Aging in a Risk Society: Digital Technology Use and the Risk of Digital Divide in Old Age

Yıl 2024, Sayı: 14, 318 - 344, 28.10.2024

Hüseyin Koçak , Muhammet Keskin

https://doi.org/10.32739/etkilesim.2024.7.14.270

Öz

This study examines the relationship between older individuals’ use of digital technology and the digital divide concept based on the risk society approach. Risk society is an approach first proposed by Ulrich Beck and later developed by Anthony Giddens through the concepts of ‘risk’ and ‘late modernity’. Based on the idea of ‘risk society’, risk society theory refers to a theoretical framework that focuses on the increase in risks in modern societies and the social, economic, and political consequences of these risks. In this context, the research is based on the idea that risks and uncertainties are increasing in modern societies, which Giddens and Beck put forward in their studies. The risk society approach is critical for understanding and managing the risks faced by contemporary society, which is at the center of demographic aging. In the modern age, older people may face problems in many areas, such as environmental, health, financial, social, psychological, and technological risks. Based on the theory of risk society, this study examines the interaction of elderly individuals with digital technology in today's societies, the effects of digitalization on quality of life, and the risks they face in the digital world from a sociological perspective with a theoretical approach. In addition, within the scope of the research, the data sets of the Household Information Technology (IT) Usage Survey of the Turkish Statistical Institute (TURKSTAT) were analyzed, and the effects of the digital divide on elderly individuals were detailed. Furthermore, through a literature review, the relationship between the risk of the digital divide, the efforts of elderly individuals to adapt to digital technologies, and the barriers they face in this process with the social structure were investigated. According to the research results, variables such as age, gender, education level, and economy are among the most significant factors affecting the tendency of elderly individuals to use digital and information technologies. These factors also affect access to technology, attitudes towards technology, cognitive abilities, and utilization of social support networks.

Anahtar Kelimeler

Risk Society, Aging, Information and Communication Technologies (ICT), Digital Technology, Digital Divide

Risk Toplumunda Yaşlılık: Yaşlılıkta Dijital Teknoloji Kullanımı ve Dijital Bölünme Riski

Öz

Bu çalışma, risk toplumu yaklaşımını temel alarak yaşlı bireylerin dijital teknoloji kullanımları ile dijital bölünme kavramı arasındaki ilişkiyi incelemeyi amaçlamaktadır. Risk toplumu kavramı, ilk olarak Ulrick Beck tarafından ortaya atılan ve daha sonra Anthony Giddens tarafından risk ve geç modernite kavramları üzerinden geliştirilen bir yaklaşımdır. Risk toplumu kuramı, “risk toplumu” kavramına dayanarak, modern toplumlardaki risklerin artışı ve bu risklerin toplumsal, ekonomik ve politik sonuçları üzerinde yoğunlaşan teorik bir çerçeveyi ifade etmektedir. Bu araştırma, Giddens ve Beck’in çalışmalarında öne sürdüğü, risklerin ve belirsizliklerin modern toplumlarda arttığı fikrine dayanmaktadır. Bu nedenle, risk toplumu yaklaşımı, demografik yaşlanmanın odağındaki çağdaş toplumun karşılaştığı risklerin anlaşılması ve yönetilmesi için kritik bir öneme sahiptir. Modern çağda, yaşlılar çevresel, sağlık, finansal, sosyal, psikolojik ve teknolojik riskler gibi pek çok boyutta sorunlarla karşılaşabilmektedirler. Bu makale risk toplumu teorisinden yola çıkarak yaşlı bireylerin günümüz toplumlarında dijital teknolojiyle olan etkileşimini, dijitalleşmenin yaşam kalitesi üzerindeki etkilerini ve dijital dünyada karşılaştıkları riskleri sosyolojik perspektiften teorik bir yaklaşımla incelemektedir. Araştırma sonuçlarına göre yaşlı bireylerin dijital ve bilişim teknolojilerini kullanma eğilimlerini etkileyen yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi ve ekonomik değişkenin en belirgin faktörler arasında olduğu tespit edilmiştir. Bu faktörler aynı zamanda, teknolojiye erişim, dijital teknolojiye karşı tutumlar, bilişsel yetenekler, sosyal destek ve eğitim seviyesi gibi önemli unsurları da içermektedir.

