve Foucault: II. Abdülhamid Döneminde Cuma Selamlığı, Arz-ı Hâller ve İktidarın Mikrofiziğinde “Güç Aşındırmaları” (1876-1908)

Öz

Geleneksel Ortadoğu siyaset üslubunun yüzlerce yıl kabul gören ayırıcı yönü, halkın mustarip bulunduğu bir konu hakkında gerek bireysel gerekse çoğul biçimde şikâyetlerini yönetim katına ulaştırabilmesi olmuştur. Böylece, bir yandan padişah ve çevresindekiler halkın yakınmalarını göz önünde bulundurabilmişler, diğer yandan da halk gerektiğinde küçük bir pusula kaleme alarak yetkililere teslim etmek suretiyle derdini padişaha aktarabilmiştir. Dahası, Osmanlı’daki temel devlet kurumlarından biri olarak hizmet veren Divân-ı Hümâyûn’un aslî görevi halktan gelen şikâyet ve önerileri doğrudan padişahın huzurunda tartışmaya açmaktı. Osmanlı şikâyet mekanizmasının en fonksiyonel taraflarından biri ise Cuma Selamlığı idi. Burada, halk arz-ı hâl veya rik\=a‘, ruk‘a, mahzar, kâğıt ve son dönemlerde bazen arîza adı verilen maruzat pusulalarıyla padişahtan beklentilerini dile getirirdi. Bu, padişahın reaya üzerindeki otoritesini pekiştirmenin de bir yoluydu. Zira bu dilekçelerin sık sık toplanması bir padişahın halkıyla ne kadar ilgilendiğinin, onları ne kadar önemsediğinin de sembolü oluyordu. Arz-ı hâller hem en başından beri aracı bir bürokrasinin padişah-halk ilişkisinin nabzını tutmasına zemin hazırlamış hem de politik gücün aşındırılması ve sürekli olarak yeniden üretilmesi anlamında halkı iktidarın zenginliği ve gözetimine bir kertede ortak etmiştir. Bu çalışma, II. Abdülhamid (1876-1908) döneminde halk tarafından padişaha sunulan maruzatları ve bu arzların idarî sistem açısından önemiyle bir iktidar pratiği olarak nasıl işlevselleştiğini göstermeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, II. Abdülhamit, M. Foucault, İktidar, Arz-ı hâl, Güç Aşındırması

