Enerji Güvenliği Kapsamında Türkiye-Azerbaycan Arasındaki Enerji İlişkileri

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 136 - 167, 30.05.2022

Duhan Kalkan

Öz

Soğuk Savaş döneminin sona ermesiyle birlikte çeşitlenen güvenlik anlayışı kapsamında enerji güvenliği kavramı da ön plana çıkmıştır. Kavram en temel anlamda “güvenilir kaynaklardan, rasyonel maliyetlerle enerji ihtiyacını karşılayabilme yeteneği” olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışmada, öncelikle enerji kaynakları genel bir yaklaşımla ele alınacak, enerji güvenliğinin kavramsal boyutu üzerinde durulacak, akabinde Türkiye - Azerbaycan arasındaki enerji ilişkileri ve bu ülkelerin enerji güvenliği öncelikleri tartışılacaktır. Çalışma, Türkiye – Azerbaycan ilişkilerinin enerji boyutunu, enerji güvenliği kapsamında ele almayı amaçlamaktadır. Çalışmada, Türkiye’nin enerji arz güvenliği ile Azerbaycan’ın enerji talep güvenliğinin birbirini tamamlar nitelikte olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Azerbaycan, Enerji Güvenliği, Petrol, Doğalgaz

Kaynakça

• “EIA, “What countries are the top producers and consumers of oil?”, https://www.eia.gov/tools/faqs/faq.php?id=709&t=6 (Erişim Tarihi: 01.11.2021).
• “Türkiye Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan`la Röportaj”, EcoVision, 6 (14), 2013, s. 46-50.
• Anadolu Ajansı, “BTC'den Ceyhan'a 399 milyon ton petrol taşındı”, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/btcden-ceyhana-399-milyon-ton-petrol-tasindi/1219952, (Erişim Tarihi: 10.08.2020).
• Anadolu Ajansı, Türkiye’nin Cari Açığında Enerji Yük Oldu”, https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/turkiyenin-cari-aciginda-enerji-yuk-oldu/1148818, (Erişim Tarihi: 07.09.2020)
• ARAS Bülent-Arzu Yorkan, “Avrupa Birliği ve Enerji Güvenliği: Siyaset, Ekonomi ve Çevre”, TASAM Yayınları Stratejik Rapor, 13, 2005, s. 1-31.
• Bakü Büyükelçiliği, Türkiye’nin Bakü Büyükelçiliği, “Ekonomik ve Ticari İlişkiler”, http://baku.emb.mfa.gov.tr/Mission/ShowInfoNote/361746, (Erişim Tarihi: 01.09.2020).
• BBC, “Doğu Akdeniz: Türkiye'nin yayımladığı son Navtex neden tartışma yarattı?”, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-58879247, (Erişim Tarihi: 01.02.2021).
• BBC, “Erdoğan: Karadeniz'deki Tuna-1 kuyusunda 320 milyar metreküp doğalgaz rezervi keşfettik”, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-53859447, (Erişim Tarihi: 01.02.2021).
• BOTAŞ, “Ham Petrol”, https://www.botas.gov.tr/Sayfa/ham-petrol/13, (Erişim Tarihi: 01.02.2022).
• BOYLE, Godfrey, Renewable Energy: Power For Sustainable Future, Oxford University Press, New York, 2004.
• BP, “Statistical Review of World Energy 2020”, https://www.bp.com/content/dam/bp/business-sites/en/global/corporate/pdfs/energy-economics/statistical-review/bp-stats-review-2020-full-report.pdf, (Erişim Tarihi: 22.04.2022).
• ÇALIŞKAN, Burak, “Hazar Denizi Raporu: Enerji Havzasında Mücadele”, https://insamer.com/tr/hazar-denizi-raporu-enerji-havzasinda-mucadele_3156.html, (Erişim Tarihi: 10.08.2020).
• ÇELIKPALA, Mitat, Enerji Güvenliği NATO’nun Yeni Tehdit Algısı, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2013.
