Öz
Bir dili yabancı dil olarak öğrenenler dil yeterlik seviyeleri ne olursa olsun edimsel hatalar yapabilmekte, dilin yerinde ve uygun kullanılması konusunda birtakım zorluklar yaşamaktadırlar. Dil öğrencilerinin söz edimlerini ana dili konuşurlarından hangi noktalarda farklı kullandıklarını belirlemek, yabancı dil sınıflarında edimsel yetinin etkili bir şekilde geliştirilmesi için oldukça önemlidir. Reddetme söz edimi doğası gereği muhatabın sosyal imajını ve benliğini zedeyebileceğinden dolayı yüz tehdit edici bir eylemdir, bu yüzden diğer söz edimlerine göre daha fazla edimsel yeterlik gerektirmekte ve dil öğrenenler için zorlayıcı olabilmektedir. Bu nedenle bu araştırmada Türkçe ana dili konuşurlarıyla Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin reddetme söz edimi kullanımları karşılaştırılmıştır. Bu kapsamda ana dili Türkçe olan 23 kişi ile Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen B2/C1 seviyesinde 23 öğrenciye Konuşma Tamamlama Testi uygulanmıştır. Elde edilen veriler, içerik çözümlemesi yoluyla analiz edilerek ana dili konuşurlarıyla Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin reddetme söz edimini gerçekleştirmelerindeki benzerlikler ve farklılıklar belirlenmiştir. Araştırmanın sonuçları Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin ana dili konuşurlarına göre doğrudan stratejileri daha çok kullandıklarını göstermektedir. Ana dili konuşurlarıyla Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin farklı sosyal statüdeki kişilere yönelik reddetmelerde farklı seçimler yaptıkları araştırmayla ortaya çıkan bir diğer sonuçtur. Bu sonuçlar, ileri düzey dil öğrencilerinin ana dili konuşurlarından farklı şekilde reddetme söz edimini kullandıklarına işaret etmektedir. Araştırmanın sonuçlarından hareketle Türkçenin yabancı dil olarak öğretildiği sınıflarda öğrencilerin dolaylı stratejiler kullanmalarına yönlendirecek etkinlikler hazırlanması önerilebilir. Ayrıca edimsel ve sosyokültürel açıdan reddetme söz ediminin doğru ve uygun biçimde gerçekleştirilebilmesi için reddetme stratejilerinin seçiminde sosyal statünün dikkate alınması gerektiğine dair öğrencilerde farkındalık oluşturulması önemli görülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Edim bilimi edimsel yeterlik söz edimleri reddetme yabancı dil olarak Türkçe öğretimi
Etik Beyan
Hacettepe Üniversitesi Rektörlüğü Eğitim Bilimleri Enstitüsü Araştırma Etik Kurulu, Tarih: 01.07.2025, Sayı: E-51944218-050-00004313639
Kaynakça
- Al-Ghamdi, N., & Alrefa, Y. (2020). The role of social status in the realization of refusal speech act: A cross-cultural study. The Asian ESP Journal, 207-221.
- Avrupa Konseyi. (2020). Diller için Avrupa ortak başvuru metni: Öğrenme, öğretme, değerlendirme - Tamamlayıcı cilt. Avrupa Konseyi Yayınları.
- Bardovi-Harlig, K. (1996). Pragmatics and language teaching: Bringing pragmatics and pedagogy together. Monograph Series 7, 21-39.
- Bardovi-Harlig, K., & Dörnyei, Z. (1998). Do language learners recognize pragmatic violations?: Pragmatic versus grammatical awareness in instructed L2 learning. TESOL Quarterly, 32 (2), 233–262.
- Beebe, L. M., Takahashi, T., & Uliss-Weltz, R. (1990). Pragmatic transfer in ESL refusals. In R. Scarcella, E. Andersen, & S. D. Krashen (Eds.), On the development of communicative competence in a second language (pp. 55-73). Newbury House.
- Brown, P. ve Levinson, S. (1987). Politeness: Some universals in language use. Cambridge University Press.
- Can, A. ve Cengizhan, L. (2015). A comparative study of refusal speech acts used by Turkish Efl learners and native speakers of English. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 3(3), 56-70.
- Chen, H. J. (1996). Cross-cultural comparison of English and Chinese metapragmatics in refusal. Indiana University.
- Cohen, A. D., & Ishihara, N. (2020). Kullanımbilim (M. Ayakaban İpek, Çev). B, Tomlinson (Ed.), Uygulamalı dilbilim ve materyal geliştirme içinde (ss. 113-126). Nobel Akademik.
