Araştırmacı Gazetecilik: Kavramsal Bir Değerlendirme

Yıl 2018, Sayı: 2, 70 - 94, 01.10.2018

Süleyman İrvan

https://doi.org/10.32739/etkilesim.2018.2.29

Öz

Araştırmacı gazetecilik, 19. yüzyılın sonlarına doğru ortaya çıkmış; güç odaklarının bilinmesini istemedikleri, ancak bilinmesinde kamu yararı bulunan olguları sistematik bir araştırma ile ve belgeleriyle ortaya çıkarıp kamuya sunmayı uğraş edinen bir gazetecilik pratiğidir. Geleneksel gazetecilikten başlangıcı, amacı, ilgi alanı, zaman kullanımı ve ahlaki vizyonu bakımından ayrılmaktadır.

Bu makale araştırmacı gazeteciliği tanımlamakta; geleneksel gazetecilikten ayırt edici özelliklerini irdelemekte; dünyadaki ve Türkiye’deki gelişimine değinmekte; araştırmacı gazeteciliğin kurumsallaşmasından söz etmekte; araştırmacı gazetecilik yöntemlerini ele almakta; araştırmacı gazeteciliğe kamuoyu desteğini tartışmakta; araştırmacı gazeteciliği riskli bir meslek olarak tanımlamakta ve son olarak da araştırmacı gazeteciliğin en önemli dayanağı olan kamu yararı kavramı üzerinde durmaktadır.

Anahtar Kelimeler

araştırmacı gazetecilik, harekete geçirme modeli, araştırmacı gazetecilik tarihi, araştırmacı gazetecilik yöntemleri, ödüller, kamuoyu desteği, kamu yararı

