Determination and Evaluation of the Ḥadīth Understanding of the Egyptian Thinker Aḥmad Amīn

Yıl 2022, Cilt: 31 Sayı: 1, 265 - 299, 27.06.2022

Betül Öz

https://doi.org/10.51447/uluifd.1027588

Cited By: 1

Öz

Abstract: Aḥmad Amīn, lived in an environment where the effects of Western culture were felt, was interested in science from an early age. For this reason, in his later years as both a student and a teacher he left important works behind as a result of his researches. He is known as a historian of civilization but is also known for his literary personality. In his most voluminous works called Fajr al Islām, Duḥā al Islām and Zuhr al Islām, which he wrote on Islamic history and civilization he gave broad information about Islamic sciences. These works are known to be an important series as they contain information about other sciences as well as being a reference source on Islamic history. In the sections of the mentioned works on the science of ḥadīth, basic ḥadīth information, history of ḥadīth, fabrication of ḥadīth and criticism of ḥadīth are mentioned in detail and some criticisms are made. In the present study, the Aḥmad Amīn’s understanding of the science of ḥadīth is mentioned, however he has been occasionally criticized and some of the issues he criticized are explained. As a result, when these criticisms are examined, it is understood that the author was under the influence of the some orientalists.

Anahtar Kelimeler

Ḥadīth, Criticisms of Ḥadīth, Aḥmad Amīn, Fajr al Islām, Orientalist.

Mısırlı Mütefekkir Ahmed Emîn’in Hadis Anlayışının Tespiti ve Değerlendirilmesi

Öz

Batı kültürünün etkilerinin hissedildiği bir ortamda hayatını geçiren Ahmed Emîn küçük yaşlardan itibaren ilme ilgi duymuştur. Bu vesileyle yaşamının ilerleyen dönemle-rinde hem öğrenci hem öğretici olarak yaptığı araştırmalar neticesinde ardında önemli ilmî eserler bırakmıştır. Medeniyet tarihçisi olarak tanınmasının yanı sıra o, edebî kişiliği ile de bilinmektedir. Yaptığı çalışmaların en zengini olan İslâm tarihi ve medeniyeti üzerine kaleme aldığı Fecru’l-İslâm, Ḍuḥa’l-İslâm ve Ẓuhru’l-İslâm adlı eserlerinde İslâmi ilimler hakkında geniş bilgilere yer vermiştir. Bu eserler İslâm tarihi konularında başvuru kaynağı olmasının yanı sıra, diğer ilimler hakkında da bilgiler içermesi bakımından önemli bir seri olarak bilinmektedir. Bahsi geçen eserlerin hadis ilmine dair bölümlerinde temel hadis bilgileri, hadis tarihi, hadis uydurmacılığı ve hadis tenkidi konularına detaylı bir şekilde yer verilmiş ve bazı tenkitlerde bulunulmuştur. Bu çalışmada Ahmed Emîn’in hadis ilmine dair verdiği bilgiler değerlendirilerek yer yer kendisine tenkitlerde bulunulmakta ve eleştirdiği bazı hususlara da izahlar getirilmektedir. Netice itibariyle bu tenkitler incelendiğinde yazarın bazı müsteşriklerin etkisinde kaldığı anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Hadis Tenkidi, Ahmed Emîn, Fecru’l-İslâm, Müsteşrik