- Çağ, H. D. (2022). Yurt dışında yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin söz edim kullanımlarının geliştirilmesine yönelik bir eylem araştırması [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa.
- Çürük, S. (2014). Türkiye Türkçesinde reddetme stratejilerine bir bakış. Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi, 52(2), 15-42.
- Davies, C. E. (2004). Developing awareness of crosscultural pragmatics: The case of American/German sociable interaction. Multilingua, 23, 207-231.
- Fidan, D. (2017). Söz edimi kuramına genel bir bakış ve eğitim ortamlarında kullanımı: Diksiyon dersleri için bir etkinlik denemesi. Turkish Studies, 12(25), 373- 400.
- Güngörmezler, T. (2014). An investigation of the refusal speech act of Turkish learners of English [Unpublished master thesis]. Kansas State University.
- Kara, İ. N. (2024). Refusal strategies in children’s story books in Turkish [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
- Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. (23.baskı). Nobel Akademik.
- Khamkhien, A. (2022). Speech acts or speech act sets of refusals: Some evidence from Thai L2 learners. Novitas-ROYAL (Research on Youth and Language), 16(1), 97-121.
- Kim, K. S. (2007). A study of the problems of discourse completion tests. English Teaching, 62(4), 241-256.
- LoCastro, V. (2012). Pragmatic for language educators: A sociolinguistic perspective. Routledge.
- Mansour, O. (2015). Türk ve Mısırlı öğrencilerin reddetme stratejileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
- Polat, Y. (2010). Yabancı dil öğretiminde söz edimleri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
- Ortaköylüoğlu, H. (2019). Türkçe ve İngilizce rica etkileşimlerinde kibarlık ve kabalık görünümleri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
- Öner, E. D. (2023). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin kullandıkları reddetme söz edimi ve stratejileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi.
- Şahin, S. (2011). American English, Turkish and interlanguage refusals:A cross-cultural communication and interlanguage pragmatics study [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
- Tanck, S. (2004). Speech act sets of refusal and complaint: A comparison of native and non-native English speakers’ production. Web: https://auislandora.wrlc.org/islandora/object/tesolworkingpapers%3A26 adresinden 5 Ağustos 2025 tarihinde alınmıştır.
- Tekyıldız, Ö. (2006). A comparative study on the use of refusals by Turkish learners of English and native speakers of English in urban and rural areas [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uludağ Üniversitesi.
- Yakut, R. (2019). Cross- cultural pragmatics approach to speech acts in American English and Turkish: The case of refusals in tv series [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi.
- Yazıcı, N. ve Demirel, İ. F. (2021). Yabancı dil olarak Türkçe öğretim setlerindeki video etkinliklerin reddetme stratejileri açısından görünümü. International Journal of Language Academy, 9(3), 150-167.
- Yazıcı, N. ve Gündoğdu, G. (2021). Yurt dışında yaşayan iki dilli Türk çocuklarının Türkçe eğitimlerinde kullanılan ders kitaplarında reddetme stratejilerinin görünümü. International Journal of Language Academy, 9(4), 207-221.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Seçkin.
Öz
Foreign language learners, regardless of their proficiency level, may make pragmatic errors and experience difficulties in using the language appropriately and effectively. Determining how learners' utterances differ from those of native speakers is crucial for the effective development of pragmatic competence in foreign language classrooms. As refusals inherently threaten the interlocutor’s social image and self-concept, they constitute face-threatening acts; consequently, they require a higher level of pragmatic competence than other speech acts and may pose particular challenges for language learners. Therefore, current study compares the use of refusal speech acts between native Turkish speakers and learners of Turkish as a foreign language. Within this scope, a Discourse Completion Test was administered to 23 native Turkish speakers and 23 students learning Turkish as a foreign language at the B2/C1 level. The data obtained were analyzed through content analysis to determine the similarities and differences between native Turkish speakers and learners of Turkish as a foreign language in their use of the refusal speech act. The results of the study indicate that learners of Turkish as a foreign language use direct strategies more frequently than native speakers. Another finding of the study is that native speakers and learners of Turkish as a foreign language make different choices when rejecting people of different social statuses. These results indicate that advanced language learners use the refusal speech act differently from native speakers. Based on the results of the study, it is recommended that activities be prepared in Turkish language classes to encourage students to use indirect strategies. Additionally, it seems important to raise awareness among students that social status should be taken into account when choosing refusal strategies so that the refusal speech acts can be carried out correctly and appropriately from a pragmatic and sociocultural perspective.
