The Claim that Yildiz Palace Was Looted, the Looting Case in the Armistice Period and its Result

Yıl 2020, , 339 - 389, 09.03.2020

Hasan Ali Polat Osman Akandere

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.687367

Cited By: 2

Öz

One of the most important events of the 2nd Constitutional period, the March 31 Incident, was completely suppressed after the Movement Army took control of the city and the Yıldız Palace after walking from Istanbul to Thessaloniki. Subsequently, Sultan Abdulhamid II was “related” to the incident and was exiled to Thessaloniki.
When it came to the Armistice period, the Movement Army has been allegedly raided by the Yıldız Palace in the process of taking it under control. Opponents of the Committee of Union and Progress have accused members of the Union and Movement Army of looting the Yıldız Palace, seizing money and valuables in it. These accusations, perhaps which were voiced after the end of 1909, was highlighted since October 1918, when the Unionists were forced to abandon their power. Because after the Union and Progress left the power, the Unionists began to be regarded as a relentless "enemy" of the state and the nation.. Thus, during the Armistice period, the judgments against the Unionists, which were considered to be responsible of every evil, were initiated. One of the accusations against the Unionist in this process was the allegations of 1909 Yıldız Palace Looting. Thus, the claims of looting became the subject of litigation. In the consequence of the judgment carried out by the 1st Customary Court Martial in the chairmanship of Nemrut Mustafa Pasha, and many people including Landed Proprietor member Ferik Hüseyin Hüsnü, Galip and Riza Pashas were expelled from the military profession on the grounds of “looting” and they have been sentenced to various kinds of punishment.
In this study, in the light of archive resources, newspapers and memories, the dimensions of the claims of Yıldız Palace looting after the dethronement of Abdulhamid will be discussed. In addition, it will focus on the judgments and punishment over the allegations of looting during the Armistice period.

Anahtar Kelimeler

Yıldız Palace Looting, Unionists, Movement Army, 1st Customary Court Martial, Abdulhamid II

Yıldız Sarayı’nın Yağmalandığı İddiası, Mütareke Dönemindeki Yağma Davası ve Neticesi

Öz

II. Meşrutiyet döneminin en mühim hadiselerinden biri olan 31 Mart Vak‘ası, Hareket Ordusu’nun Selanik’ten İstanbul’a yürüyüşünün akabinde, şehri ve Yıldız Sarayı’nı kontrol altına almasıyla tamamen bastırıldı. Akabinde de Sultan II. Abdülhamid, hadise ile “ilişkilendirilerek” tahttan indirildi ve Selanik’e sürgün edildi.
Mütareke dönemine gelindiğinde, Hareket Ordusu’nun Yıldız Sarayı’nın kontrol altına alması sürecinde Saray’ın yağmalandığı yönünde iddialar gündeme getirildi. İttihâd ve Terakki Cemiyeti muhalifleri, İttihâdçıları ve Hareket Ordusu mensuplarını, Yıldız’ı yağmalamak, Saray’daki para ve değerli eşyalara el koymakla itham ettiler. Belki 1909 sonrasında kısık seslerle dile getirilen bu ithamlar, İttihâdçıların iktidarı bırakmak zorunda kaldıkları Ekim 1918’den itibaren gür bir şekilde öne çıkarıldı. Zira İttihâd ve Terakki’nin iktidarı bırakması sonrasında İttihâdçılar, devlet ve milletin amansız bir “düşmanı” olarak telakki edilmeye başlanmışlardı. Nitekim Mütareke döneminde, her kötülüğün müsebbibi olarak değerlendirilen İttihâdçılara yönelik muhakemeler başlatıldı. Bu süreçte İttihâdçılara yöneltilen suçlamalardan biri de 1909 Yıldız yağması iddiaları idi. Nitekim yağma iddiaları da dava konusu haline getirildi Nemrut Mustafa Paşa riyasetindeki I. Divân-ı Harb-i Örfî tarafından gerçekleştirilen muhakeme neticesinde Ayan azası Ferik Hüseyin Hüsnü, Galip ve Rıza Paşaların da dâhil olduğu pek çok şahıs “yağmagerlik” yaptıkları gerekçesiyle askerlik mesleğinden ihraç edilerek çeşitli cezalara çarptırıldılar.
Bu çalışmada; arşiv kaynakları, gazete ve hatıralar ışığında, Abdülhamid’in hal‘i sonrasında Yıldız Sarayı’na yönelik yağma iddialarının boyutlarının ele alınmasına çalışılacaktır. İlaveten, Mütareke dönemindeki yağma iddiaları üzerine gerçekleştirilen muhakeme ve cezalandırmalar üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yıldız Sarayı yağması, İttihâdçılar, Hareket Ordusu, I. Divân-ı Harb-i Örfî, II. Abdülhamid