Kaynakça

• Acâc el-Hatîb, Muhammed. es-Sünne ḳable’t-tedvîn. Kahire: Mektebetü Vehbe, 2. Ba-sım, 1408/1988.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût - İbrâhim ez-Zeybek. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1419/1999.
• Akgün, Hüseyin. Goldziher ve Hadis. Ankara: Araştırma Yayınları, 2014.
• Aktürk, Zekeriya - Işık, Mehmet. “Besin Değeri ve Sağlık Açısından Hurma”. Konuralp Tıp Dergisi 3 (2013), 62-68.
• Akyüz, Hüseyin. “Ebu Reyye’nin Tevesssül Hadisi Konusundaki Görüşlerinin Tahli-li”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 11/ 3 (2011), 35-72.
• Aşıkkutlu, Emin. “Hadis Vaz‘ının Hz. Peygamber Devrinde Başladığına Dair Rivâyet-ler ve Delil Değerleri”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29/2 (2005), 5-26.
• Aynî, Bedruddîn Ebû Muhammed Mahmûd b. Ahmed. ʿUmdetü’l-ḳārî fî şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Abdullah Mahmud Muhammed Ömer. 25 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421/2001.
• Bâcî, Ebü’l-Velîd Süleyman b. Halef. el-Münteḳā bi şerḥi’l-Muvaṭṭaʾ. thk. Muhammed Abdülkādir Ahmed Atâ. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1420/1999.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhamed b. İsmâil. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1419/1999.
• Caetani, Leone. İslâm Tarihi, çev. Hüseyin Mahir. 10 Cilt. İstanbul: Tanin Matbaası, 1924.
• Cragg, Kenneth. “Then and Now in Egypt: The Reflections of Ahmad Amin 1886-1954”. Middle East Journal, 9/1 (1955). 28-40.
• Çağrıcı, Mustafa. “Fitne”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/156-159. İstan-bul: TDV Yayınları, 1996.
• Çakan, İ. Lütfi. Hadis Usûlü. İstanbul: İFAV Yayınları, 32. Basım, 2013.
• Çam, Süleyman. “Ahmed Emîn b. İbrahim et-Tabbâh’ın Fecru’l-İslâm Eseri Bağla-mında Mezheplere İlişkin Görüşleri”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi 11/1 (2020), 268-286.
• Demircan, Adnan. “Ahmed Emin (Hayatı, Eserleri ve Bazı Görüşleri)”. Doğu Araştır-maları: Doğu Dil, Edebiyat, Tarih, Sanat ve Kültür Araştırmaları Dergisi = A Journal of Oriental Studies 1/1 (2008), 99-114.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eşʿas es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Salih b. Abdülazîz Âlü’ş-Şeyh. Riyad: Dârü’s-Selâm, 1420/1999.
• Ebû Şehbe, Muhammed. Difâʿ ʿani’s-sünne ve reddü şübehi’l-müsteşriḳīn ve’l-küttâbi’l-muʿâṣırîn. nşr. Ebû Huzeyfe Şerif Hicâzî. Kahire: Mektebetü’s-Sünne, 1409/1989.
• Emîn, Ahmed. Ḍuḥa’l-İslâm. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 10. Basım, 1373/1954.
• Emîn, Ahmed. Fecru’l-İslâm. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 10. Basım, 1389/1969.
• Emîn, Ahmed. Fecru’l-İslâm (İslâm’ın Doğuşu). çev. Ahmed Serdaroğlu. Ankara: Kılıç Kitabevi, 1396/1976.
• Emîn, Ahmed. Ḥayâtî. Kahire: Lecnetü’t-Teʾlîf ve’t-Terceme ve’n-Neşr, 1369/1950.
• Emîn, Ahmed. Ẓuhru’l-İslâm. Kahire: Şeriketi Nevâbihi’l-Fikr, 1430/2009.
• Erul, Bünyamin. “Sahabe Döneminde “Tekzib” Olgusu ve Tekzibin Mahiyeti: Riva-yetlerdeki Tekzîb İfadelerinin Anlamı Üzerine Bir İnceleme”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39 (1999), 455-489.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Ahmed. el-Müstaṣfâ fî ʿilmi’l-uṣûl. thk. Muham-med Abdüsselâm Abdüşşâfî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1413/1993.
• Goldziher, Ignaz. Muslim Studies. çev. C. R. Barber - S. M. Stern. 2 Cilt. Chicago: Aldi-ne - Atherton, 1971.
• Guillaume, Alfred. The Traditions of Islam. Salem - New Hampshire: Ayer Company Publishers INC, 1987.
• Gül, Mutlu - Kahraman, Hüseyin. “Hz. Ebû Bekir ve Hz. ‘Umer’in Hadis Tedvīnine Bakışları İle İlgili Rivayetlerin Tahlili”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Der-gisi 56/1 (2015), 137-156.
• Güler, Zekeriya. “Ebû Reyye’nin ‘Advâ Ale’s-Sünne en-Nebeviyye Adlı Eseri Üzerine Bir Değerlendirme”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Necmettin Erba-kan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi] 4 (1991), 187-201.
