Dijitalleşen Realite Şovlara ve Gösteri Toplumuna Performatif Yaklaşım: RealiTuber ve RealiToker

Yıl 2024, , 369 - 392, 29.06.2024

Gökhan Kömür

https://doi.org/10.55609/yenimedya.1457449

Öz

Bu araştırma, televizyona özgü bir tabloid tür olduğu varsayılan realite şov yayıncılığının bağlamını geleneksel kitle ekranından, çağdaş kitlesel-öz ekranlara taşıyan yenilikçi bir değerlendirme çerçevesine odaklanır. Sinoptikondan omniptikona geçişle birlikte her an, her yerdeleşen gösteri performansları hem Debord’un hem de Goffman’ın performatif yaklaşımları çerçevesinde Realite Şovlara yeni bir kavramsal açıklama geliştirmenin imkanlarını barındırır. Realite Şovlar, artık yalnızca Survivor, Yemekteyiz, Master Chief, Kısmetse Olur, Yetenek Sizsiniz, O Ses Türkiye, Müge Anlı vs. programlarla sınırlı olmaksızın neredeyse YouTube ve TikTok’un tüm yayın performanslarına dağılmış durumdadır. Bu koşullar altında, çoğunluğun azınlığı izlediği sinoptik gözetimden herkesin herkesi (birbirini) izlediği omniptik bir şov (gösteri) performansına geçiş söz konusudur. Çünkü hem içeriğin üretimi hem de izleme deneyimi açısından farklılaşan bu performatif yapı, bir YouTuber ya da TikToker’ı seyreden milyonların ötesinde, günlük hikayeler (story) ve kısa videolarla birbirlerini gözetleyen milyonları kavramsallaştırmak için önemlidir. Bu yönüyle YouTuber ya da TikToker olarak kavramsallaştırmaya alışık olduğumuz sosyal medya göstericilerini, toplumsal misyonları paralelinde RealiTuber ve RealiToker olarak yeniden kavramsallaştırmak gerekecektir. Bu araştırma, YouTube ve TikTok sahnesinde gösterileşen toplumsal performansların klasik realite şov yaklaşımı çerçevesiyle kesişimlerini saptamaya çalışmakta ve aslında topyekun bir şovun yaşanmakta olduğuna dikkat çekmektedir. Bu nedenle çalışmanın temel amacı sosyal medyanın mikro-ünlü sistemi olan YouTuber ve TikToker gibi popüler içerik üreticileri ile birlikte, büyük ya da küçük bir seyirci (takipçi) kitlesine sahip olan tüm sıradan kullanıcıları da kavramsallaştırarak yeni bir kimlik tanımlaması geliştirmektir. Çünkü realite şovun üretimi olan tele-yaşamlar, yalnızca mikro-ünlülerin değil tüm sosyal medya kullanıcıların deneyimlediği bir gösteri formatı olarak biçimlenmektedir

Anahtar Kelimeler

Realite şov, Gösteri toplumu, Performans, YouTuber, TikToker

Etik Beyan

Çalışma etik kurul izni gerektirmeyen çalışmalar arasında yer almaktadır

Destekleyen Kurum

Çalışma her hangi bir kurum tarafından desteklenmemektedir.

A Performative Approach to Digitalised Reality Shows and the Society of Spectacle: RealiTuber and RealiToker

Öz

This research focuses on an innovative evaluation framework that moves the context of reality show broadcasting, which is assumed to be a television-specific tabloid genre, from the traditional mass screen to contemporary mass self-screens. With the transition from the synopticon to the omnipticon, the ubiquitous performances of spectacle harbour the possibilities of developing a new conceptual explanation of reality shows within the framework of both Debord's and Goffman's performative approaches. Reality shows are no longer limited to programs such as Survivor, Yemekteyiz, Master Chef, Kısmetse Olur, Yetenek Sizsiniz, O Ses Türkiye, and Müge Anlı, but are now scattered across almost all broadcast performances of YouTube and TikTok. Under these conditions, there is a transition from synoptic surveillance, where the majority watches the minority to an omniptic show performance where everyone watches each other. This performative structure, which is differentiated in terms of both the production of content and the viewing experience, is important for conceptualizing the millions who watch each other through daily stories and short videos beyond those who watch a YouTuber or TikToker. In this respect, it will be necessary to reconceptualize the social media performers we use to conceptualize YouTubers or TikTokers as RealiTubers and RealiTokers in parallel with their social missions. This research attempts to identify the intersections of the social performances on YouTube and TikTok with the classical reality show approach and draws attention to the fact that a total show is taking place. For this reason, the main purpose of the study is to develop a new definition of identity by conceptualizing all ordinary users who have a large or small followers together with popular content producers such as YouTuber and TikToker, which are the micro-celebrity system of social media. Tele-lives, the production of reality shows, are shaped in a show format experienced not only by micro-celebrities but also by all social media users.