Anahtar Kelimeler
Pragmatics pragmatic competence speech act refusal teaching Turkish as a foreing language
Etik Beyan
Hacettepe University Rectorate, Institute of Educational Sciences Research Ethics Committee, Date: 01.07.2025, Number: E-51944218-050-00004313639
Kaynakça
- Al-Ghamdi, N., & Alrefa, Y. (2020). The role of social status in the realization of refusal speech act: A cross-cultural study. The Asian ESP Journal, 207-221.
- Avrupa Konseyi. (2020). Diller için Avrupa ortak başvuru metni: Öğrenme, öğretme, değerlendirme - Tamamlayıcı cilt. Avrupa Konseyi Yayınları.
- Bardovi-Harlig, K. (1996). Pragmatics and language teaching: Bringing pragmatics and pedagogy together. Monograph Series 7, 21-39.
- Bardovi-Harlig, K., & Dörnyei, Z. (1998). Do language learners recognize pragmatic violations?: Pragmatic versus grammatical awareness in instructed L2 learning. TESOL Quarterly, 32 (2), 233–262.
- Beebe, L. M., Takahashi, T., & Uliss-Weltz, R. (1990). Pragmatic transfer in ESL refusals. In R. Scarcella, E. Andersen, & S. D. Krashen (Eds.), On the development of communicative competence in a second language (pp. 55-73). Newbury House.
- Brown, P. ve Levinson, S. (1987). Politeness: Some universals in language use. Cambridge University Press.
- Can, A. ve Cengizhan, L. (2015). A comparative study of refusal speech acts used by Turkish Efl learners and native speakers of English. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 3(3), 56-70.
- Chen, H. J. (1996). Cross-cultural comparison of English and Chinese metapragmatics in refusal. Indiana University.
- Cohen, A. D., & Ishihara, N. (2020). Kullanımbilim (M. Ayakaban İpek, Çev). B, Tomlinson (Ed.), Uygulamalı dilbilim ve materyal geliştirme içinde (ss. 113-126). Nobel Akademik.
- Çağ, H. D. (2022). Yurt dışında yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin söz edim kullanımlarının geliştirilmesine yönelik bir eylem araştırması [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa.
- Çürük, S. (2014). Türkiye Türkçesinde reddetme stratejilerine bir bakış. Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi, 52(2), 15-42.
- Davies, C. E. (2004). Developing awareness of crosscultural pragmatics: The case of American/German sociable interaction. Multilingua, 23, 207-231.
- Fidan, D. (2017). Söz edimi kuramına genel bir bakış ve eğitim ortamlarında kullanımı: Diksiyon dersleri için bir etkinlik denemesi. Turkish Studies, 12(25), 373- 400.
- Güngörmezler, T. (2014). An investigation of the refusal speech act of Turkish learners of English [Unpublished master thesis]. Kansas State University.
- Kara, İ. N. (2024). Refusal strategies in children’s story books in Turkish [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
- Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. (23.baskı). Nobel Akademik.
- Khamkhien, A. (2022). Speech acts or speech act sets of refusals: Some evidence from Thai L2 learners. Novitas-ROYAL (Research on Youth and Language), 16(1), 97-121.
- Kim, K. S. (2007). A study of the problems of discourse completion tests. English Teaching, 62(4), 241-256.
- LoCastro, V. (2012). Pragmatic for language educators: A sociolinguistic perspective. Routledge.
- Mansour, O. (2015). Türk ve Mısırlı öğrencilerin reddetme stratejileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
- Polat, Y. (2010). Yabancı dil öğretiminde söz edimleri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
- Ortaköylüoğlu, H. (2019). Türkçe ve İngilizce rica etkileşimlerinde kibarlık ve kabalık görünümleri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
- Öner, E. D. (2023). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin kullandıkları reddetme söz edimi ve stratejileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi.
- Şahin, S. (2011). American English, Turkish and interlanguage refusals:A cross-cultural communication and interlanguage pragmatics study [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
- Tanck, S. (2004). Speech act sets of refusal and complaint: A comparison of native and non-native English speakers’ production. Web: https://auislandora.wrlc.org/islandora/object/tesolworkingpapers%3A26 adresinden 5 Ağustos 2025 tarihinde alınmıştır.
- Tekyıldız, Ö. (2006). A comparative study on the use of refusals by Turkish learners of English and native speakers of English in urban and rural areas [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uludağ Üniversitesi.