Kaynakça

• Akçalı, S. (1998). Türkiye`de Araştırmacı Gazetecilik ve Sorunları. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aksop, G. (1998). Türkiye’de Reality Show’lar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Alemdar, K. ve Uzun, R. (2013). Herkes İçin Gazetecilik. Ankara: Tanyeri Kitap.
• Atalay, G. E. (2018). Enformasyon Anarşisi ve Gazeteciliğin Dönüşümü: Panama Belgeleri. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD). 5(5).143-157.
• Aucoin, J. L. (2005). The Evolution of American Investigative Journalism. Universityof Missouri Press.
• Bagdikian, B. (Mart 1977). Woodstein U: Notes on the Mass Production and Questionable Education of Journalists. The Atlantic Monthly. https://www.theatlantic.com/magazine/archive/1977/03/woodstein-u-notes-onthe-mass-production-and-questionable-education-of-journalists/306923/.
• Bajomi-Lazar, P. ve Lampe, A. (2013). Invisible Journalism? The Political Impact of Investigative Journalism in Hungary. Media Transformations. 9(8). 30-51.
• BBC. (tarih yok). “Turkish Editorial Guidelines”. http://www.bbc.co.uk/turkish/ilkeler/ch6.pdf.
• ___________ (1 Eylül 2015). “Ünlü Azeri gazeteci İsmayilova’ya 7,5 yıl hapis cezası”. https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150901_azeri_gazeteci_ ismayilova_hapis. ___________ (27 Kasım 2015). “MİT Tırları Soruşturması: Neler olmuştu?”. https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/11/151127_mit_tirlari_neler_olmustu.
• ___________ (28 Şubat 2018). “Slovakya’da Araştırmacı Gazeteci Kuciak Cinayetinden Sonra Üç Siyasetçi İstifa Etti”. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-43232879.
• Bildirici, F. (2003). “Araştırmacı Gazetecilik Nedir?”. www.farukbildirici.com.
• ___________ (6 Nisan 2014). “Kamu Yararı ya da Ortak Çıkar”. http://www.hurriyet.com.tr/kamu-yarari-ya-da-ortak-cikar-26167929.
• Bilgici, Y. (28 Şubat 2016). “Efsane Spotlight Ekibi Anlatıyor: İşimizi İyi Yapamazsak Okur Kalmaz”. http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/keyif/efsane-spotlight-ekibi-anlatiyor-isimizi-iyi-yapamazsak-okur-kalmaz-40061019.
• Carroll, O. (16 Nisan 2018). “Russian Investigative Journalist Dies After Mysterious Fall from Fourth-Floor Window”. https://www.independent.co.uk/news/world/europe/maxim-borodin-russian-journalist-dies-mysterious-fall-investigative-yekaterinburg-a8307156.html.
• CNN Türk. (6 Mart 2011). “Nedim Şener ve Ahmet Şık Tutuklandı”. https://www.cnnturk.com/2011/turkiye/03/06/nedim.sener.ve.ahmet.sik.tutuklandi/608990.0/index.html.
• Cumhuriyet. (4 Nisan 2016). “Panama Belgeleri…”. http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/dunya/509467/Panama_belgeleri..._iste_dunyanin_kirli_camasirlari..._Turkiye_den_101_sirket.html.
• ___________ (25 Mayıs 2018). “Çiğdem Toker›e Bir 1.5 Milyon TL’lik Dava Daha.” http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/982692/Cigdem_Toker_e_ bir_1.5_milyon_TL_lik_dava_daha.html.
• Değirmencioğlu, G. (2004). 1990 Sonrası Türk Basınında Araştırma Gazeteciliği.(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ___________ (2014). Yöntem ve Örneklerle Araştırmacı Gazetecilik. Kocaeli: Volga Yayıncılık.
• Dejevsky, M. (13 Haziran 2014). “Who Really Did Kill Russian Journalist Anna Politkovskaya?”. https://www.independent.co.uk/news/world/europe/who-really-did-kill-russian-journalist-anna-politkovskaya-9535772.html.
• DW. (7 Ağustos 2013). “Snowden Krizi Büyüyor”. https://www.dw.com/tr/snowdenkrizi-b%C3%BCy%C3%BCyor/a-17004300.
• ___________ (6 Kasım 2017). “Cennet Belgeleri yayımlandı”. https://www.dw.com/tr/cennet-belgeleri-yay%C4%B1mland%C4%B1/a-41249672.
