Geç Osmanlı Dönemi ve Erken Cumhuriyet Dönemi Arasında Yayımlanan Türkçe Gazetelerin Dil Analizi

Yıl 2023, Sayı: 12, 288 - 309, 27.10.2023

Maria Pia Ester Cristaldi

https://doi.org/10.32739/etkilesim.2023.6.12.223

Öz

Bu çalışmanın amacı, Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemi arasında yayınlanan gazete makalelerinin analizi aracıyla Türk dilinin gelişimini araştırmaktır. Türk dilinin gelişimini incelemek amacıyla bu çalışmada gazete metinlerinde kullanılan kelimelerin etimolojisine odaklanmıştır. Çalışmamızı gazete incelenmesi üzerine yürütülmesi iki sebeplerden kaynaklanmaktadır. Bir yandan, Türkçe basın, kamuoyu ilgilendiren konular hakkında (siyaset, ekonomi, kültür gibi) toplumu bilgilendirmek amacıyla ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda, gazetelerin geniş bir okuyucu kitlesi tarafından anlaşılabilecek bir dilde yazılması gerekiyordu. Öte yandan, gazeteler dilin konuşmacılar arasında yayılmasını sağlayan en etkili araçlardan biri olduğu için gazete dilinde odaklanmaya karar verdik. Bu konuda Geç Osmanlı Dönemi gazetelerinden ise Tasvir-i Efkâr, İkdam ve Tercüman-ı Hakikat, Erken Cumhuriyet Dönemi gazetelerinden Cumhuriyet, Akşam ve Milliyet gazete metinleri incelenmiştir. Araştırmaya dahil edilen makaleler 1862-1936 yılları arasında yayınlanmıştır. Çalışmamızın amacı, örneklerin incelenmesi yoluyla iki dönem arasında dilsel eğilimlerde bir süreklilik olup olmadığı sorusuna cevap bulmaktır. Bununla birilikte bu makale, dil reformunun Türkçenin evrimi üzerindeki etkisini anlamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk Dil Reformu, Türk Basın Tarihi, Geç Osmanlı Dönemi, Erken Cumhuriyet Dönemi

A Linguistic Analysis of Turkish Newspapers Published Between the Late Ottoman and the Early Republican Eras

Öz

The aim of this work is to investigate the evolution of the Turkish language through an analysis of the newspapers’ articles published between the Late Ottoman and the Early Turkish Republican Eras. To conduct this analysis, this work focuses on the etymology of words used in the newspapers’ articles. We decided to focus on newspapers for two main reasons. On the one hand, press emerged in the Turkish cultural context with the aim to inform people about subjects of public interest (e.g., politics, economy, culture). Consequently, newspapers needed to adopt a language register that could be understood by a wide audience. On the other hand, we decided to focus on the language of newspapers since the latter represent one of the most effective means through which language spreads among speakers. Concerning this matter, we analysed articles from newspapers published in the Late Ottoman Era such as Tasvir-i Efkâr, İkdam and Tercüman-ı Hakikat, as well as others from the Early Republican Era such as Cumhuriyet, Akşam and Milliyet. Articles included in this analysis were published between 1864 and 1936. Through the analysis of these examples, the scope of this work is to find an answer to the question on whether there are common features in Turkish language between the Late Ottoman and the Early Republican Eras. Moreover, this paper aims to understand the impact of the language reform on the evolution of Turkish.