Anahtar Kelimeler

Risk Toplumu, Yaşlılık, Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT), Dijital Teknoloji, Dijital Bölünme

Kaynakça

• Abbey, R., & Hydde, S. (2009). No country for older people? Age and the digital divide. Journal of Information, Communication & Ethics in Society, 7(4), 225-242. https://doi.org/doi:10.1108/14779960911004480
• Adaş, E., & Erbay, B. (2022). Yapay zekâ sosyolojisi üzerine bir değerlendirme. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 21(1), 326-337.
• Amaral, I., & Daniel, F. (2016). Ageism and IT: Social representations, exclusion and citizenship in the digital age.  Lecture notes in computer science (ss. 159-166). https://doi.org/10.1007/978-3-319-39949-2_15
• Bahar, H. İ. (2009). Sosyoloji. USAK Yayınları.
• Beck, U. (2005). Siyasallığın icadı (N. Ülner, Çev.). İletişim Yayınları.
• ----------- (2011). Risk toplumu: Başka bir modernliğe doğru (K. Özdoğan & B. Doğan, Çev.). İthaki Yayınları.
• Binark, M., Arun, Ö., Özsoy, D., Kandemir, B., & Şahinkaya, G. (2020). COVID-19 sürecinde yaşlıların enformasyon arayışı ve enformasyon değerlendirmesi: TÜBİTAK SOBAG 120k613 no’lu araştırma projesi. Yaşlanma Çalışmaları Derneği Yayınları.
• Bornemann, R. (2014). The impact of information and communication technology (ICT) usage on social isolation including loneliness in older adults. A systematic review (Yayımlanmamış doktora tezi). Stendal University of Applied Sciences.
• Canatan, A. (2015). Yaşlılar ve toplum. H. Bacanlı & Ş. Işık Terzi (Ed.). Yetişkinlik ve yaşlılık gelişimi ve psikolojisi içinde (ss. 357-392). Açılım Kitap.
• Cullen, R. (2001). Addressing the digital divide. Online information review, 25(5), 311-320. https://doi.org/10.1108/14684520110410517
• Çuhacı, A. (2007). Ulrich Beck’in risk toplumu kuramı. İstanbul University Journal of Sociology, 3(14), 129-157.
• Chee, S. Y. (2023). Age-related digital disparities, functional limitations, and social isolation: Unraveling the grey digital divide between baby boomers and the silent generation in senior living facilities. Aging & Mental Health, 28(4), 621-632. https://doi.org/10.1080/13607863.2023.2233454
• Demiris, G., Rantz, M., Aud, M. A., Marek, K. D., Tyrer, H. W., Skubic, M., & Hussam, A. (2004). Older adults’ attitudes towards and perceptions of ‘smart home’ technologies: A pilot study. Medical Informatics and the Internet in Medicine, 29(2), 87-94. https://doi.org/10.1080/14639230410001684387
• Esgin, A. (2013). İmal edilmiş belirsizlikler çağının sosyolojik yönelimi: Ulrich Beck ve Anthony Giddens kaynaklı “risk toplumu” tartışmaları. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 12(3), 683-696.
• Gelderblom, H., Van Dyk, T., & Van Biljon, J. (2010). Mobile phone adoption: Do existing models adequately capture the actual usage of older adults? Proceedings of the Research Conference of the South African Institute of Computer Scientists and Information Technologists içinde (sss. 67-74). New York, NY: ACM https://doi.org/10.1145/1899503.1899511
• Gencer, M. (2021). Risk toplumu bağlamında yurttaş gazeteciliği ve korku kültürünün yayılması. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 9(27), 55-66.
• Giddens, A. (1994). Modernliğin sonuçları (E. Kuşdil, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• --------------- (2010). Modernite ve bireysel-kimlik geç modern çağda benlik ve toplum (Ü. Tatlıcan, Çev.). Say Yayınları.
• --------------- (2012). Sosyoloji (H. Özel ve diğerleri., Çev.). Kırmızı Yayınları.
• Gitlow, L. (2014). Technology use by older adults and barriers to using technology. Physical & Occupational Therapy in Geriatrics, 32(3), 271-280.  https://doi.org/10.3109/02703181.2014.946640
• Görgün Baran, A., Koçak Kurt, Ş., & Serdar Tekeli, E. (2017). Yaşlıların dijital teknolojileri kullanım düzeyleri üzerine bir araştırma. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 45, 1-24.