Anahtar Kelimeler

Reality show, Society of spectacle, Performance, YouTuber

Kaynakça

• Akgün, E. (2018). Sosyal medya platformlarından Youtube üzerinden benlik sunumunun dramaturjik bir analizi. Yeni Medya (4), 29-49.
• Aksop, G. (1998). Türkiye’de reality show’lar. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Aksoy S. & Çeliker Saraç D. (2020). Sıradan insan hikâyelerinin Reality TV programları dolayımıyla metalaşması üzerine bir analiz. TRT Akademi, 5(10), 766 - 798.
• Ankaralıgil, N. (2022). Süperpanoptikon, sinoptikon, gözetim toplumu ve dikizleme kültürü bağlamında Reality Showlar: Hayatta kalma televizyon programları üzerine bir çalışma. Journal Of Institute Of Economic Development And Social Researches. 8(31). 18-35.
• Arık, E. (2013). Sıradan insanın yükselişi: Sosyal medya şöhretleri, İletişim ve Diplomasi, 1(1). 97-112
• Aydın, A, F. (2020). Gösteri toplumunun yeni panoptikonu olarak sosyal medya . İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(3), 2573-2594. https://doi.org/10.15869/itobiad.735793
• Baş, G. (2015). Eleştirel sosyal medya okuryazarlığı bağlamında yeni medyada imaj, görüntü ve beden sunumu. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi].Ege Üniversitesi
• Baudrillard, J. (2008). Tüketim toplumu, (Deliçaylı H. & Keskin, F. Çev.), Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2011). Simülakrlar ve simülasyon. (O. Adanır, çev.) Doğu Batı Yayınları.
• Bauman, Z. (2000). Ölümlülük, ölümsüzlük ve diğer hayat stratejileri, (N.,Demirdöven, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Baumann, Z. (2017). Kimlik. Heretik Yayıncılık.
• Berger, A. A. (2012). Kültür Eleştirisi-Kültürel Kavramlara Giriş. (Özgür Emir Çev.). Pinhan Yayıncılık.
• Binark, M.& Kılıçbay, B. (2004). Türkiye’de Gerçek Televizyonu ve Telegörsel Kimlikler: Biri Bizi Gözetliyor Örneği. İletişim Araştırmaları, 2(1), 73-92
• Bratich, J. Z. (2007). Programming reality: Control societies, new subjects and the powers of transformation. In Dana Heller (Ed.), Makeover television: Realities remodelled. (pp.6-22). I.B. Tauris.
• Budak, S, (2007). Türkiye’de reality televizyon programları ve söylem yapılarının oluşturulması. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi.
• Burgess, J. & Green, J. (2009). The entrepreneurial vlogger: Participatory culture beyond the professional/amateur divide. In Snickars, P. & Vonderau, P. (Eds.) The YouTube Reader. (pp. 89-107). National Library of Sweden
• Burgess, J. & Green, J. (2010). YouTube online video and participatory culture, Polity Press.
• Çağlak, U. (2020). Teşhir toplumu ve yeni medya: Teşhir toplumunun oluşmasında önemli bir araç olan yeni medya üzerine bir değerlendirme, Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi, 2. 12-20
• Çelen, A. (1997). Kitle iletişim çözümleme yöntemlerinden toplumbilimsel çözümleme yöntemi açısından reality show programlarının incelenmesi: Sıcağı sıcağına programı örneği. [Yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Çetin, B. N. (2019). Üretüketim olgusu bağlamında örtülü emek olarak dijital üretüketici emeği. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 77. 349-382. https://doi.org/10.26650/jspc.2019.77.0099
• Debord, G. (1996). Gösteri toplumu. (Ekmekçi, A. & Taşkent, O. Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Dinç, T. (2022). Gerçeklik ve kurgu bağlamında Türkiye’de realite programlar: “Ütopya” programı örneği. Asya Studies-Academic Social Studies / Akademik Sosyal Araştırmalar, 6(20), 293-300. https://doi.org/10.31455/asya.1116666
• Elitaş, T.& Keskin, S. (2019). Türkiye’de realite programlar ve tele-kimlikler: Medyatik toplumsallık incelemesi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 14. 411-434.
• Fuchs, C. & Sevignani, S. (2013). What is digital labour? What is Digital Work? What’s Their Difference? And Why Do these Questions Matter for Understanding Social Media? Triple C: Communication, Capitalism & Critique. Journal for a Global Sustainable Information Society. 11 (2). 237-293. https://doi.org/10.31269/triplec.v11i2.461
• Fuchs, C. (2014). Sosyal Medya: Eleştirel Bir Giriş (Kalaycı, İ. ve Saraçoğlu, D. Ed.)
• Fuchs, C. (2015a). Dijital Emek ve Karl Marx (Oğuz, S. & Kalaycı, E, T. Çev.) Nota Bene Yayınları.