Anahtar Kelimeler

Turkish Language Reform, History of the Turkish Press, Late Ottoman Era, Early Turkish Republican Era

Kaynakça

• Adamović, M. (1985). Konjugationsgeschichte der Türkischen sprach. Brill.
• Akşam. (16 December 1933). p. 2.
• Akşam. (28 February 1934). p. 2.
• Akşam. (10 October 1935). p. 2.
• Akşam. (3 May 1936). p. 2.
• Banguoğlu, T. (1938). Altosmanische sprachstudien zu Süheyl-ü Nevbahar. August Pries.
• Basiret. (19 May 1871). p. 639.
• Brendemoen, B. (1998). The Turkish language reform. Johanson, L., & Csató, É. Á. (eds.), in The Turkic Languages (pp. 242- 248). Routledge.
• Cumhuriyet. (22 July 1933). p. 2.
• Cumhuriyet. (20 August 1935). p. 2.
• Cumhuriyet. (31 October 1936). p. 2.
• Ercilasun, A. B. (2013). Başlangıçtan yirminci yüzyıla Türk dili tarihi. Akçağ Yayınları.
• Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlügü. Bizim Büro Basım Evi.
• Eyüboğlu, İ. Z. (2017). Türk dilinin etimoloji sözlüğü. Say Yayınları.
• Ferguson, C. A. (1959). Diglossia: Word, 15, 325-340.
• Gökalp, Z. (1923). Türkçülüğün esasları. Kapı Yayınları.
• Habermas, J. (2014). The theory of communicative action. Wiley.
• İkdam. (n. 30). p. 1.
• İkdam. (30 July 1900). p. 2.
• İkdam. (20 April 1914). p. 2.
• İz, F. (1988). Atatürk and the Turkish language reform. Erdem, 12, 995-1008.
• Koloğlu, O. (1992). Osmanlı’dan günümüze Türkiye’de basın. İletişim Yayınları.
• Koloğlu, O.(2010). Osmanlı basının içeriği. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
• Kramsch, C. (1998). Language and culture. Oxford University Press.
• Levend, A. S. (1960), Türk dilinde gelişme ve sadeleşme evreleri. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Lewis, G. (1999). The Turkish language reform: A catastrophic success. Oxford University Press.
• Milliyet. (6 March 1935). p. 4.
• Milliyet (Tan). (16 September 1935). p. 3.
• Muhbir. (2 January 1867). p. 1.
• Nişanyan, S. (2018). Nişanyan sözlük & Çağdaş Türkçenin Etimolojisi. Liber Plus Yayınları.
• Oskay, Ü. (2000). XIX yüzyıldan günümüze kitle iletişimin kültürel işlevleri: Kuramsal bir yaklaşım. Der Yayınları.
• Özdoğan, M. (2015). Türkiye’de Ulus İnşası ve Dil Devrimi (1839-1936). Akademik Hassasiyetler, 2(3), 227- 262.
• Peirce, C. S., & Bonfantini, M. (ed.) (2003). Opere. Bompiani.
• Saussure, F. D. (1916). Course in general linguistics (R. Harris, Trans.). Open Court Publishing Company.
• Saussure, F. D. (2002). Ecrits de linguistique générale. Gallimard.
• Strauss, J. (1995). Diglossie dans le domaine Ottoman. Évolution et péripéties d'une situation linguistique. Revue du monde Musulman et de la Méditerranée, 75/76, 221-255.
• Tasvir-i Efkâr. (20 February 1868). p. 2.
• Tasvir-i Efkâr.(12 February 1920). p. 2.
• Tercüman-ı Hakikat. (29 May 1890). p. 2.
• Tercüman-ı Hakikat. (26 December 1891), p. 2.
• Tercüman-ı Hakikat. (19 September 1900). p. 2.
• Tercüman-ı Hakikat. (21 May 1906). p. 2.
• Topuz, H. (2016). II. Mahmut’tan holdinglere Türk basın tarihi. Remzi Kitabevi.
• Wright, S. (2008). Language, communication and the public sphere: Definitions. Wodack, R., & Koller V. (Eds.), Handbook of communication in the public sphere (pp. 21-45). De Gruyter Mouton.
• Yüce, C. B. (2019). Identity construction through language: The case of the Turkish language reform. OMNES: The Journal of Multicultural Society, 9(2), 100-117, http://dx.doi.org/10.14431/omnes.2019.07.9.2.100
• Yücel, T. (2016). Dil devrimi ve sonuçları. Can Yayınları.