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Belgeleri(BOA) Bâbıâli Evrâk Odası Evrâkı (BEO.) Yıldız Esas Evrakı Defteri (BOA., Y. EE. d.) İradeler –Askerî (İ. AS.) Zabtiye Nezareti Evrakı (ZB.) İradeler- Dosya Usulü İradeler Tasnifi (İ. DUİT.) Meclis-i Vükela Mazbataları (MV.) Gazeteler Takvim-i Vekayi Musavver Muhît Sabah Osmanlı Servet-i Fünûn Hilal Hakem Siper-i Saika-i Hürriyet İkdâm İttihâd Tanin Alemdar Vakit Peyâm-ı Sabah Dersaadet
• Zabıt Cerideleri Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre 1, Cilt 3, İçtima Senesi 1, TBMM B.evi, Ankara 1982. Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre 1, Cilt 5, İçtima Senesi 1, TBMM B.evi, Ankara (y.t.y). Meclisi Âyan Zabıt Ceridesi, Devre 3, Cilt 1, İçtima Senesi 4, TBMM B.evi, Ankara 1990.
• Kitap ve Makaleler Akyıldız, Ali, Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, İletişim Yayınları, 4. bs., İstanbul 2012. Balioğlu, Tarık, “Bir Facianın Anatomisi”, Tarih ve Düşünce Dergisi, sy. 21 (Ağustos 2001), ss. 18-34. Bilgin, Bülent, “Yıldız Sarayı”, DİA, c. 43, (İstanbul 2013), ss. 541-544. Candemir, Murat, Yıldız’da Kaos ve Tasfiye, İlgi Kültür Sanat Yayınları, 1. bs., İstanbul 2007. Çetin, Nurten, Son Sadrazam Ahmet Tevfik Paşa, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2015. Ertürk, Hüsamettin, İki Devrin Perde Arkası, yazan: Samih Nafiz Tansu, Ararat Yayınları, 3. bs., İstanbul 1969. Georgeon, François, Sultan Abdülhamid, İletişim Yayınları, 2. bs., İstanbul 2012. Kocahanoğlu, Osman Selim, 31 Mart Ayaklanması ve Sultan Abdülhamid, Temel Yayınları, İstanbul 2009. Kumbaracılar, Sedat, “31 Mart Vak‘ası ve Yıldız Sarayı Yağması”, Hayat Tarih Mecmuası, sy. 4 (Mayıs 1972), ss. 70-77. Kutluoğlu, M. Hanefi-Candemir, Murat, Bir Cihan Devletinin Tasfiyesi, Yıldız Sarayı Müzesi Tasfiye Komisyonu, Çamlıca Yayınları, İstanbul 2010. Osmanoğlu, Ayşe, Babam Sultan Abdülhamid, Timaş Yayınları, 9. bs., İstanbul 2016. Polat, Hasan Ali, II. Meşrutiyet Döneminde Siyasî Sürgünler (1908-1918), Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya 2018. Refii Cevad, “Debânın Makâlesi”, Alemdar, 2 Mart 1336 [2 Mart 1920], Nu: 441-2741, s. 1. __________, “Turancılar ve Türkler Amma Hakîkî Türkler…”, Alemdar, 20 Eylül 1335 [20 Eylül 1919], Nu: 278-1578, s. 1. __________, “Yıldız Yağmâsı Hakkında”, Alemdar, 21 Nisan 1335 [21 Nisan 1919], Nu: 120-1430, s. 1. Şehsuvaroğlu, Halûk Y., “Tarihten Safyalar/Yıldız Yağması”, Akşam, 22 Şubat 1950, Nu: 11266, s. 5. Tepeyran, Ebubekir Hazım, Belgelerle Kurtuluş Savaşı, Gürer Yayınları, 1. bs., İstanbul 2009. Turan, Mustafa, Elli Beş Yıldır Esrarı Milletten Gizli Kalmış Olan Taşkışlada 31 Mart, Çelikcilt Matbaası, İstanbul 1964. Türkmen, Zekeriya, “31 Mart Olayından Sonra Yıldız Evrakı Tetkik Komisyonu’nun Kuruluşu, Faaliyetleri ve Yıldız Sarayı’nın Araştırılması”, Osmanlı, c. 2, Ed. Güler Eren, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, ss. 430-440. __________, Osmanlı Meşrutiyetinde Ordu-Siyaset Çatışması, İrfan Yay., 2. bs., İstanbul 1999. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, “II. Sultan Abdülhamid’in Hal‘i ve Ölümüne Dair Bazı Vesikalar”, Belleten, c. X/sy. 40 (Ekim 1946), ss. 705-748. Yahya Kemal, Siyasî ve Edebî Portreler, 3. bs., İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, İstanbul 1986. Yalçın, Hüseyin Cahit, Siyasal Anılar, Türkiye İş Bankası Yayınları, 2. bs., İstanbul 2000.