Huzurevinde yaşayan orta yaş ve yaşlı bireylerde günlük yaşam aktiviteleri, öz-bakım gücü ve yaşam doyumunun incelenmesi

Yıl 2016, Cilt: 9 Sayı: 1, 39 - 52, 24.06.2016

Şükran Ertekin Pınar , Gülbahtiyar Demirel

Öz

Araştırma, huzurevinde yaşayan orta yaş ve yaşlı bireylerde günlük yaşam aktiviteleri öz- bakım gücü ve yaşam doyumunun incelenmesi amacı ile yapılmıştır. Tanımlayıcı türdeki araştırma Eylül 2014-Ekim 2014 tarihleri arasında yürütülmüştür. Araştırmanın örneklemini İç Anadolu bölgesinde bir il merkezinde yer alan bir huzurevinde yaşayan 61 birey oluşturmuştur. Veriler, Kişisel Bilgi Formu, Günlük Yaşam Aktiviteleri İndeksi, Öz-Bakım Gücü Ölçeği ve Yaşam Doyumu Ölçeği ile toplanmıştır. Verilerin analizinde; sayı ve yüzdelik dağılım, t testi, Mann-Whitney U ve Pearson korelasyon analizi kullanılmıştır. Anlamlılık düzeyi p<0,05 olarak kabul edilmiştir. Huzurevinde yaşayan bu bireyler 55-96 (yaş ortalaması: 74,00±9,04) yaş arasındadır. Bu bireylerin % 57,4’ünün 55-75 yaş aralığında, % 63,9’unun erkek, % 88,5’inin günlük yaşam aktivitelerini yapma konusunda bağımsız olduğu saptanmıştır. Çalışmada günlük yaşam aktivitesi ile öz-bakım gücü arasında, pozitif yönlü anlamlı ilişki olduğu (r=0,253; p=0,049), günlük yaşam aktivitesi puanları arttıkça öz-bakım gücünün de arttığı, günlük yaşam aktiviteleri ile yaşam doyumu arasında anlamlı bir ilişki olmadığı (p>0,05) bulunmuştur. Cinsiyet, herhangi bir hastalık tanısının olması, düzenli ilaç kullanma, günlük işlerini yapabilme durumuna göre günlük yaşam aktivitesi puanları arasında; yaşa göre yaşam doyumu puanları arasında; sağlık durumunu algılama durumuna göre öz-bakım gücü puanları arasında anlamlı fark olduğu (p<0,05) belirlenmiştir. Bu bulgular doğrultusunda yaşlı bireylerin günlük yaşam aktivitelerini bağımsız olarak yapmaları konusunda desteklenmeleri, öz-bakım gücü ve yaşam doyumlarını arttırmaya yönelik planlamaların yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Altay, B. ve Aydın Avcı, İ. (2009). Huzurevinde yaşayan yaşlılarda özbakım gücü ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. Dicle Tıp Dergisi, 36: 275-282.
• Ardahan,, M., Erkin Balyacı, Ö. ve Genç, A. (2012). Yaşlıların algıladıkları aile desteğinin yaşam doyumlarına etkisi. Sted, 21: 61-69.
• Aydın, T. (2010). Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Geleceğe Yönelik Beklentilerinin Özbakım Gücü ve Yaşam Doyumuna Etkisi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Samsun.
• Aylaz, R., Güneş, G. ve Karaoğlu, L. (2005). Huzurevinde yaşayan yaşlıların sosyal, sağlık durumları ve günlük yaşam aktivitelerinin değerlendirilmesi. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 12: 177-183.
• Başalan İz, F. (2010). Yaşlılarda öz-bakım gücü, yaşam kalitesi ve yaşam doyumunun incelenmesi. Türk Geriatri Dergisi, Özel Sayı 13: 75.
• Berberoğlu, U., Gül, H., Eskiocak, M., Ekuklu, G. ve Saltık, A. (2002). Edirne Huzurevi'nde kalan yaşlıların kimi sosyo-demografik özellikleri ve Katz İndeksine göre günlük yaşam etkinlikleri. Geriatri, 5 (4): 144-149.
• Chen, C. (2001). Aging and life satisfaction. Social Indicators Research, 54: 57-79.
• Çimen, S. (1996). Yaşlı Bireylerde Öz-Bakım ve Yaşam Doyumlarının Araştırılması. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Çuhadar, D., Sertbaş, G. ve Tutkun, H. (2006). Huzurevinde yaşayan yaşlıların bilişsel işlev ve günlük yaşam etkinliği düzeyleri arasındaki ilişki. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 7: 232-239.
• Dahlan, A., Nicol, M. and Maciver, D. (2010). Elements of life satisfaction amongst elderly people living in institutions in Malaysia: A mixed methodology approach. Hong Kong Journal of Occupational Therapy, 20(2): 71-79.
• Diener, E., Emmons, R.A., Laresen, R.J. and Griffin, S. (1985). The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment, 49: 71-75.
• İnanır, İ., Kayış, A. ve Yılmaz, K. (2013). Yaşlı hastaların günlük yaşam aktiviteleri. Akad Geriatri, 5: 64-72.
• Jiang, J., Tang, Z., Meng, X.J. and Futatsuka, M. (2002). Demographic determinants for change in activities of daily living: A cohort study of the elderly people in Beijing. Journal of Epidemiology, 12(3): 280-286.
• Karagozoglu, S., Arikan, A. and Eraydin, S. (2012). The fatigue and self-care agency levels of the elderly people staying in rest homes and the relation between these two conditions. Archives of Gerontology and Geriatrics, 54: e322-e328.
• Katz, S., Ford, A.B., Maskowitz, R.W., Jackson, B.A. and Jaffe, M.W. (1963). Studies of illness in the aged: the index of ADL: A standardized measure of biological and psychosocial function. JAMA, 185: 914-919.