• Erdoğan, G. (2007). Ulusal Yazılı Basında Uzman Gazetecilik: Kültür Sanat Haberciliğinin Ana Akım ve Fikir Gazetelerindeki Uygulamaları. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ettema, J. S. ve Glasser, T. L. (1988). Narrative Form and Moral Force: The Realization of Innocence and Guilt Through Investigative Journalism. Journal of Communication. 38(3). 8-26.
• Fielder, V. D. ve Weaver, D. H. (1982). Public Opinion on Investigative Reporting.Newspaper Research Journal. 3(2). 54-62.
• Foreman, G. (2016). The Ethical Journalist: Making Responsible Decisions in the Digital Age. Wiley Blackwell.
• Garsida, J. (16 Ocak 2017). “Malta Car Bomb Kills Panama Papers Journalist”. https://www.theguardian.com/world/2017/oct/16/malta-car-bomb-kills-panama-papers-journalist.
• Gazete Vatan. (29 Mart 2016). “AİHM, Gizli Belgeleri Yayımlayan Gazeteciyi Haksız Buldu”. http://www.gazetevatan.com/aihm-gizli-belgeleri-yayinlayan-gazeteciyi-haksiz-buldu-929531-dunya/.
• Global Investigative Journalism Network. (tarih yok). “About Us”. https://gijn.org/about/about-us/.
• Goodman, J. (2014). “Benjamin Saldaña Rocca: The Wave of Blood.” A. Schiffrin (ed.) Global Muckraking: 100 Years of Investigative Journalism From Around the World. (22-27). The New Press.
• Guardian. (11 Haziran 2013). “Edward Snowden: The Whistleblower Behind the NSA Surveillance Revelations”. https://www.theguardian.com/world/2013/ jun/09/edward-snowden-nsa-whistleblower-surveillance.
• Higgs, C. (2014). “Henry Woodd Nevinson: Part 4-The Islands of Doom”. A. Schiffrin (ed.) Global Muckraking: 100 Years of Investigative Journalism From Around the World. (33-39). The New Press.
• Hillstrom, L. C. (2010). Defining Moments: The Muckrakers and the Progressive Era.Omnigraphics, Inc.
• Hochschild, A. (2014). “E.D. Morel: The Third Test of Congo State Rule— Militarism, Murder, Mutilation, and the Traffic in Arms”. A. Schiffrin (ed.) Global Muckraking: 100 Years of Investigative Journalism From Around the World. (17-21). The New Press.
• Howe, J. (2 Haziran 2006). Crowdsourcing: A definition. http://crowdsourcing.typepad.com/cs/2006/06/crowdsourcing_a.html.
• Hunter, M. L. (2018). Story-Based Inquiry: A Manuel for Investigative Journalists. http://unesdoc.unesco.org/images/0019/001930/193078e.pdf.
• Hürriyet. (13 Mayıs 2011). “Ahmet Şık ve Ertuğrul Mavioğlu’na Kitaptan Beraat”. http://www.hurriyet.com.tr/gundem/ahmet-sik-ve-ertugrul-maviogluna-kitaptan-beraat-17779931.
• IRE. (2017). IRE Awards. http://ire.org/awards/ire-awards/faq/#judgecrit
• İrvan, S. (2007). “Oral History as a Method for Peace Journalists: Sevgül Uludağ as a Case Study”. Second International Conference in Communication and Media Studies: Communication in Peace / Conflict in Communication. 245-251. Gazimağusa.
• ___________ (2012). “Barış Gazeteciliği Mümkün mü?”. Ö. Özer (ed.) Alternatif Medya Alternatif Gazetecilik. Konya: Literatürk.
• ___________ (10 Mart 2014). “AİHM Kararlarında Basın Özgürlüğü Meselesi”. Yenidüzen. http://www.yeniduzen.com/aihm-kararlarinda-basin-ozgurlugu -meselesi-3384yy.htm.
• Karabıyık, S. (2001). Basın Etiği Kapsamında Gizli Kamera Kullanımı ve Habercilik. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaya, E. (2011). Investigative Journalism in Corporate Media: Reporters’ Perceptions of Investigative Journalism in Turkey. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kowalewski, M. (31 Ekim 2013). Impact of Investigative Journalism. https://yougov.co.uk/news/2013/10/31/impact-investigative-journalism/.
• “List of Killed Journalists in the United States”. (tarih yok). Wikipedia. http://www.wiki-zero.co/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvTGlzdF9vZl9qb3VybmFsaXN0c19raWxsZWRfaW5fdGhlX1VuaXRlZF9TdGF0ZXM.
• Mirando, J. A. (2002). “Training and Education of Journalists”. W. D. Sloan ve L. M. Parcell (ed.) American Journalism: History, Principles, Practices. (76-86). Londra: McFarland & Company, Inc