• Görgün Baran, A., Serdar Tekeli, E., & Koçak Kurt, Ş. (2019). Dünyada ve Türkiye’de yaşlıların sosyal ağ kullanımı üzerine bir değerlendirme. V. Kalınkara (Ed.), Yaşlılık yeni yüzyılın gerçeği içinde (ss. 263-296). Nobel.
• Görgün Baran, A., & Öztekin Alpaydın, M. (2020). A qualitative study on skills of elders to use digital technology products from digital divide perspective. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 13(2), 107-122.
• Güneriok, M. (2015). Risk toplumu ve din -sosyolojik bir inceleme (Yayımlanmamış doktora tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Grey, E., Baber, F., Corbett, E., Ellis, D., Gillison, F., & Barnett, J. (2024). The use of technology to address loneliness and social isolation among older adults: Tthe role of social care providers. BMC Public Health, 24, 108. https://doi.org/10.1186/s12889-023-17386-w
• Hançeroğlu Kandemir, B., & Pak Güre, M. D. (2024). Yaşlılarda teknoloji kullanımının toplumsal hayata katılıma ve başarılı yaşlanmaya etkisinin incelenmesi. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, (22), 60-82. https://doi.org/10.46218/tshd.1335473
• Heinz, M., Martin, P., Margrett, J. A., Yearns, M. H., Franke, W. D., Yang, H. I., Wong, J., & Chang, C. K. (2013b). Perceptions of technology among older adults. Journal of Gerontological Nursing, 39(1), 42-51.  https://doi.org/10.3928/00989134-20121204-04
• Hill, R., Betts, L. R., & Gardner, S. E. (2015). Older adults’ experiences and perceptions of digital technology: (Dis)empowerment, wellbeing, and inclusion. Computers in Human Behavior, 48, 415-423. https://doi.org/10.1016/j.chb.2015.01.062
• Ivan, L., & Cutler, S. J. (2021). Ageism and technology: The role of internalized stereotypes. University of Toronto Quarterly, 90(2), 127-139. https://doi.org/10.3138/utq.90.2.05
• Kalınkara, V., & Sarı, İ. (2019). Yaşlılarda sosyal ağ kullanımı ve yalnızlık ilişkisinin belirlenmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 12(1), 8-19.
• Koçak, H., & Memiş, K. (2017). Ulrich Beck’in risk toplum teorisi bağlamında güvenlik ve özgürlük ikilemi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 251-26.
• ------------------------------ (2018). Bilgi toplumunda korku: Bilgi güvenliği ve risk toplumu. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(3), 1-10.
• Krueger, D. C., Stone, D. L., & Lukaszewski, K. M. (2018). Age and the digital divide. Journal of Strategic Innovation and Sustainability, 13(3), 75-84.
• Liu, L., Wu, F., Tong, H., Hao, C., & Xie, T. (2021). The digital divide and active aging in China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(23), 12675. https://doi.org/10.3390/ijerph182312675
• Mannheim, I., Varlamova, M., Van Zaalen, Y., & Wouters, E. (2023). The role of ageism in the acceptance and use of digital technology. Journal of Applied Gerontology. 42(6), 1283–1294. https://doi.org/10.1177/07334648231163426
• Mubarak, F., & Suomi, R. (2022). Elderly forgotten? Digital exclusion in the information age and the rising grey digital divide. INQUIRY: The Journal of Health Care Organization, Provision, and Financing, 59. https://doi.org/10.1177/00469580221096272
• McDonough, C. C. (2016). The effect of ageism on the digital divide among older adults. HSOA Journal of Gerontology & Geriatric Medicine, 2(1), 1-7. https://doi.org/10.24966/ggm-8662/100008
• Neves, B. B., Amaro, F., & Fonseca, J. R. S. (2013). Coming of (old) age in the digital age: ICT usage and non-usage among older adults. Sociological Research Online, 18(2), 22-35. https://doi.org/10.5153/sro.2998
• Neves, B. B., Waycott, J., & Malta, S. (2018). Old and afraid of new communication technologies? Reconceptualising and contesting the ‘age-based digital divide.’ Journal of Sociology, 54(2), 236-248. https://doi.org/10.1177/1440783318766119
• OECD. (2001). Understanding the digital divide. OECD Digital Economy Papers.  https://doi.org/10.1787/236405667766
• Ölmez, E. H., Alptekin, Ü. M., & Asla, Ö. (2021). Siber uzayda yaşlı bireylerin siber güvenlik sorunları üzerine bir swot analizi. International Academic Social Resources Journal, 6(25), 772-781.