- Yakut, R. (2019). Cross- cultural pragmatics approach to speech acts in American English and Turkish: The case of refusals in tv series [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi.
- Yazıcı, N. ve Demirel, İ. F. (2021). Yabancı dil olarak Türkçe öğretim setlerindeki video etkinliklerin reddetme stratejileri açısından görünümü. International Journal of Language Academy, 9(3), 150-167.
- Yazıcı, N. ve Gündoğdu, G. (2021). Yurt dışında yaşayan iki dilli Türk çocuklarının Türkçe eğitimlerinde kullanılan ders kitaplarında reddetme stratejilerinin görünümü. International Journal of Language Academy, 9(4), 207-221.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Seçkin.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Karşılaştırmalı Dil Çalışmaları, Türkçe Eğitimi |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Gönderilme Tarihi | 12 Ağustos 2025 |
| Kabul Tarihi | 12 Ekim 2025 |
| Erken Görünüm Tarihi | 13 Aralık 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 20 Aralık 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 5 Sayı: 3 |
Amaç ve Kapsam
Uluslararası Türkçe Öğretimi Araştırmaları Dergisinin (UTÖAD) amacı, son yıllarda müstakil bir disiplin olarak gerek Türkiye gerekse de yurt dışında gittikçe önem kazanan Türkçe öğretimine dair disiplinlerarası bir perspektifle kaleme alınmış akademik çalışmaların ilgililerle buluşabileceği nitelikli bir yayın platformu oluşturarak alana dair evrensel bilgi birikimine katkıda bulunmaktır.
- yabancı dil olarak Türkçe öğretimi
- ikinci dil olarak Türkçe öğretimi
- iki dillilere Türkçe öğretimi
- Türk soylulara Türkçe öğretimi
- özel amaçlı Türkçe öğretimi
- ana dili olarak Türkçe öğretimi
- dil öğretiminde yaklaşım, yöntem ve teknikler
- dil öğretiminde program geliştirme
- dil öğretiminde ölçme ve değerlendirme
- bilgisayar destekli dil öğretimi
- dil öğretimi ve harmanlanmış öğrenme
- dil öğretimi ve dilbilim
- dil öğretimi ve edebiyat
- dil öğretimi ve kültür
- dil öğretimi ve teknoloji
Yazım Kuralları
Örnek
Tablo 1
Katılımcıların Cinsiyet Dağılımları
| Cinsiyet | Sayı | Yüzde |
| Erkek | 20 | %40 |
| Kadın | 30 | %60 |
- Makalelerde gerek metin içi göndermelerde gerekse de makale sonundaki kaynakçaların düzenlenmesinde APA 7’ye esas alınması talep edilmektedir. Bu sebeple dipnotların yalnızca gerektiği durumlarda kullanılması beklenmektedir. Ayrıntılı bilgi için bakınız.
- Alıntılar tırnak içinde verilmeli, 40 kelimeden az alıntılar metin içinde, daha uzun alıntılar ise satırın sağından ve solundan 1.5 cm içeride, blok hâlinde ve 1,15 satır aralığıyla 11 punto yazılmalıdır.
- Aynı alıntıya birden fazla kaynak gösterileceği durumlarda, eserler aynı parantez içinde, en eski tarihli olandan yeni olana doğru, birbirinden noktalı virgülle ayrılarak sıralanır.
- Yazarın aynı yıl yayınlanmış iki eseri varsa hem metinde hem de kaynakçada yayın yılına bir harf eklenmek suretiyle gösterilir.
- Metin içinde kullanılan kaynak iki yazarlı ise her geçtiği yerde ikisinin de soyadı yazılmalıdır. Türkçe yayınlanmış kaynaklarda yazarların soyadları “ve” bağlacı ile yabancı dilde yazılmış kaynaklarda “and” bağlacı ile bağlanmalıdır. İkiden fazla yazarlı kaynaklarda ise birinci yazarın soyadından sonra “vd.” kısaltması kullanılmalıdır.
- Görülmeyen bir kaynak işaret edilirken hem kaynağın kendisi hem de araştırmacının gördüğü kaynak metinde ve kaynakçada verilmelidir.
- Yazarın adı doğrudan metinde cümle içinde geçiyorsa parantez içinde tarih ve sayfanın belirtilmesi yeterlidir.
- Metin içinde ve veya yahut ya … ya bağlaçlarından önce de sonra da virgül konmaz.