• Fuchs, C. (2015b). The digital labour theory of value and Karl Marx in the age of Facebook, YouTube, Twitter, and Weibo. In (Fisher, E. & Fuchs, C. Eds.) Reconsidering Value and Labour in the Digital Age. (pp. 26-41). Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1057/97811374
• Goffman, E. (2014). Günlük yaşamda benliğin sunumu (B. Cezar, Çev.). Metis Yayınları.
• Göker, G. (2015). Tele-yaşamlar: Gerçeklik ve kurgu bağlamında Türkiye’de realite programlar. Global Media Journal TR Edition. 6 (11).261-28.
• Gökmen, E. (2023). Televizyonda reality showların kadın izleyiciler için anlamları. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(47), 705-742. https://doi.org/10.46928/iticusbe.1161367
• Güçlü, R., İlik, S., Keskin, S. & Canan, O. (2023). The Diplomatic Transformation of 'What does the World Say' Anxiety: A Netnography of Cultural Branding in 'Reaction Videos'. In: Göngen, M. A. & Kesgin, Y. (eds.), New Media Research: Language, Image, Phenomena, Technology, Disinformation. Özgür Publications. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub63.c223
• Güleç, G. (2021). Debord’un gösteri toplumu kuramı üzerinden bugünün dünyası ve gösteri mimarlığı üzerine bir eleştiri. Tasarım Kuram. 17(34). 160-168. https://doi.org/10.14744/tasarimkuram.2021.42713
• Gümüş, N. (2018). Consumers’ perceptions of YouTubers: The case of Turkey. Online Academic Journal of Information Technology. 9 (32). 23-38. http://dx.doi.org/10.5824/1309‐1581.2018.2.002.x
• Güz, H. & Şahin, G. (2018). Sosyal medya iletişiminin yeni aracı olarak bedenler ve benliklerin dramaturjik bir analizi. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 1 (2). 235-254.
• Güzel, M. (2015). Gerçeklik ilkesinin yitimi: Baudrillard’ın simülasyon teorisinin temel kavramları. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi). 19, 65-84
• Hill, A. (2005). Reality tv: Audiences and factual television. London Routledge. https://www.youtube.com/@KafalarOfficial
• Hülür, Banu, A. (2017). Erving Goffman: Günlük yaşamda benliğin sunumu. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi. 2 (4). 158-165.
• Ikoro, E., A. at All (2015). Reality tv or television reality show forms: Genre and modes. Global Educational Research Journal. 3 (11), 83-388.
• İnal, A. (2010). Tabloid Habercilik. İçinde (Çaplı, B. & Tuncel, H. Editörler). Televizyon Haberciliğinde Etik. ss. 163-178. Fersa Matbaacılık.
• Jenkins, H. (1992). Textual poachers: Television fans and participatory culture. Routledge.
• Jenkins, H. (2009). Confronting the challenges of participatory culture: Media education for the 21st century. The MIT Press. https://library.oapen.org/handle/20.500.12657/26083.
• Jung, H. & Zhou, Q. (2019). Learning and sharing creative skills with short videos: A case study of user behavior in TikTok and Bilibili. In International Association of Societies of Design Research(IASDR).
• Kaya, T. (2013). Televizyonda yayınlanan izdivaç programlarında toplumsal cinsiyetin temsili. Kadın Araştırmaları Dergisi. 2(13), 81-110.
• Keskin, S. & Kömür, G. (2022). TikTok’un trans-estetiği: Fluxus’tan kiç (Kitsch) kültürüne. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 15(93), 169-182. http://dx.doi.org/10.29228/JASSS.66564
• Kılıçbay, B. B. (2005). Türkiye’de gerçeklik televizyonu ve yeni televizyon kültürü. [Doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Koç, M. (2017). Dramaturjik teori çerçevesinde sosyal medyada engelli bireylerin benlik sunumu. Selçuk İletişim, 10 (1). 262-281. https://doi.org/10.18094/josc.305124
• Koç, N. E. (2020). Sosyal medya, katılımcı kültür ve kitle çevirisi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö8), 905-927. https://doi.org/10.29000/rumelide.822087
• Köse, H. (2008). Lefebvre ve modern dünyada gündelik hayat. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi. 27. 7-25.
• Küçükcan, Uluç, Ö. (2019). Şiddetin ve suçun kamusallaşması: Reality showlar ve toplumsal etkileri. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi. 35. 165-182. https://doi.org/10.17829/turcom.653693
• Lefebvre H. (1998). Modern Dünyada Gündelik Hayat, (Gürbüz I. çev.), Metis Yayınları
