Sosyal Medyaya Güven Düzeyinin Dijital Ortamlarda Sağlık Bilgisi Edinme ve Teyit Davranışı Üzerindeki Etkisinde Kullanım Süresinin Aracılık Rolü

Yıl 2024, Sayı: 16, 122 - 143, 29.06.2024

Şükrü Balcı Hamide Sarıtaş Seren İldız Rahma Mohammed

https://doi.org/10.55609/yenimedya.1456726

Öz

Bu araştırmanın temel amacı, sosyal medyaya güven düzeyinin dijital ortamlarda sağlık bilgisi edinme üzerindeki etkisini ortaya çıkarmaktır. Nicel araştırma yönteminin kullanıldığı araştırma Konya’da yaşayan 18-65 yaş arasında bulunan vatandaşlar evreninde 402 gönüllü katılımcı örnekleminde yapılmıştır. Analizler sonucunda; sosyal medyaya güven düzeyinin, dijital ortamda sağlık bilgisi edinme üzerinde anlamlı ve pozitif bir etkisi bulunduğu tespit edilmiştir. Benzer şekilde günlük sosyal medya kullanım süresi arttıkça, dijital ortamlarda sağlık bilgisi edinmede de bir artış yaşanmaktadır. Ayrıca sosyal medyaya güven düzeyi ile dijital ortamda sağlık bilgisi edinmenin cinsiyete göre farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Yine çalışmada sosyal medyaya güven ile dijital ortamlarda sağlık bilgisi edinme ve teyit davranışı arasındaki ilişkide sosyal medya kullanım süresinin kısmi aracılık rolü olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal medya, sosyal medyaya güven, sağlık bilgisi, dijital okuryazarlık

The Mediating Role of Duration of Use in the Effect of Social Media Trust Level on Health Information Acquisition and Confirmation Behaviour in Digital Environments

Öz

The main purpose of this research is to reveal the effect of the level of trust in social media on obtaining health information in digital environments. The research, in which the quantitative research method was used, was conducted with a sample of 402 volunteer participants in the population of citizens between the ages of 18-65 living in Konya. As a result of the analysis, It has been determined that the level of trust in social media has a significant and positive effect on obtaining health information in the digital environment. Similarly, as daily social media usage time increases, there is also an increase in obtaining health information in digital environments. Additionally, it has been determined that the level of trust in social media and obtaining health information in the digital environment differs according to gender. Again, in the study, it was determined that the duration of social media use had a partial mediator role in the relationship between trust in social media and obtaining health information and confirmation behavior in digital environment.