Kaynakça

• Akçakaya, M. (2016). Weber’in bürokrasi kuramının bugünü ve geleceği, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (8), 275-295.
• Akyıldız, A. (2018). Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Alikılıç, D. (2004). İmparatorluk seremonisi: Osmanlı’da devlet protokolü ve törenler. İstanbul: Tarih Düşünce Kitapları.
• Aslan, S. ve YILMAZ, A. (2001). Tanzimat döneminde osmanlı bürokratik yapı ve düşüncesinin değişimi, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2 (1), 287-297.
• Aykurt, Ç . (2001). Padişah-halk buluşmasını temin eden törenlerden birisi: Cuma selamlığı, Tarih İncelemeleri Dergisi. 16 (1), 201-204.
• B.O.A. (Başbakanlık Osmanlı Arşivi), İ.DH., 736/60300, 25 Zilkade 1293 (12 Aralık 1876).
• B.O.A., Y..MTV., 261/22, 5 Rebiülahir 1322 (19 Haziran 1904).
• B.O.A., Y.PRK.AZJ., 9/90, 29 Zilhicce 1301 (20 Ekim 1884).
• B.O.A., İ.AZN., 67/26, 3 Cemaziyelahir 1324 (25 Temmuz 1906).
• Berkes, N. (1964). The development of secularism in Turkey. Londra: Hurst & Company.
• Ç aha, Ö. (1994). Osmanlı’da sivil toplum. Ankara Ü niversitesi SBF Dergisi. 49 (2),79-99.
• Demirel, F. (2019). Sultan II. Abdülhamid’in kamusal alanda görünürlüğü. Sultan II. Abdülhamid Dönemi: Siyaset - iktisat - dışpolitika - kültür – eğitim. M. Bulut, M. Enes Kala, N. Salık ve M. Nar (Ed.). İstanbul: İZü Yayınları, 95-111.
• Deringil, S. (2014). İktidarın sembolleri ve ideoloji: II. Abdülhamid Dönemi (1876-1909). İstanbul: Doğan Kitap.
• Ergin, Osman N. (1977). Türkiye maarif tarihi, 3 (4). İstanbul: Eser Matbaası.
• Foucault, M. (1978). The History of Sexuality - Volume I: An Introduction, R. Hurley (Ç ev.). New York: Pantheon Books.
• Foucault, M. (1982). The subject and power. Critical Inquiry. 8 (4), 777-795.
• Foucault, M. (2001). The essential works of Foucault 1954-1984. J. D. Faubion (Ed.). 3. New York: The New Press.
• Foucault, M. (2006). Psychiatric power: Lectures at the Coll`ege de France, 1973-74. F. Ewald ve A. Fontana (Ed.). G. Burchell (Çev.). Londra: Palgrave Macmillan.
• Foucault, M. (2011). Entelektüelin siyasi işlevi – seçme yazılar I, I. Ergüden, O. Akınhay ve F. Keskin (Ç ev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2013). Güvenlik, toprak, nüfus: Coll`ege de France dersleri, 1977-1978. F. Taylan (Çev). İstanbul: İstanbul Bilgi Ü niversitesi Yayınları.
• Galeano, E. Biz hayır diyoruz. B. Kale (Ç ev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Gölbaşı, Ş. (2015). Güvenlik, toprak, nüfus. Mülkiye Dergisi. 39 (2), 327-340.
• Görür, C. (2018). Sultan III. Mustafa’nın Cuma selˆamlıkları, History Studies, 10 (9). 147-155.
• Heyd, U. (1973). Studies in old ottoman criminal law. Oxford: Clarendon Press.
• Houston, R. A., (2014). Peasant petitions: social relations and economic life on landed estates, 1600-1850. New York: Palgrave Macmillan.
• İnalcık, H. (1988). Şikayet hakkı: ‘arz-ı hal ve ‘arz-ı mazharlar. Osmanlı Araştırmaları, VII-VIII, 33-54.
• İnalcık, H. (2019). Osmanlı fetih yöntemleri. Söğüt’ten İstanbul’a: Osmanlı Devleti’nin kuruluşu üzerine tartışmalar. O. Özel ve M. Öz (Der.). Ankara: İmge Kitabevi. 443-472.
• İpşirli, M. (1991). Arzuhal. TDV İslam Ansiklopedisi. 3, s. 447-448.
• İpşirli, M. (1991). Osmanlılarda Cuma Selamlığı (halk hükümdar münasebetleri açısından önemi), Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na armağan. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 459-471.
• İstanbul Üniversitesi, Nadir Eseler Kütüphanesi, II. Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri, yer no: NEKYA90817/10.
• Karaman, K. (2010). Ritüellerin toplumsal etkileri, SDü Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 227-236.
• Kemper, Theodore D. (2011). Status, power and ritual ınteraction: a relational reading of Durkheim, Goffman and Collins. Surrey: Ashgate.
• Lynch, Richard A. (2011). Foucault’s theory of power, Michel Foucault: Key Concepts. D. Taylor (Ed.). Durham: Acumen Publishing.
• Mardin, Ş. (1991). Türkiye’de toplum ve siyaset - makaleler 1. M. Türko¨ne ve T. O¨ nder (Der.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mark, Gregory A. (1998). The vestigial constitution: the history and significance of the right to petition. Fordham Law Review, 66 (6), 2153-2231.
• Mills, S. (2005). Michel Foucault. New York: Routledge.
• Patton, P. (1994). Foucault’s subject of power. Political Theory Newsletter. 6 (1), 60-71.
• Sakaoğlu, N. (1995). Cuma Selamlığı, Skylife, 112.
• Sanz, Manuel Serrano Y. (1979). Türkiye’nin Dört Yılı, 1552-1556. A. Kurutluoğlu (Ç ev.). İstanbul: Kervan Kitapçılık.
• Taşçı, F. (2014). A psycho-social solution to problems related to social assistance recipients: ‘sadaqa stones modeling’. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 64 (2), 89-108.
• Van voss, Lex H. (2001). Introduction. Petitions in Social History, L. Heerma van Voss (Ed.). Cambridge: Press Syndicate of the University of Cambridge, 1-10.
• Würgler, A. (2001). Voices from among the “silent masses”: Humble petitions and social conflicts in early modern central europe, Petitions in Social History. L. Heerma van Voss (Ed.). Cambridge: Press Syndicate of the University of Cambridge, 11-35.