• EDIGER, Volkan, Dünyada ve Türkiye’de Enerji Güvenliği, İstanbul Kültür Üniversitesi Ekamer Yayınları, İstanbul, 2010.
• EIA, “U.S. Energy Information Administration Azerbaijan Report-2014”, http://www.eia.gov/countries/cab.cfm?fips=AJ (Erişim Tarihi: 01.02.2015).
• EIA, “U.S. Energy Information Administration Azerbaijan Report-2019”, https://www.eia.gov/outlooks/ieo/pdf/ieo2019.pdf, (Erişim Tarihi: 01.05.2019).
• Elif Kurban, “Türkiye’nin Petrol Üretimi Açısından 2019 Altın Yıl Oldu”, Enerji Portalı, https://www.enerjiportali.com/turkiyenin-petrol-uretimi-acisindan-2019-altin-yil-oldu/ (Erişim Tarihi: 13.09.2020)
• Energy Charter, “BP Azerbaijan Strategic Performance Unit”, http://www.encharter.org/fileadmin/user_upload/document/BP_Baku_2008.pdf, (Erişim Tarihi: 17.08.2014).
• Enerji Haber, “Güney Akım Olsa da Olmasa da TAP Projesi İlerliyor”, http://www.enerjihaber.com/haber/5385-guney-akim-olsa-da-olmasa-da-tap-projesi-ilerliyor.html, (Erişim Tarihi: 10.02.2014)
• EPDK, 2019 Yılı Doğalgaz Piyasası Sektör Raporu, EPDK Yayınları, Ankara, 2020.
• EPDK, 2019 Yılı Petrol Piyasası Sektör Raporu, EPDK Yayınları, Ankara, 2020.
• FAWTHROP, Andrew, “Profiling the top five countries with the biggest natural gas reserves”, https://www.nsenergybusiness.com/features/biggest-natural-gas-reserves-countries/, (Erişim Tarihi: 01.11.2021).
• GÜLER, Mehmet Çağatay, “Tovuz Sınırında Azerbaycan ile Ermenistan Arasında Yaşanan Çatışma ve Arka Planı”, Seta Perspektif, (292), 2020, s. 1-6.
• IEA, “Azerbaijan Energy Profile: Energy Security”, https://www.iea.org/reports/azerbaijan-energy-profile/energy-security (Erişim Tarihi: 02.04.2019)
• IGU, “World LNG Report-2013”, 2014, https://www.igu.org/resources/igu-world-lng-report-2013-edition/, (Erişim Tarihi: 22.04.2022).
• IGU, “World LNG Report-2020”, 2021, https://www.igu.org/wp-content/uploads/2021/06/3.2-Annual-Report-2020.pdf, (Erişim Tarihi: 22.04.2022).
• KARABULUT, Bilal, “Enerji Güvenliğine Küresel Bir Bakış”, Savunma Bilimleri Dergisi, 1(15), 2016, s. 31-54.
• KIBAROĞLU, Mustafa, “Enerji Kaynakları ve Ulaşım Yollarının Uluslararası Güvenliğe Etkileri, Dünya ve Türkiye’deki Enerji ve Su Kaynaklarının, Ulusal ve Uluslararası Güvenliğe Etkileri”, 15-16 Ocak 2004 Bildiriler, Soru-Cevaplar, Katkılar ve Konuşma Metinleri, Harp Akademileri Basım Evi, İstanbul 2004.
• Milli Güvenlik Akademisi, Dünyadaki Enerji Kaynakları ve Enerji Yolunda Türkiye’nin Avantajları, Milli Güvenlik Akademisi Yayınları, Ankara, 2005.
• ORAN, Baskın, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt II (1980-2001), İletişim Yayınları, İstanbul, 2002.
• PIMENTEL, David-Marcia H. Pimentel, Food, Energy and Society, CRC Press, New York, 2008.
• RAPİER, Robert, “Fossil Fuels Still Supply 84 Percent Of World Energy — And Other Eye Openers From BP’s Annual Review”, Forbes, https://www.forbes.com/sites/rrapier/2020/06/20/bp-review-new-highs-in-global-energy-consumption-and-carbon-emissions-in-2019/#60518fe166a1 (Erişim Tarihi: 01.09. 2020)
