OKUL PSİKOLOJİK DANIŞMANLARININ ETKİLEŞİM VE ROLLERİ ÜZERİNE SEMBOLİK ETKİLEŞİM KURAMI BAĞLAMINDA NİTEL BİR ÇALIŞMA

Yıl 2025, Sayı: Advanced Online Publication, 939 - 957

Nurdan Bütün Ülkü , Mehmet Özbaş

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1739707

Öz

Bu çalışma, okul psikolojik danışmanlarının eğitim ortamlarındaki etkileşim biçimlerini ve rollerini Sembolik Etkileşim Kuramı çerçevesinde incelemeyi amaçlamaktadır. Kuram, bireylerin rollerini sosyal etkileşimler yoluyla sürekli olarak yeniden ürettiğini savunmakta ve bu çerçevede, okul psikolojik danışmanlarının görevlerini yalnızca resmi tanımlar üzerinden değil, günlük etkileşimler içinde şekillendirdiğini ortaya koymaktadır. Eğitim kurumları, bireyler arası sembollerin yoğun biçimde üretildiği sosyal yapılar olarak değerlendirilmektedir. Bu bağlamda, danışmanların öğrenci, öğretmen ve yöneticilerle kurduğu ilişkiler, mesleki rollerinin ve statülerinin nasıl anlamlandırıldığını göstermektedir.
Araştırma nitel yöntemle, fenomonolojik desen temel alınarak gerçekleştirilmiştir. Devlet okullarında görev yapan 11 psikolojik danışmanla yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmış; danışmanların etkileşim deneyimleri, rollerine dair algıları ve bu süreçlerin mesleki kimliklerine etkisi analiz edilmiştir. İçerik analizi sonucunda, danışman rollerinin çoğunlukla okul yöneticileri ve öğretmenlerin beklentilerine göre şekillendiği belirlenmiştir. Bu durum, danışmanların uzman kimliğinden çok, üstlendikleri işlevlerin ön plana çıktığını göstermektedir. Öte yandan, öğrencilerle güçlü ilişkiler kuran bazı danışmanların, okul kültüründe anlamlı semboller haline geldiği de görülmüştür. Bulgular, danışman rollerinin okulun sosyal yapısı ve yönetsel yaklaşımlar doğrultusunda dinamik biçimde yeniden üretildiğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sembolik Etkileşim , Psikolojik Danışman , Okul Kültürü , Rol İnşası , Eğitim Yönetimi

A QUALITATIVE INQUIRY INTO SCHOOL COUNSELORS’ INTERACTIONS AND ROLES THROUGH THE LENS OF SYMBOLIC INTERACTIONISM

Öz

This study examines school counselors’ interaction styles and professional roles in educational settings through the lens of Symbolic Interactionism. According to the theory, individuals continuously reproduce and redefine their roles through everyday social interactions. Within this framework, the study argues that school counselors shape their responsibilities not only through formal job descriptions but also through the symbolic meanings generated in their daily interactions. Educational institutions are approached as social environments in which interpersonal symbols are densely produced; thus, the relationships counselors develop with students, teachers, and administrators provide insight into how their professional roles and status are interpreted. The research employed a qualitative methodology grounded in a phenomenological design. Semi-structured interviews were conducted with 11 psychological counselors working in public schools. Counselors’ interaction experiences, perceptions of their roles, and the influence of these processes on their professional identities were analyzed. Content analysis revealed that counselors’ roles were largely shaped by the expectations of school administrators and teachers, suggesting that functional demands often overshadow their specialized professional identity. Conversely, some counselors who established strong, meaningful relationships with students emerged as significant symbolic figures within the school culture. Overall, the findings indicate that counselors’ roles are dynamically reproduced in accordance with the school’s social structure and administrative practices.

Anahtar Kelimeler

Symbolic Interaction , Psychological Counselor , School Culture , Role Construction , Educational Administration

Kaynakça

• Alexander, E. R., Savitz-Romer, M., Nicola, T. P., Rowan-Kenyon, H. T., & Carroll, S. (2022). “We are the heartbeat of the school”: How school counselors supported student mental health during the COVID-19 pandemic. Professional School Counseling, 26(1b). https://doi.org/10.1177/2156759X221105557
• American School Counselor Association. (2021). ASCA research report: State of the profession 2020. Author.
• American School Counselor Association. (2024). Student-to-school-counselor ratio 2023–2024.
• American School Counselor Association. (2025). The school counselor and student mental health (Position statement).
• Aslan, O., & Topuz, İ. (2025). Çocuklarla çalışan okul psikolojik danışmanlarının problem davranışlara yönelik görüşlerinin incelenmesi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 16(1), 697–723. https://doi.org/10.51460/baebd.1605736
• Aydın, İ. (2018). Eğitim ve etik. Pegem Akademi. Ankara
• Blumer, H. (1969). Symbolic interactionism: Perspective and method. University of California Press.
• Can, E., & Nikolayidis, U. (2021). Okul rehberlik hizmetleri: Bir durum çalışması. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(2), 647–665. https://doi.org/10.18069/firatsbed.810831
• Çalık, T., & Kurt, T. (2010). Okul kültürü: Tanımı, öğeleri ve türleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 165–180.
• Goffman, E. (1959). The presentation of self in everyday life. Anchor Books.
• Goffman, E. (1963). Stigma: Notes on the management of spoiled identity. Prentice-Hall.
• Holman, L. F., Nelson, J., & Watts, R. (2019). Organizational variables contributing to school counselor burnout: An opportunity for leadership, advocacy, collaboration, and systemic change. The Professional Counselor, 9(2), 126–141. https://doi.org/10.15241/lfh.9.2.126
• Korkut-Owen, F. (2016). Rehberlik ve psikolojik danışma. In A. Erkan (Ed.), Psikolojik danışma ve rehberlik (pp. 1–25). Pegem Akademi. Ankara
• Mead, G. H. (1934). Mind, self, and society: From the standpoint of a social behaviorist. University of Chicago Press.
• Özdemir, Y., & Güneri, O. Y. (2013). Rehber öğretmenlerin rol algılarına ilişkin nitel bir araştırma. Eğitim ve Bilim, 38(168), 144–157.
• Patton, M. Q. (2015). Qualitative research & evaluation methods (4th ed.). Sage.
• Ruiz, M., Peters, M. L., & Sawyer, C. (2019). Principals’ and counselors’ lens of the school counselor’s role. Journal of Professional Counseling: Practice, Theory & Research, 45(1), 1–16. https://doi.org/10.1080/15566382.2019.1569321
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2022). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. baskı). Seçkin Yayıncılık. Ankara
• Yıldız, M., & Ergene, T. (2017). Rehber öğretmenlerin görev algılarına ilişkin görüşleri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 7(48), 15–31.