• Hamza, Muhammed Abdürrezzâk. Ẓulümâtü Ebî Reyye emâme Eḍvâʾi’s-sünneti’l-Muḥammediyye. Kahire: el-Matbaatu’s-Selefiyye, 1378/1918.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ahmed b. Ali b. Sâbit. Taḳyîdü’l-ʿilm. thk. Yusuf el-Iş. Beyrut: Dâru İhyâʾi’s-Sünneti’n-Nebeviyye, 1974.
• İbn Abdülberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdullah en-Nemerî. Câmiʿu beyâni’l-ʿilm ve faḍlihî ve mâ yenbaġī fî rivâyetihî ve ḥamlihî. Beyrut: Müessesetü’r-Reyyân - Dâru İbn Hazm, 1424/2003.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman b. Ali. el-Mevḍûʿât. thk. Abdur-rahman Muhammed Osman. 3 Cilt. Medine: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1386/1966.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî. Fetḥu’l-bârî bi Şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Abdülazîz b. Abdullah b. Bâz. 13 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Maʿrife, 1379/1960.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî. Tehẕîbu’t-Tehẕîb. 4 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1416/1995.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî. Lisânü’l-Mîzân, thk. Dâiretü’l-Maʿrifeti’n-Nizâmiyye. 7 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-Âʿlemî, 1406/1986.
• İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahman b. Muhammed el-Hadramî. Muḳaddime. thk. Abdullah Muhammed ed-Derviş. 2 Cilt. Şam: Dârü’l-Belhî, 1425/2004.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. Teʾvîlu muḫtelifi’l-ḥadîs̱. thk. Mu-hammed Zührî en-Neccâr. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1393/1972.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Muhamed Fuad Abdülbâkī. Dâru İhyâʾi’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Itr, Nureddin. Menhecü’n-naḳd fî ʿulûmi’l-ḥadîs. Dımeşk: Dârü’l-Fikr, 1418/1997.
• Kahraman, Hüseyin. “Fıkhî Hadislerin Değerlendirilmesi ve Rivayet Değeri Bağla-mında “Mevhûbe Hadisi”nin Tahric ve Tenkidi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fa-kültesi Dergisi 11/1 (2002), 167-182.
• Kandemir, Yaşar. Mevzû Hadisler. İstanbul: İFAV Yayınları, 8. Basım, 2014.
• Kanarya, Bayram. “Ebû Reyye’nin Bazı Temel Hadis Meseleleri ile İlgili İddialarına İbn Yahya’nın Verdiği Cevaplar”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (DÜSBED) 8/16 (2016), 150-171.
• Karabela, Nevin. “Hayâtî Adlı Eserine Göre Ahmed Emin”. Süleyman Demirel Üniversi-tesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (2003), 125-138.
• Karabela, Nevin. “Ahmed Emin’in Mektuplarındaki Önemli Temalar”. Şarkiyat Mec-muası 13/2 (2008), 57-71.
• Karataş, Mustafa. Rivayet Tekniği Açısından Hadislerin Artması ve Sayısı. İstanbul: İşaret Yayınları, 2006.
• Karataş, Mustafa. “Hadis Sayım Metodlarının Hadislerin Sayımına Etkisi”. İLAM Araştırma Dergisi 3/2 (1998), 51-72.
• Kaçar, H. İbrahim. “Mısırlı Fikir Adamı Ahmed Emin’e Göre 1928 İstanbul’u”. İstan-bul Araştırmaları 2 (1997), 173-187.
• Kılıç, Hulusi. “Ahmed Emîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/62-64. İs-tanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Koca, Ferhat. “Müsellemü’s-Sübût”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/83-84. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Koçyiğit, Talat. Hadis Tarihi. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Köktaş, Yavuz. “İbn Haldun’un Mukaddime Adlı Eserinde Hadis İlimleri ve Hadis-Sosyoloji İlişkisi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (2003), 299-343.
• Kuzudişli, Bekir. Hadis Tarihi. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 3. Basım, 2019.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdullah el-Asbahî. el-Muvaṭṭaʾ. thk. Abdülvehhâb Abdüllatîf. Kahire: el-Meclisü’l-Âʿlâ li’ş-Şüʾûni’l-İslâmiyye, 4. Basım, 1414/1994.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdullah el-Asbahî. el-Muvaṭṭaʾ. thk. Muhammed Fuad Abdülbâkī. Beyrut: Dâru İhyâʾi’t-Türâsi’l-Arabî, 1406/1985.