- Tekrarlı bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz. hem … hem ... | ya … ya | gerek … gerek … |
- Cümlede pekiştirme ve bağlama görevinde kullanılan da / de bağlacından sonra virgül konmaz.
- Şart ekinden sonra virgül konmaz -sa, -se
- Metin içinde / ve / veya / yahut / gibi / ile /
- ile birlikte / ancak / fakat / ama / yani / hatta / bağlaçlarından önce ve sonra kullanılmaz.
Etik İlkeler ve Yayın Politikası
- Dergimizde, yazar(lar), hakemler, editör ve yayıncı, başta olmak üzere tüm paydaşların etik ilkeler standartlarına uyması önem arz etmektedir. Dergimizin etik sorumlulukları kapsamında tüm paydaşlarının etik standartlara ve etik ilkelere uyma sorumluluğu vardır. Bu nedenle yazar(lar), hakemler, editör ve yayıncının aşağıdaki etik sorumlulukları taşıması beklenmektedir.
- Etik görev ve sorumluluklar oluşturulurken açık erişim olarak Yayın Etiği Komitesi (COPE) “https://publicationethics.org/” tarafından yayınlanan politikalar ve rehberler dikkate alınarak hazırlanmıştır.
Yazar(lar)ın Etik Sorumlulukları
Uluslararası Türkçe Öğretimi Araştırmaları Dergisi’ne (UTÖAD) gönderilen çalışmalarda yazar(lar)ın aşağıda belirtilen etik sorumluluklara uyması gerekmektedir:
- Dergimize gönderilen makaleler orijinal olmalıdır. Dergimize gönderilen makaleler daha önce hiçbir yerde yayınlanmamış olmalıdır. Dergimize gönderilen makale, aynı süreçte başka dergilere incelenmek üzere gönderilmemiş olmalı/başka bir derginin hakem sürecinde olmamalıdır.
- Daha önce herhangi bir yerde yayınlandığı belirtilmediği ya da belirlenemediği için yayınlanan çalışmalar ile ilgili telif haklarına ilişkin doğabilecek hukuki sonuçlar tamamen yazar(lar)a aittir.
- Yazar(lar), makalenin değerlendirme sürecinde ve öncesinde, değerlendirme sürecine dâhil olan kişilerle temasa geçmemelidir.
- Başka kaynaklardan yapılan alıntılar/atıflar doğru ve eksiksiz olarak belirtilmelidir.
- Yazar(lar), hazırlanan makaleye daha geniş katkı sağlayacak bilimsel yayınlardan alıntı yapmalıdır. Özel olarak elde edilen bilgiler, kaynaktan yazılı izin alınmadan kullanılmamalı veya raporlanmamalıdır.
- İntihal, bilimsel çalışmalardaki her türlü etik dışı davranışı oluşturur ve kabul edilemez. Dergimize gönderilen makalelerde intihal raporları hazırlanmalı, hazırlanan intihal raporu makaleyi sisteme yüklerken "intihal raporu yükle" bölümünden yüklenmelidir.
- Makale gönderilmeden önce yazar(lar)ın kesin listesi belirlenmelidir. Değerlendirme sürecine başlanmış olan makalenin yazar(lar)ının değiştirilmesi (Yazar ekleme, yazar çıkartma, yazar sırası değiştirme vb. hususlar) teklif edilemez.
- Makale herhangi bir kişi, kurum veya kuruluş tarafından desteklenmişse, bu kişi, kurum veya kuruluş çalışmada dipnot olarak belirtilmelidir. Kişi, kurum ve kuruluşlardan alınan izinlerden yazar(lar) sorumludur.
- Yayınlanmak üzere gönderilen makalenin varsa çıkar çatışması teşkil edebilecek durumları ve ilişkileri açıklanmalıdır.
- Makalenin değerlendirme sürecinde yazar(lar)dan makaleye ilişkin ham veri talep edilebilir. Bu durumda yazar(lar) istenilen veri ve bilgileri yayın kurulu ve bilim kuruluna en kısa sürede vermelidir.
- Anket, mülakat, odak grup çalışması, gözlem, deney, görüşme teknikleri kullanılarak katılımcılardan veri toplanmasını gerektiren nitel ya da nicel yaklaşımlarla yürütülen ve etik kurul kararı gerektiren çalışmalar için ayrı ayrı etik kurul onayı alınmış olmalı, bu onay makalede belirtilmeli ve belgelendirilmelidir.
