COVİD-19 PANDEMİ SÜRECİNDE HEMŞİRELERİN ETİK VE ALTURİSTİK LİDERLİK ALGISI

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 329 - 344, 31.08.2021

Fatma Mansur Dilek Uysal

Öz

Tüm örgütlerde olduğu gibi sağlık örgütlerinde de liderlerin çalışanlar üzerinde etkisi büyüktür. Özelikle kriz dönemlerinde liderlik algısı ve anlayışı daha çok ön plana çıkmaktadır. Bu çalışmada Türkiye’de kamu, üniversite ve özel hastanelerde görev yapan hemşirelerin etik ve alturistik liderlik algılarının belirlenmesi amacıyla nicel araştırma yöntemlerinden tanımlayıcı araştırma yapılmıştır. Araştırma verileri kartopu örneklem yöntemi ile online anket uygulanarak elde edilmiştir. Araştırmaya dahil olan katılımcı sayısı 396’dır. Araştırmada geçerlilik ve güvenilirlikleri test edilmiş Alturistik Liderlik Ölçeği ve Etik Liderlik Ölçeği kullanılmıştır. Örneklem büyüklüğü yeterli ve ölçeklerin basıklık ve çarpıklık değerleri +1 ve -1 arasında olduğundan veriler parametrik testler uygulanmıştır. Verilerin analizinde frekans, ortalama, standart sapma gibi tanımlayıcı istatistikler yapılmıştır. Kategorik verilerin analizinde ise Bağımsız Örneklem t Testi ve Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, kadın hemşirelerin, genç yaştakilerin, lisans mezunu olanların etik liderlik algılarının daha yüksek olduğu görülmüştür. Daha uzun süredir hizmet veren hemşirelerin hem etik hem de alturistik liderlik algılarının daha düşük olduğu görülmüştür. Özel hastanede çalışan hemşirelerin ise etik ve alturistik liderlik algısının kamu ve üniversite hastanesindekilere göre daha yüksek olduğu görülmüştür. Kamu ve devlet hastanesinde orta düzeyde olup, özel hastanede çalışan hemşirelerinki yüksektir.

Anahtar Kelimeler

Etik liderlik, alturistik liderlik, hemşire liderliği.

ETHICAL AND ALTURISTIC LEADERSHIP PERCEPTIONS OF NURSES IN THE COVID-19 PANDEMIC PROCESS

Öz

As in all organizations, leaders have a great impact on employees in health organizations. Especially in times of crisis, perception and understanding of leadership come to the fore. In this study, a descriptive research, one of the quantitative research methods, was conducted in order to determine the ethical and altruistic leadership perceptions of nurses working in public, university and private hospitals in Turkey. In the study, Alturistic Leadership Scale and Ethical Leadership Scale which the validity and reliability of the tested were used. Since the sample size was sufficient and the kurtosis and skewness values of the scales were between +1 and -1, parametric tests were applied to the data. Descriptive statistics such as frequency, percentage, average, and standard deviation were calculated. Comparison of categorical data was driven by Independent Sample t-Test and One-Way Analysis of Variance (ANOVA). As a result of the research, it was seen that the ethical leadership perceptions of female nurses, young people and undergraduates were higher. In addition, nurses who have served longer have lower perceptions of both ethical and altruistic leadership. It was observed that the ethical and altruistic leadership perception of nurses working in private hospitals was higher than those in public and university hospitals. It is at medium level in public and state hospitals, while that of nurses working in private hospitals is high.

Anahtar Kelimeler

Ethical leadership, altruistic leadership, nurse leadership.