• Kearney, B.Y., and Fleischer, B.J. (1979). Development of an instrument to measure exercise of self-care agency. Res Nurs Health, 2: 25-34.
• Köker, S. (1991). Normal ve Sorunlu Ergenlerin Yaşam Doyumu Düzeylerinin Karşılaştırılması.Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Kuzeyli Yıldırım, Y. ve Karadakovan, A. (2004). Yaşlı bireylerde düşme korkusu ile günlük yaşam aktiviteleri ve yaşam kalitesi arasındaki ilişki. Türk Geriatri Dergisi, 7 (2): 78-83.
• Mele´ndez, J.C., Toma´s, J.M., Oliver, A. and Navarro, E. (2009). Psychological and physical dimensions explaining life satisfaction among the elderly: A structural model examination. Archives of Gerontology and Geriatrics, 48: 291-295.
• Mollaoğlu, M., Özkan Tuncay, F. and Kars Fertelli, T. (2010). Mobility disability and life satisfaction in elderly people. Archives of Gerontology and Geriatrics, 51: e115-e119.
• Molarius, A. and Janson, S. (2002). Self-rated health, chronic diseases, and symptoms among middle-aged and elderly men and women. Journal of Clinical Epidemiology 55: 364-370.
• Nahcivan, N. (1993). Sağlıklı Gençlerde Özbakım Gücü ve Aile Ortamının Etkisi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
• Palabıyıkoğlu, R., Haran, S., Yücat, T. ve Köse, K. (1992). Yaşlılarda depresyon ve yaşam doyumu. Kriz Dergisi, 1 (1): 26-31.
• Sabancıoğulları, S., Tel, H. ve Tel, H. (2007). Evde ve kurumda yaşayan yaşlıların günlük yaşam aktivitelerini sürdürme ve depresyon yaşama durumu. Sağlık ve Toplum, 17: 85-94.
• Subaşı, F. and Hayran, O. (2005). Evaluation of life satisfaction index of the elderly people living in nursing homes. Archives of Gerontology and Geriatrics, 41: 23-29.
• Şahin, A., Tekin, O., Cebeci, S., Işık, B., Özkara, A., Kahveci, R., et al. (2015). Factors affecting daily instrumental activities of the elderly. Turkish Journal of Medical Sciences, 45: 1353-1359.
• Öner, F.S. (2014). Huzurevinde Kalan Yaşlı Bireylerde Yaşam Doyumunu Etkileyen Faktörler. İstanbul Bilim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Yüksek Lisans Programı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Özer, M. (2001). Huzurevinde ve Aile Ortamında Yaşayan Yaşlıların Öz-bakım Gücü ve Yaşam Doyumunun İncelenmesi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Programı, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Özkahraman, Ş., Ardahan, M. ve Yıldırım, J.G. (2010). Yaşlılarda düşme risk faktörlerinin günlük yaşam aktivitelerine etkisi. Türk Geriatri Dergisi, Özel Sayı 13: 58.
• Tambağ, H. (2013). Yaşlılarda sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve yaşam doyumu. Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi, 4 (16): 23-31.
• Tekir, Ö., Sevinç, S., Karadağ, E. ve Karadakovan, A. (2012). Yaşlı bireylerde beden kitle indeksinin günlük yaşam aktivitelerine ve öz-bakım gücüne etkisi. Geriatri ve Geriatrik Nöropsikiyatri, 3: 1-7.
• Tel, H., Tel, H. ve Sabancıoğulları, S. (2006). Evde ve kurumda yaşayan 60 yaş ve üzeri bireylerin günlük yaşam aktivitelerini sürdürme ve yalnızlık yaşama durumu. Türk Geriatri Dergisi, 9: 34-40.
• Tezcan, S. ve Seçkiner, P. (2012). Türkiye’de Demografik Değişim; Yaşlılık Perspektifi. (Ed: D. Aslan ve M. Ertem). Yaşlı Sağlığı: Sorun ve Çözümler. (1.Baskı). Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER) Yayınları No: 2012-1. Palme Yayıncılık, Ankara (s. 2-3).
• Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) (2015). www.tuik.gov.tr. Erişim tarihi: 25.04.2016.
• Uğurlu, N., Bolat, M. ve Erdem, S. (2010). Yaşlılarda özbakım gücünü etkileyen etmenlerin incelenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 1: 56-62.
• Ulusel, B., Soyer, A. ve Uçku, R. (2004). Toplum içinde yaşayan yaşlılarda günlük yaşam etkinliklerinde bağımlılık düzeyi ve etkileyen risk etmenleri. Türk Geriatri Dergisi, 7 (4): 199-205.
• Yardımcı, A.E. (1995). İstanbul’da Yaşayan Yaşlı Öğretmenlerin Sağlık Sonuçlarının Günlük Yaşam Aktiviteleri ve Aletli Günlük Yaşam Aktiviteleri İle İlişkisi. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Tıpta Uzmanlık Tezi, İstanbul.
• Yetim, U. (1993). Life satisfaction: A study based on the organization of personal projects. Social Indicators Research, 29: 277-289.
• Yıldırım, S., Özgür, G. ve Babacan Gümüş, A. (2007). Huzurevinde yaşayan yaşlıların öz-bakım gücü ve etkileyen faktörler. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 23 (2): 93-103.
• Yücel Beyaztas, F., Kurt, G. and Bolayir, E. (2012). Life satisfaction level of elderly people: A field study in Sivas, Turkey. J Pak Med Assoc 62 (3): 221-225.