• Sabah, “Türkiye 1 yılda kaç metreküp doğalgaz tüketiyor? Türkiye'nin 1 yıllık doğalgaz ihtiyacı ve tüketimi ne kadar?”, https://www.sabah.com.tr/yasam/2020/08/22/turkiyenin-yillik-dogalgaz-tuketimi-ve-ihtiyaci-ne-kadar-turkiye-1-yilda-kac-metrekup-dogalgaz-tuketiyor, (Erişim Tarihi: 10.09.2020).
• ŞANLISOY Selim-Ramazan Ekinci, “Azerbaycan Ekonomisinin Hollanda Hastalığı Açısından Değerlendirilmesi”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi İİBF Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 26(2), 2019, s. 595-608.
• SELÇUK, Işıl Şirin, Küresel Isınma, Türkiye’nin Enerji Güvenliği ve Geleceğe Yönelik Enerji Politikaları, Ankara Barosu Yayınları, Ankara, 2010.
• SHABAN, Ilham, “61 bcm of gas exported via Baku-Tbilisi-Erzurum pipeline so far”, Caspian Barrel, http://caspianbarrel.org/en/2018/05/61-bcm-of-gas-exported-via-baku-tbilisi-erzurum-pipeline-so-far/, (Erişim Tarihi: 10.07.2020).
• SHEPHERD, William, Energy Studies, Imperial College Press, London 2003.
• SOCAR, “TANAP Avrupa Bağlantısı Tamamlandı”, http://www.socar.com.tr/kurumsal-iletisim/haberler/2019-haberler/2019/12/02/tanap-avrupa-baglantisi-tamamlandi, (Erişim Tarihi: 10.09.2021).
• Statista, “Daily demand for crude oil worldwide from 2006 to 2020”, https://www.statista.com/statistics/271823/daily-global-crude-oil-demand-since-2006/, (Erişim Tarihi: 10.09.2021)
• Statista, “Leading countries by oil consumption worldwide in 2020”, https://www.statista.com/statistics/271622/countries-with-the-highest-oil-consumption-in-2012/, (Erişim Tarihi: 01.11.2021).
• Statista, “Natural Gas Consumption Worldwide in 2020 by Country”, https://www.statista.com/statistics/265407/world-natural-gas-consumption-by-country/, (Erişim Tarihi: 01.09.2021)
• STOICESCU, Maria-Eugen Mihail Ionescu, “Romanian Achievements in Petroleum Industry”, OSJ Journals, 3(5), 2014, s. 134-141.
• Stratejik Düşünce Enstitüsü, “Haftanın Medya ve Sivil Toplum Değerlendirmesi (2 Aralık-9 Aralık 2019)”, https://www.sde.org.tr/aralik-2019/medya-ve-stk/haftanin-medya-ve-sivil-toplum-degerlendirmesi-2-aralik-9-aralik-2019-haftalik-degerlendirmesi-14330, (Erişim Tarihi: 10.09.2020).
• TANAP, “Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi”, http://www.tanap.com/tanap-nedir, (Erişim Tarihi: 02.01.2015).
• TDK, Türk Dil Kurumu Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2009.
• Ticaret Bakanlığı, 2020 Azerbaycan Ülke Profili, Ticaret Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2021.
• TPAO, 2013 Yılı Ham Petrol Ve Doğalgaz Sektör Raporu, TPAO Yayınları, Ankara, 2014.
• Wolfatthedoor, “World Reserves by Region”, http://wolfatthedoor.org.uk/chartpages/ac/ac1resbyreg.html, (Erişim Tarihi: 01.02.2014).
• Worldmeters, “Natural Gas Production by Country (2019)”, https://www.worldometers.info/gas/gas-production-by-country/, (Erişim Tarihi: 01.09.2020).
• Yeni Akit, “Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı resmen duyurdu! Doğal gaz üretimine başlandı,” https://www.yeniakit.com.tr/haber/turkiye-petrolleri-anonim-ortakligi-resmen-duyurdu-dogal-gaz-uretimine-baslandi-1555621.html, (Erişim Tarihi: 01.02.2022).