Kaynakça

• Akdoğan, A., & Demirtaş, Ö. (2014). Etik Liderlik Davranışlarının Etik İklim Üzerindeki Etkisi: Örgütsel Politik Algılamaların Aracı Rolü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 107–123. https://doi.org/10.5578/jeas.7819
• Alcan, Z. (1997). Bayındır Tıp Merkezi Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü Hasta Memnuniyet Anket Sonuçları, Sağlık Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi ve Performans Ölçümü. Haberal Eğitim Vakfı, ss. 133-138.
• Arslan, A. (2009). Kriz yönetiminde liderlik. Akademik Bakış Dergisi. Sayı: Ekim-Kasım-Aralık.
• Aslan, Ş., & Özata, M. (2011). Sağlık Çalışanlarında Hizmetkâr Liderlik: Dennis-Winston ve Dennis-Bocernea Hizmetkâr Liderlik Ölçeklerinin Geçerlik ve Güvenirlik Araştırması. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 139–154. https://doi.org/10.18657/yecbu.49163
• Avolio, B. J., & Locke, E. E. (2002). Contrasting different philosophies of leader motivation. The Leadership Quarterly, 13(2), 169–191. https://doi.org/10.1016/S1048-9843(02)00094-2
• Bakan, İ. ve Doğan, İ. (2013). Liderlik Güncel konular ve Yaklaşımlar. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Barbuto, J. E., & Wheeler, D. W. (2006). Scale Development and Construct Clarification of Servant Leadership. Group & Organization Management, 31(3), 300–326. https://doi.org/10.1177/1059601106287091
• Batson, C. D., Batson, J. G., Slingsby, J. K., Harrell, K. L., Peekna, H. M., & Todd, R. M. (1991). Empathic joy and the empathy-altruism hypothesis. Journal of Personality and Social Psychology, 61(3), 413–426. https://doi.org/10.1037/0022-3514.61.3.413
• Brown, M. E., Treviño, L. K., & Harrison, D. A. (2005). Ethical leadership: A social learning perspective for construct development and testing. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 97(2), 117–134. https://doi.org/10.1016/j.obhdp.2005.03.002
• Choi, Y., & Mai-Dalton, R. R. (1998). On the leadership function of self-sacrifice. Leadership Quarterly, 9(4), 475–501. https://doi.org/10.1016/S1048-9843(98)90012-1
• Çıraklı, Ü., Uğurluoğlu, Ö., Şantaş, F., & Çelik, Y. (2014). Etik Liderlik Davranışlarının Örgütsel Adalet Üzerindeki Etkisi : Hastanede Bir Uygulama. İşletme Bilimi Dergisi, 2(2), 53–69.
• Daly, J., Jackson, D., Anders, R., & Davidson, P. M. (2020). Who speaks for nursing? COVID‐19 highlighting gaps in leadership. Journal of Clinical Nursing, 29(15–16), 2751–2752. https://doi.org/10.1111/jocn.15305
• Duygulu, S., & Kublay, G. (2008). Yönetici Hemşirelerin ve Birlikte Çalıştıkları Hemşirelerin Liderliğe İlişkin Değerlendirmeleri ve Yönetici Hemşirelerin Sahip Oldukları Liderlik Özellikleri .Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi (Vol. 15, Issue 1). https://dergipark.org.tr/en/pub/hunhemsire/103302
• Glannon, W., & Ross, L. (2002). Are doctors altruistic? Journal of Medical Ethics, 28(2), 68–69. https://doi.org/10.1136/jme.28.2.68
• Gormley, K. J. (1996). Altruism: a framework for caring and providing care. International Journal of Nursing Studies, 33(6), 581–588. https://doi.org/10.1016/S0020-7489(96)00013-2
• Gregory Stone, A., Russell, R. F., & Patterson, K. (2004). Transformational versus servant leadership: A difference in leader focus. Leadership & Organization Development Journal, 25(4), 349–361. https://doi.org/10.1108/01437730410538671
• Kalaycı: (Editör) (2016). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. (Beşinci Baskı). Ankara: Asil Yayın Dağıtım
• Karkin, N. (2004). Kamu ve Ozel Sektor Yoneticilerinin Liderlik Davranışları. Türk İdare Dergisi, 445(January 2004), 43–84.
• Kavuncubaşı, Ş.&Yıldırım, S. (2018). Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi. Siyasal Kitabevi.
• Konan, N., & Gedik, A. (2019). Özgeci Liderlik Ölçeğinin Eğitim Örgütleri İçin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. E-Uluslarası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 10(3), 76–92. https://doi.org/10.19160/ijer.661177
• Loi, R., Lam, L. W., & Chan, K. W. (2012). Coping with Job Insecurity: The Role of Procedural Justice, Ethical Leadership and Power Distance Orientation. Journal of Business Ethics, 108(3), 361–372. https://doi.org/10.1007/s10551-011-1095-3
• Majeed, N., & Jamshed, S. (2021). Nursing turnover intentions: The role of leader emotional intelligence and team culture. Journal of Nursing Management, 29(2), 229–239. https://doi.org/10.1111/jonm.13144
• Mallén, F., Chiva, R., Alegre, J., José, J., Piqueras, R., & Guinot, J. (2015). Are altruistic leaders worthy? The role of organizational learning capability Are altruistic leaders worthy? International Journal of Manpower, 36(3), 271–295. https://doi.org/10.1108/IJM-09-2013-0212