• “Muckrakers”. (tarih yok). Encyclopedia. https://www.encyclopedia.com/socialMumcu, U. (2017). Rabıta. Ankara: Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfı.
• Mumcu, U., ve Öymen, A. (2006). Mobilya Dosyası. Ankara: Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfı.
• Münir, M. (7 Şubat 2017). “Beş Soruda Araştırmacı Gazetecilik”. http://t24.com.tr/yazarlar/metin-munir/bes-soruda-arastirmaci-gazetecilik,16527.
• Öncel, G. K. (2012). Soruşturmacı Gazeteciliğin Demokrasilerdeki Yeri: Kuramlar ve Uygulamalar. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ___________ (2013). Türkiye’de Soruşturmacı Gazetecilik. İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Önderoğlu, E. (3 Mart 2006). “Araştırmacı Gazeteci Zimine Evinde Öldürüldü”. https://bianet.org/bianet/medya/75366-arastirmaci-gazeteci-zimine-evinde-olduruldu.
• Özer, Ö. (2017). “Edebi Gazetecilik: John Hersey’in Hiroşimasına İlişkin Bir Çözümeme”. Atatürk İletişim Dergisi. (12). 5-26.
• Protess, D. L., Cook, F. L., Doppelt, J. C., Ettema, J. S., Gordon, M. T., Leff, D. R., Miller, P. (1991). The Journalism of Outrage: Investigative Reporting and Agenda Building in America. New York: The Guilford Press.
• Raphael, C., Tokunaga, L., Wai, C. (2004). “Who is the Real Target? Media Response to Controversial Investigative Reporting on Corporations”. Journalism Studies. 5(2). 165-178. Schudson, M. (1996). The Power of News. Cambridge: Oxford University Press.
• Sharma, J. (2014). “Dwarkanath Ganguli: Slavery in the British Dominion”. A. Schiffrin (der.) Global Muckraking: 100 Years of Investigative Journalism From Around the World. (28-32). The New Press.
• SuperHaber. (24 Ocak 2018). “Suikasta Kurban Giden Uğur Mumcu Kimdir?”. sciences-and-law/sociology-and-social-reform/social-reform/muckrakers.https://www.superhaber.tv/suikasta-kurban-giden-ugur-mumcu-kimdirhaber-90877.
• Şahin, H. (2012). Kim Korkar Soruşturmacı Gazeteciden? Araştırmacı ve Soruşturmacı Gazetecilik. İstanbul: Say Yayınları.
• Şenol, L. F. (1996). Türk Basınında Araştırmacı Gazetecilik. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tartanoğlu, S. (2018, Haziran 19). “Çiğdem Toker›in Ertelenen Davasında Hakimden Haber Ricası”. http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/1001841/ Cigdem_Toker_in_ertelenen_davasinda_hakimden_haber_ricasi.html.
• Temizkan, A. C. (2013). “Gazeteciliğin Kahramanlık Alanı: Araştırmacı Gazetecilik”. Ş. Çağlar (der.) Şövalyelik Mesleği Gazeteciliğin Uzmanlık Alanları. (171-199). Konya: Literatürk.
• The Pulitzer Prizes. (tarih yok). “Prize Winners by Category”. http://www.pulitzer. org/prize-winners-by-category/206.
• TRT World. (tarih yok). “Panama Papers”. https://www.trtworld.com/topics/panama-papers.
• Turhan, S. (2007). Araştırmacı Gazetecilik. Ankara: Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfı.Türkiye Gazeteciler Cemiyeti. (tarih yok). Türkiye Gazetecilik Başarı Ödülleri. https://tgc.org.tr/oduller/basari-odulleri.html#%C3%B6d%C3%BCl-kazananlar.
• ___________ (tarih yok). Türkiye Gazetecilik Hak ve Sorumluluk Bildirgesi. https://www.tgc.org.tr/bildirgeler/turkiye-gazetecilik-hak-ve-sorumlulukbildirgesi.html.
• Uludağ, S. (16 Mayıs 2006). “Kıbrıs: Anlatılmamış Öyküler”. Yenidüzen.
• Vehkoo, J. (2013). Crowdsourcing in Investigative Journalism. Reuters Institute for the Study of Journalism.
• Weaver, D. ve Daniels, L. (1992). “Public Opinion on Investigative Reporting in the 1980s”. Journalism & Mass Communication Quarterly. 69(1). 146-155.
• Willnat, L. ve Weaver, D. H. (1998). “Public Opinion on Investigative Reporting in the 1990’s: Has Anything Changed Since the 1980’s?”. Journalism & Mass Communication Quarterly. 75(3). 449-463.