• Papí-Gálvez, N., & La Parra-Casado, D. (2023). Age-based digital divide: Uses of the internet in people over 54 years old. Media and Communication, 11(3).  https://doi.org/10.17645/mac.v11i3.6744
• Pelizäus-Hoffmeister, H. (2016). Motives of the elderly for the use of technology in their daily lives. E. Domínguez-Rué & L. Nierling (Eds.), Ageing and technology içinde (pp. 27-46).
• Powell, J. L., & Wahidin, A. (2005). Ageing in the ‘risk society’. International Journal of Sociology and Social Policy, 25(8), 70-83. https://doi.org/10.1108/01443330510629108
• Powell, J. L. (2009). From “trust society” to the “risk society”? The case of aging and welfare in Europe. Hallym International Journal of Aging, 11(1), 65-76. https://doi.org/10.2190/HA.11.1.e
• Saf, H. H. (2017). Risk toplumunda toplumsal denetim: WhatsApp darbesine FaceTime önlemi. TRT Akademi, 2(3), 160-180.
• Selwyn N, Gorard S, Furlong J., & Madden L. (2003) Older adults’ use of information and communications technology in everyday life. Ageing and Society, 23(5), 561-582. https://doi:10.1017/s0144686x03001302
• Soydemir, S. (2011). Modernizmin karanlık yüzü: Risk toplumu. Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 3(2), 169-178.
• -------------- (2013). Risk kavramının toplumsal yansıması: Sosyal güvenlik ve sosyal yardımlaşma. (Yayımlanmamış doktora tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sungur, Z. (2019). Kendisiyle yüzleşen toplum: Risk toplumu. S. Suğur & A. Görgün-Baran (Ed.), Sosyolojide yakın dönem gelişmeler içinde (ss. 78-92). T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 3852, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 2659.
• Timur, K. (2017). Ulrich Beck: Risk toplumu - başka bir modernliğe doğru. Intermedia International E-journal, 4(6), 188-192.
• Tufan, İ. (2016a). Türkiye’de demografik dönüşüm, yarattığı riskler ve sorunlar, alınması gereken önlemler ve gelecekle ilgili hedefler. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu Türkiye Millî Komisyonu, Grafiker- Ofset.
• ----------- (2016b). Yaşlanan toplumun riskleri, problemleri, ihtiyaçları. H. Ceylan (Ed.), Yaşlılık sosyolojisi içinde (ss. 99-117). Nobel.
• Tuna Uysal, M. (2020). Yaşlı bireylerin sosyalleşmesinde dijital teknolojinin rolü: Dijital yaşlılar üzerine bir çalışma. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (50), 43-59.
• Tuna Uysal, M., & Zengin, Ş. (2023). Yaşlı bireylerin dijital alanda sosyalleşmesi üzerine bir çalışma. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (59), 59-71.
• TÜİK. (2014). İstatistiklerle yaşlılar, 2014. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2014-18620 adresinden erişilmiştir.
• --------- (2020). İstatistiklerle yaşlılar, 2019. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2019-33712 adresinden erişilmiştir.
• --------- (2022). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması, 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2022-45587 adresinden erişilmiştir.
• --------- (2023). İstatistiklerle yaşlılar, 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2022-49667 adresinden erişilmiştir.
• --------- (2024). İstatistiklerle yaşlılar, 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2023-53710 adresinden erişilmiştir.
• UNFPA. (2012). Ageing in the twenty-first century: A celebration and a challenge. United Nations Population Fund.
• Van Dijk, J. A.G.M. (2002). A framework for digital divide research. The Electronic Journal of Communication, 12, 1-2.
• --------------------------- (2020). The digital divide. Polity.
• WHO. (2015). World report on ageing and health. Geneva: World Health Organisation.
• Yurtsever, H. (2011). Kapitalizmin sınırları ve toplumsal proletarya. Yordam Kitap.
• Zhou, Y., He, T., & Lin, F. (2022). The digital divide is aging: An intergenerational investigation of social media engagement in China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(19), 12965. https://doi.org/10.3390/ijerph191912965