- Makalelerde, Araştırma ve Yayın Etiğine uyulduğuna dair ifadeye yer verilmelidir.
- Etik kurul izni gerektiren çalışmalarda, izinle ilgili bilgiler (kurul adı, tarih ve sayı no) yöntem bölümünde ve ayrıca makale ilk/son sayfasında yer verilmelidir. Olgu sunumlarında, bilgilendirilmiş gönüllü olur/onam formunun imzalatıldığına dair bilgiye makalede yer verilmesi gereklidir. .
- Kullanılan fikir ve sanat eserleri için telif hakları düzenlemelerine riayet edilmesi gerekmektedir.
- Üniversite mensubu olmayan araştırmacılar Etik Kurulu Raporu için bölgelerinde bulunan Etik Kurul’lara başvurabilirler.
- Makalede kullanılan verilerin kullanım hakları ile ilgili gerekli izinlere sahip olduklarını veya deney yapılan deneklerin rızasının alındığını gösteren belgeye yazar(lar) sahip olmalıdır. İnsan deneklerin gizlilik haklarına uyulmalıdır
- Yazar(lar) makalesinde önemli bir eksiklik veya hata tespit ettiğinde, dergi editörü/yayıncı ile hemen irtibata geçmeli ve bilgilendirmelidir.
- Yazar(lar)ın, düzeltme veya geri çekme işlemlerinde editörle iletişime geçmesi gerekmektedir.
- Yazar(lar), hakemin ve kurulun belirttiği düzeltme önerilerini yerine getirmek zorundadır.
- Yazar(lar) hakemlerin olumsuz görüşlerine karşı kanıt göstermek koşuluyla itiraz edebilirler. Bu itiraz incelenir ve gerekli görülürse farklı hakem görüşüne başvurulur.
- Çalışmaların yayınlanabilmesi için yazar(lar), Hakem ve Yayın Kurulu’nun görüş ve önerilerini dikkate almak zorundadırlar.
- Dergide yayınlanan çalışmaların içeriğinden kaynaklanan yasal sorumluluklar, tamamen yazar(lar)a aittir.
Editörün Etik Sorumlulukları
Dergi editörü Yayın Etiği Komitesi’nin (Committe on Publication Ethics) – COPE (https://publicationethics.org/) yayınlamış olduğu “COPE Code of Conduct and Best Practice Guidelines for Journal Editors” (https://publicationethics.org/files/Code_of_conduct_for_journal_editors_Mar11.pdf) yer alan etik görevlere ve sorumluluklara uymalıdır.
Ayrıca “COPE Best Practice Guidelines for Journal Editors” (https://publicationethics.org/files/u2/Best_Practice.pdf) yer alan etik sorumluluklara uyması gerekmektedir.
Editörün aşağıdaki etik sorumluluklara sahip olması ve uyması gerekmektedir:
- Editör, dergide yayınlanan her makaleden sorumludur.
- Editör, dergi sisteminde bulunan tüm kayıtları saklamalıdır.
- Editör, makale değerlendirme sürecinin adil, şeffaf, objektif ve zamanında olmasını sağlamalıdır.
- Editör, derginin sürekli gelişimini sağlamalı ve güncel bilimsel gelişmeleri takip etmelidir.
- Editör, makalenin konusuna uygun olarak alanında uzman olan hakemleri atamalıdır.
- Editör, körleme hakemlik uygulamasıyla hakemlerin kimlik bilgilerini gizli tutmalıdır.
- Hakem değerlendirmeleri sonucunda elde edilen imtiyazlı fikir ve bilgiler gizli tutulmalıdır. Bireysel çıkarlar için kullanılmamalıdır.
- Editör, hakemler ve yazar(lar) arasından çıkar çatışması olup olmadığını gözetmelidir.
- Editör, yazar(lar) ve hakemler tarafından dergiye gönderilen tüm raporların ve içeriğin gizliliğini korumalıdır.
- Editör, hakem değerlendirme sürecine göre makalenin onayına, reddine veya düzeltmelerden sonra yayınlanmasına karar verir. Dergiye gönderilen çalışmalarda düzenleme yapma, yayınlama ya da yayınlamama hakkına sahiptir.
- Editör düşünce özgürlüğünü desteklemelidir. Yazarların ırk, cinsiyet, dini inanç, etnik köken, vatandaşlık veya siyasi düşüncesini göz önünde bulundurmadan makaleleri bilimsel ve entelektüel içerikleri ile tarafsızca değerlendirmelidir.