• Mazyad, A. Mahmud Husain. Ahmad Amin (Cairo 1886-1954) Advocate of Social and Lite-rary Reform in Egypt. Leiden: Brill, 1963.
• Motzki, Harald. “Hadis: Kaynağı ve Gelişimi”. çev. Dilek Tekin. Hadis Tetkikleri Der-gisi 10/2 (2002), 103-140.
• Muallimî, Abdurrahman b. Yahyâ. el-Envârü’l-kâşife limâ fî Kitâbi Eḍvâʾ ʿale’s-sünneti’l-Muḥammediyye mine’z-zelel ve’t-taḍlîl ve’l-mücâzefe. Beyrut: el-Matbaʿatü’s-Selefiyye, 1378.
• Müslim b. el-Haccâc, Ebü’l-Hüseyn el-Kuşeyrî en-Neysâbûrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Bey-rut: Dâru Kurtuba, 2. Basım, 1430/2009.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. es-Sünen. thk. Ebû Tâhir Zübeyr Ali Zâʾî. Riyad: Dârü’s-Selâm, 1430/2009.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref. el-Minhâc fî şerḥi Ṣaḥîḥi Müslim b. el-Ḥaccâc. 18 Cilt. Mısır: Matbaatü’l-Mısriyye bi’l-Ezher, 1347/1929.
• Özafşar, Mehmet Emin - Görmez, Mehmet. “Ebu Reyye ve Kitabı Üzerine”, İslâmî Araştırmalar Dergisi 5/1 (1991), 63-72.
• Schacht, Joseph. “Hadislerin Yeniden Değerlendirilmesi”. çev. İshak Emin Aktepe. Hadis Tetkikleri Dergisi 5/2 (2007), 142-144.
• Sezgin, M. Fuad. Buhârî’nin Kaynakları Hakkında Araştırmalar. Ankara: Otto Yayınları, 4. Basım, 2015.
• Sibâî, Mustafa. es-Sünne ve mekânetühâ fi’t-teşrîʿi’l-İslâmî. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 2. Basım, 1396/1976.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebû Bekr. Tedrîbü’r-râvî fî şerḥi Taḳrîbi’n-Nevevî. thk. Ahmed Ömer Hâşim. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-Arabî, 2006.
• Şahin, Hacer. Sebepleri ve Sonuçları Açısından Halîfe Mansû r’un Tedvin Emri. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Şakiroğlu, Mahmut H. “Nallino”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/349. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Süleymân b. Ahmed. el-Muʿcemü’l-kebîr. thk. Hamdî Abdül-mecîd es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, ts.
• Tahâvî, Ebû Caʿfer Ahmed b. Muhammed el-Ezdî. Şerḥu Müşkili’l-âs̱âr. thk. Şuayb el-Arnaût. 16 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1415/1994.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ (es-Sünen). thk. Salih b. Abdü-lazîz Âlü’ş-Şeyh. Riyad: Dârü’s-Selâm, 1420/1999.
• Tüveycirî, Abdullah b. Hammûd b. Abdurrahman. er-Reddü’l-ḳavîm ʿale’l-mücrimi’l-es̱îm. Riyad: Metâbiʿu Bahri’l-Ulûm, 1403/1982.
• Ulu, Arif. “Hadis Rivâyetinde İsnadın Başlaması ya da Fitnenin Tarihi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 12/1 (2012), 119-166.
• Ulu, Arif. “‘Önceleri İsnaddan Sormazlardı...’ Rivayetinin Senedi Üzerine Bir İnce-leme”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 36 (2011), 19-46.
• Yazıcı, Hüseyin. “Mısırlı Tarihçi ve Yazar Ahmed Emîn’in (1878-1954) İstanbul Anı-ları”. Nüsha: Şarkiyat Araştırmaları Dergisi 1/1 (2001), 16-29.
• Yıldırım, Enbiya. “Hadislerin Manayla Rivayeti”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (1996), 279-314.
• Yıldız, Halil İbrahim. Muhammed Tevfik Sıdkī’nin Hadis ve Sünnet Anlayışı. Çorum: Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Yılmaz, Hacı. “Bir Reformist Olarak Ahmed Emin’in Edebiyatla İlgili Görüşleri”. Nüsha: Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, 27/2 (2008), 33-48.
• Yılmaz, Hacı. “Reformist Olarak Ahmed Emin’in Toplum ile İlgili Görüşleri”. Ekev Akademi Dergisi 40 (2009), 337-348.
• Yüce, Nuri. “Brockelmann”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/335-336. İs-tanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Yücel, Ahmet. Hadis Kaynaklarının Güvenilirliği Hakkında Oryantalist İddialar ve Eleştiri-si. İstanbul: İFAV Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman. Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1998.