• McColl-Kennedy, J. R., & Anderson, R. D. (2002). Impact of leadership style and emotions on subordinate performance. Leadership Quarterly, 13(5), 545–559. https://doi.org/10.1016/S1048-9843(02)00143-1
• McDonald, R. P. (1981). The dimensionality of test and items. British Journal of Mathematical and Statistical Psychology, 34, 100-117.
• McGarity, T., Reed, C., Monahan, L., & Zhao, M. (2020). Innovative Frontline Nurse Leader Professional Development Program. Journal for Nurses in Professional Development, 36(5), 277–282. https://doi.org/10.1097/NND.0000000000000628
• Miller, L. M. (2003). Qualitative investigation of intercollegiate coaches' perceptions of altruistic leadership (Yayımlanmamış Doktora Tezi) The Ohio State University, ABD.
• Morse, V., & Warshawsky, N. E. (2021). Nurse Leader Competencies. Nursing Administration Quarterly, 45(1), 65–70. https://doi.org/10.1097/NAQ.0000000000000453
• Öz, F. (1998). Hemşirelikte Özgecilik (Yardım Edicilik) Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, (2) 1: 53-58.
• Özdemir, E. (2003). Liderlik ve Etik. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Cilt XXII, Sayı 2, 2003.
• Özmen, S., Özer, Ö., & Özkan, O. (2020). Sağlık Çalışanlarında Örgüt Kültürü ve Etik Liderlik: Özel Bir Hastane Uygulaması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 445–461. https://doi.org/10.30798/makuiibf.692062
• Pearson, C. M., & Clair, J. A. (1998). Reframing Crisis Management. Academy of Management Review, 23(1), 59–76. https://doi.org/10.5465/amr.1998.192960
• Reynolds, S. S. (2021). How to Win Friends and Influence People—as a Nursing Leader. Nurse Leader, 19(1), 87–89. https://doi.org/10.1016/j.mnl.2020.07.013
• Salas-Vallina, Andres, & Alegre, J. (2018). Unselfish leaders? Understanding the role of altruistic leadership and organizational learning on happiness at work (HAW). Leadership and Organization Development Journal, 39(5), 633–649.
• Salas-Vallina, Andrés, Ferrer-Franco, A., & Fernández Guerrero, R. (2018). Altruistic leadership and affiliative humor’s role on service innovation: Lessons from Spanish public hospitals. The International Journal of Health Planning and Management, 33(3), e861–e872. https://doi.org/10.1002/hpm.2549
• Schyns, B., & Felfe, J. (2006). The Personality of Followers and its Effect on the Perception of Leadership. Small Group Research, 37(5), 522–539. https://doi.org/10.1177/1046496406293013
• Sökmen, A. (2019). Etik Liderlik, Örgütsel Güven, İş Tatmini Ve İşten Ayrılma Niyeti İlişkisi: Bir Hastane İşletmesinde Araştırma. 3. Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 54(2), 2019–2917. https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.19.05.1123
• Sonğur, C., Özer, Ö., & Say Şahin, D. (2017). Etik Liderliğin Örgütsel Adalet Üzerine Etkisi: Bir Kamu Hastanesinde Uygulama, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi. 20(4), 445–456.
• Sosik, J. J., Jung, D., & Dinger, S. L. (2009). Values in Authentic Action Examining the Roots and Rewards of Altruistic Leadership. https://doi.org/10.1177/1059601108329212
• Tuna, M., Bircan, H., & Yeşiltaş, M. (2012). Etik Liderlik Ölçeği’nin Geçerlik ve Güvenilirlik Çalışması: Antalya Örneği. In Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi (Vol. 26, Issue 2). https://dergipark.org.tr/en/pub/atauniiibd/35705
• Türe, A., & Demirsoy, N. (2020). Yönetici Hemşirelerin Etik Liderliğinin İş Doyumuna Etkisi. The Journal of Academic Social Sciences, 101(101), 159–175. https://doi.org/10.29228/ASOS.40133
• Twemlow, S. W. (2001). Modifying Violent Communities by Enhancing Altruism: A Vision of Possibilities. Journal of Applied Psychoanalytic Studies, 3(4), 431–462. https://doi.org/10.1023/A:1012525730591 Vardar, A. (2001). Bireysel ve Kurumsal Değişmede Yeniden Yapılanma Stratejileri. İstanbul: Kariyer Yayıncılık.
• Williams, T. (1986). Leaders: The strategies for taking Charge. Futures, 18(6), 829–831. https://doi.org/10.1016/0016-3287(86)90134-5
• Zaghini, F., Fiorini, J., Piredda, M., Fida, R., & Sili, A. (2020). The relationship between nurse managers’ leadership style and patients’ perception of the quality of the care provided by nurses: Cross sectional survey. International Journal of Nursing Studies, 101, 103446. https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2019.103446
• Zel, U. (2001). Kişilik ve Liderlik. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Zheltoukhova, K. (2016). Developing and validating a scale of altruistic leadership (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Lancaster University, İngiltere.
• Zhu, W., May, D. R., & Avolio, B. J. (2004). The Impact of Ethical Leadership Behavior on Employee Outcomes: The Roles of Psychological Empowerment and Authenticity. Journal of Leadership & Organizational Studies, 11(1), 16–26. https://doi.org/10.1177/107179190401100104