- Editör, derginin yayın politikalarında ve süreçte şeffaflığı ve dürüst raporlamayı teşvik etmelidir. Yayıncı ile birlikte editoryal kararlara karşı temyiz için şeffaf bir sistem oluşturmalıdır.
- Editör, yazarların ve hakemlerin kendilerinden ne beklendiğini net bir şekilde anlamalarını sağlamalıdır.
- Editör, dergi iletişimleri için derginin standart elektronik gönderim sistemini kullanmalıdır.
- Editör, kendisinin yazdığı veya ilişkili üyeler veya meslektaşları tarafından yazılan ya da editörün ilgilendiği ürün veya hizmetlerle ilgili makaleler hakkında karar vermemelidir. Herhangi bir olası editoryal çıkar çatışmasına mahal vermemelidir.
- Editör, intihal gibi suistimallerin tespiti için yayıncının sistemlerinden uygun şekilde yararlanmalıdır.
- Editör, dergide yayınlanan tüm makalelerin fikri mülkiyet hakkını korumakla sorumludur. Olası ihlallerde derginin ve yazar(lar)ın haklarını savunmakla da yükümlüdür.
- Editör, yayınlanan makalelerdeki içeriklerin başka yayınların fikri mülkiyet haklarını ihlal etmemesi için gerekli önlemleri almakla sorumludur.
- Editör, makale değerlendirmesi sürecinde en az iki dış ve bağımsız hakem atamalıdır. Hakemler gerektiğinde editörden ek görüş almalıdır.
- Editör, ihtiyaç olması halinde makaleyi 3. veya 4. hakeme de gönderebilir.
- Editör, makale değerlendirme aşamasında hakemlerin ihtiyaç duymaları durumunda hakemlere gerekli bilgiyi sağlamalı ve rehberlik yapmalıdır.
- Hakemler seçilirken, alanında uzman kişilerden seçilmelidir. Hileli hakem seçiminden kaçınılmalıdır.
- Editör, olası çıkar çatışmalarını önlemek için hakemler tarafından yapılan kendine atıf önerilerini gözden geçirmelidir.
- Editör, yazarların kendi makalelerine veya editörün sahip olduğu ürün ve hizmetlere atıfta bulunmalarını istememelidir.
- Editör, rapor edilen veya şüphelenilen suistimalli durum olduğunda, yayıncı ile birlikte objektif ve şeffaf olarak raporları inceleyerek değerlendirmeli ve kayda almalıdır.
- Editör, herhangi bir dergi metriğini yapay olarak artırarak derginin sıralamasını etkilemeye çalışmamalıdır.
- Editör, gerçek bilimsel nedenler dışında bu derginin (veya başka bir derginin) makalelerine yapılan atıfların dâhil edilmesini talep etmemelidir.
- Editör, makalelerin tarafsız ve zamanında değerlendirme sürecinin tamamlanmasını sağlamalıdır. Dergi yayın politikalarında yer alan "Kör Hakemlik ve Değerlendirme Süreci" politikalarını uygulamalıdır.
- Editör, yayınlanan her makalenin dergi yayın politikaları ve uluslararası standartlara uygun olarak yayınlanmasından sorumludur.
- Editör; yazar, hakem ve okuyucuların kişisel verilerini korumakla sorumludur.
Hakemlerin Etik Sorumlulukları
İncelenen makalelerin objektif ve bağımsız olarak incelenmesi için “Kör Hakemlik” ile değerlendirilmesi yayın kalitesini artırır ve güven sağlar. Bu nedenle dergimizde makale değerlendirme sürecinde çift taraflı kör hakemlik ilkesi uygulanmaktadır. Dergimizde, incelenme sürecindeki makalelerde yazar(lar) ile hakemler doğrudan iletişime geçemez. Hakemlerin değerlendirmeleri ve yorumları dergi yönetim sistemi üzerinden yürütülür. Hakemlerin değerlendirme formları ve makale metni üzerindeki görüşleri, editör tarafından yazarlara ulaştırılır. Hakemlerin değerlendirme sürecini objektif, bağımsız ve etik olarak tamamlaması editör tarafından takip edilmelidir.
Dergimiz hakemlerinin aşağıdaki etik sorumluluklara sahip olması gerekmektedir:
- Hakemler, makale değerlendirme sürecinde etik sorumluluklarını yerine getirmelidir.