• Liqian, H. (2018). Study on the perceived popularity of Tik Tok. Bangkok University, Master of degree in Communication Arts.
• Lodice, R., & Papapicco, C. (2021). To be a TikToker in COVID-19 era: An experience of social influence. Online Journal of Communication and Media Technologies, 11(1), 1-12. https://doi.org/10.30935/ojcmt/9615
• Mathiesen, T. (1997). The Viewer Society, M. Foucault’s Panapticon Revisited, Theoretical Criminology, Sage Publications, London, pp. 215-233,
• Meder, M. & Çiçek, Z. (2011). Özel hayatın kamusal alanda tartışılması: Evlilik programları üzerine bir değerlendirme. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 9, 69-80.
• Mırçık, M, A. & Elaltuntaş, Ö, F. (2022) Sosyal Medyanın Algı Yönetimi: Dikkat Ekonomisi. Dijital Comunication Journal. 5(6). 55-80. http://dx.doi.org/10.51295/dicoj.48
• Nabi, R. L. at All (2003). Reality-based television programming and the psychology of its appeal. Media Psychology. 5. 303-330. Notebene Yayınevi.
• Peters, K. & Seier, A. (2009). Home dance: mediacy and aesthetics of the self on Youtube. In Snickars P. & Vonderau, P. (Eds.) The YouTube reader (ss. 187-204). Logotipas.
• Polat, F. & Karslı, B. (2012). Evliliğe ilişkin Türk televizyon programlarının sosyolojik analizi. EKEV Akademi Dergisi. 51. 31-44.
• Renkmen, M., S. (2012). Evlilik programlarında hegemonik erkekliğin İnşası, temsili ve ataerkil söylem. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Sholle, D. (1993). Buy our news: Tabloid television and commodification. Journal of Communication Inquiry. 17 (1). 56-72. https://doi.org/10.1177/019685999301700104
• Spencer, D, C. (2014). From many masters to many students: YouTube, Brazilian Jiu Jitsu, and communities of practice, JOMEC Journal 5. 1-12. https://doi.org/10.18573/j.2014.10274
• Sprague, R. D. (2007). From Taylorism to the omnipticon: expanding employee surveillance beyond the workplace. Journal of Computer & Information Law, 25 (1), 1-35.
• Şakrak, E. B. (2015). Gerçekliğin kurgulanmasında reality-show’lar. İçinde Filiz Aydoğan Boschele. . (Editör). İletişim Çalışmaları. (ss. 217-234). Derin Yayınları.
• Şentürk, R. (2009). Mcluhan’ın televizyon teorisi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 8 (15). 17-31.
• Tam, M. S. (2022). Türk TikTokerların içerik paylaşım pratikleri üzerine nicel bir araştırma. TRT Akademi, 7 (14), 182-211. https://doi.org/10.37679/trta.1008427.
• Toprak, M. (2022). Etkin özne’den edilgen olana: H. Lefebvre ve J. Baudrillard’ın gündelik hayat’a pratik katkıları. Sosyolojik Bağlam Dergisi, 3(3), 318-329. https://doi.org/10.52108/27575942.3.3.8.
• Tutal, N. & Ertem, Y. (2020). Dikkat Ekonomisi Aracılığıyla Sosyal Medyayı Yeniden Düşünmek. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi (5), 94-122. https://doi.org/10.16878/gsuilet.829460.
• Uyanık, G. (2023). Dijital medya platformlarını Henry Jenkins'in kavramları üzerinden okumak. Etkileşim, 11, 432-444. https://doi.org/10.32739/etkilesim.2023.6.11.204.
• Wang, Y. (2020). Humor and camera view on mobile short-form video apps inflence user experience and technology-adoption intent, an example of TikTok (DouYin). Computers in Human Behavior, 110, .1-9. https://doi.org/10.1016/j.chb.2020.106373.
• Weiland, S. and Dunbar K. (2016). What’s real about reality television?. Journal of Mass Communication and Journalism. 6 (3). 1-3. https://doi.org/10.4172/2165-7912.1000308.
• Xu, L., Yan, X.& Zhang, Z. (2019). Research on the causes of the “Tik Tok” app becoming popular and the existing problems. Journal of Advanced Management Science, 7(2), 59–63. https://doi.org/10.18178/joams.7.2.59-63.
• Yıldırım A. (2020). Türkiye’de YouTuber fenomeni ve izlenme türlerine göre YouTube analizi. Yeni Medya. 9. 52-70.
• Yıldırım, S. & Esen, H. (2018). Reality tv programları bağlamında Türk televizyon kültürünün dönüşümü. Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Uluslararası Hakemli Dergisi. 26 (3), 486-501.
• Yoon, M. T. & Garma, R. (2006). Reality television programs in Malaysia: A dream come True? Sunway Academic Journal. 3. 73-86.
• Yumrukuz, Ö. (2016). Jean Baudrillard’ın simülasyon kuramı çerçevesinde survivor programı. TRT Akademi. 1(1). 88-111.