- Hakemler, kendi alanları ile ilgili çalışmaları incelemeyi kabul etmelidir. Alanları dışındaki makaleleri incelememelidir.
- Hakemler, makale değerlendirme süresine uymalıdır.
- Hakemler, makale değerlendirme sürecini tarafsızlık ve gizlilik içerisinde tamamlamalıdır.
- Hakemler, değerlendirme sürecini cinsiyet, din, siyasi, ticari çatışmalar, vatandaşlık vb. kişisel özelliklere bakmadan objektif olarak gerçekleştirmelidir. Bu kişisel özellikler hakemlerin kararlarına etki etmemelidir. Değerlendirme süreci objektif olarak tamamlanmalıdır.
- Hakemler, makale değerlendirme sürecinde çıkar çatışması ile karşı karşıya olduğunu düşündüklerinde, makaleyi değerlendirmeyi reddederek dergi editörünü bu konuda bilgilendirmelidir.
- Hakemler, inceledikleri makaleyi değerlendirirken kibar/yapıcı bir dil ve üslup kullanmalıdır. Saldırgan, aşağılayıcı, hakaret, iftira ve düşmanlık içeren yorum ve ifadelerden kaçınmalıdırlar.
- Hakemler, gizlilik ilkesi gereği inceledikleri çalışmaların içeriğini ancak yayınlandıktan sonra kullanabilirler. Reddedilen çalışmalardan herhangi bir bilgi kullanamazlar.
- Hakemler, yazar(lar)ın çalışmasına bilimsel olarak katkı sağlayacak atıflar önerebilir. Ancak hakemler kendi atıf sayısını artırmak amacıyla öneride bulunmamalıdır.
- Hakemler, yazar(lar)ın kimliği hakkındaki bilgilere erişmemelidir. Yazar(lar)ın bilgilerine erişilmesi veya bu bilgilerin alınması durumunda değerlendirme süreci sona erdirilmelidir.
- Hakemler, hakemlik sürecinde oluşabilecek kişisel yanlılıkların farkında olmalı ve makaleyi incelerken bu durumu dikkate almalıdır.
- Hakemler, ret verecekleri makaleler için gerekçelerini hakem raporunda açık ve ayrıntılı biçimde yazmalıdır.
Yayıncının Etik Sorumlulukları
Yayıncı aşağıdaki etik sorumluluklara uymak zorundadır:
- Yayıncı, tarafsız editör kararlarının oluşturulmasını beyan ve taahhüt eder. Editör, dergiye gönderilen çalışmaların tüm sürecinden sorumludur. Bu çerçevede ekonomik ya da politik kazançlar göz önüne alınmaksızın karar verici kişi editördür.
- Yayıncı, yayınlanan her çalışmanın mülkiyet ve telif hakkını korur.
- Yayıncı, yayınlanan her çalışmanın bir kopyasının kaydını saklama yükümlülüğünü üstlenir.
- Yayıncının, bilimsel sömürüyü önlemek, editöre karşı her türlü intihal ve bilimsel suistimal vb. suçları önlemek için tedbir alma sorumluluğu vardır.
- Yayıncı, bilimsel süreçte besleyici, destekleyici ve yatırımcı rolünü üstlenmelidir.
- Yayıncı, süreçte en iyi uygulamaların yapılmasını sağlamalıdır.
Yayın Kurulu Etik Sorumlulukları
- Yayın kurulu, kendi uzmanlık alanlarındaki tecrübe ve deneyimlerini paylaşmalıdır.
- Yayın kurulu, dergi politikası ve kapsamı hakkında tavsiyelerde bulunmalıdır.
- Yayın kurulu, derginin gelişimini sağlamak amacıyla editör ile iş birliği halinde olmalıdır.
- Yayın kurulu, derginin tanıtımını yapmalı, yeni ve köklü yazarları dergiye yönlendirmelidir.
- Yayın kurulu, çıkar çatışması kurallarına uyulmasını sağlamalıdır.
- Yayın kurulu, dergiye gönderilen makaleleri gözden geçirmelidir.
- Yayın kurulu, güncel gelişmeleri ve değişiklikleri takip etmeli, dergi süreçlerinde katkı sağlamalıdır.
Ücret Politikası
Uluslararası Türkçe Öğretimi Araştırmaları Dergisi (UTÖAD); makalelerin gönderim, değerlendirme ve yayınlanma olmak üzere hiçbir aşamasında ücret talep etmez. Yazarlar dergiye gönderdikleri çalışmalar için makale işlem ücreti ödemezler.