Anahtar Kelimeler

Social media, trust in social media, health information, digital literacy

Kaynakça

• Akgün, Ö., & Toker, S. (2023). Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin dijital ortamda sağlık bilgisi edinme durumları, Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 10(4), 644-653, https://doi.org/10.52880/sagakaderg.1295728.
• Aufderheide, P. (1993) Media Literacy: A report of the national leadership conference on media literacy. Aspen, CO: Aspen Institute.
• Aydemir, İ., & Yaşar, M. E. (2023). Üniversite personelinin dijital ortamda sağlık bilgisi edinme ve teyit davranışları ile sağlık okuryazarlığı bilgi düzeyi ilişkisinin belirlenmesi, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, 123-134. https://doi.org/10.29029/busbed.1205026.
• Babacan, M.E. (2017). Sosyal medya ve gençlik. Bir.
• Binark, M., & Bayraktutan, G. (2013). Ayın karanlık yüzü: yeni medya ve etik. Kalkedon.
• Bostancı, M. (2015). Sosyal medya ve siyaset. Palet.
• Buckingham, D. (2015). Defining digital literacy-What do young people need to know about digital media?. Nordic journal of digital literacy, 10 (Jubileumsnummer), 21-35, http://dx.doi.org/10.18261/ISSN1891-943X-2006-04-03.
• Buckingham, D. (2007). Digital media literacies: Rethinking media education in the age of the internet. Research in Comparative and International Education, 2(1), 43–55, https://doi.org/10.2304/rcie.2007.2.1.43.
• Byrne, B. M. (2016). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming. Routledge.
• Cerit, K., & Can, K. (2022). COVID-19 Pandemi döneminde bireylerin geleneksel ve sosyal medyaya yönelik güven ve tutumları. Uluslararası İnsan Çalışmaları Dergisi, 5(10), 464-481, https://doi.org/10.35235/uicd.1203675.
• Cho, H.Y., Cannon, J., Lopez, R., & Li, W. (2022). Social media literacy: a conceptual framework. New Media & Society, 26(2), https://doi.org/10.1177/14614448211068530.
• Cohen, J. (1988). The analysis of variance. ın statistical power analysis for the behavioral sciences (second edition b.). Lawrence Erlbaum Associates.
• Corritore, C. L., Wiedenbeck, S., Kracher, B., & Marble, R. P. (2012). Online trust and health information websites. International Journal of Technology and Human Interaction (IJTHI), 8(4), 92-115, http://dx.doi.org/10.4018/jthi.2012100106.
• Cunningham, A., & Johnson, F. (2016). Exploring trust in online health information: a study of user experiences of patients. co. uk. Health Information & Libraries Journal, 33(4), 323-328, https://doi.org/10.1111/hir.12163.
• Çınarlı, İ. (2012). Sosyal Medya, Web 2.0 ve Sağlık, Workshop Dergisi, Temmuz-Ağustos 2012, http://alternatifiletisim.blogspot.com
• Çobaner A. A., & Köksoy, S. (2014). Sağlık haberlerinde sosyal medyanın kullanımı, Akademik Bilişim Konferans Bildirisi, 5-7 Şubat 899-906.
• Çömlekçi, M.F., & Başol, O. (2019). Sosyal medya haberlerine güven ve kullanıcı teyit alışkanlıkları üzerine bir inceleme. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 56, 56-78, https://doi.org/10.16878/gsuilet.518697.
• Çömlekçi, M.F., & Bozkanat-Cergibozan, E. (2021). İnfodemide dijital ortamda sağlık bilgisi edinme ve teyit davranışları. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 41, 103-125, https://doi.org/10.26650/SJ.2021.41.1.0024
• Darı, B. (2017). Sosyal medya ve sağlık. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 6(18), 731-758.
• Dedeoğlu, G. (2016). Teknoloji, iletişim, yeni medya ve etik. Sentez.
• Eskiler, E., & Altunışık, R. (2017). Rol model alma davranışının pozitif sözlü iletişim ve satın alma niyeti üzerine etkisinde marka bağlılığının aracılık rolü. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ICMEB17 Özel Sayısı(17), 687-696.
• Fieldhouse, M., & Nicholas, D. (2008). Digital literacy as information savvy. Peter Lang Publishing Group.
• Flanagin, A. J., & Metzger, M. J. (2000). Perceptions of internet information credibility. Journalism & Mass Communication Quarterly, 77(3), 515-540. https://doi.org/10.1177/107769900007700304
• Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), s. 39-50.
• Fox, S. (2011). Health Topics, Pew Research Center: Internet, Science & Tech. United States of America.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (7th Ed.). McGraw-Hill.
• Genç, Ç. (2021). COVID-19 Pandemisinde Bilgi Edinme Kaynakları, Medya Kullanım Alışkanlıkları ve Aşıya Yönelik Tutumlar. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 36, 178-202. http://dx.doi.org/10.31123/akil. 988587.
• George, D., & Mallery, M. (2001). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference 10.0 update. (3th Ed.). Allyn and Bacon.
• Gevrek, O. (2023). Sosyal medyadaki dezenformasyon: Covid-19 aşıları Türkiye örneği. İletişim ve Diplomasi Dergisi, 11, 27-54. http://dx.doi.org/10.54722/iletisimvediplomasi.1358371
• Hair, J. F. J., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2010). Multivariate data analysis (Seventh Edition), Prentice Hall.
• Hakansson, P., & Witmer, H. (2015). Social media and trust: a systematic literature review. Journal of Business and Economics, 6(3), s. 517-524, http://dx.doi.org/10.15341/jbe(2155-7950)/03.06.2015/010.
• Hayır-Kanat, M., & Görgülü-Arı, A. (2020). Covıd-19 pandemisinin takip edildiği medya kaynaklarının ve güvenli bulunma düzeylerinin demografik değişkenler açısından incelenmesi. Ulakbilge Sosyal Bilgiler Dergisi, 48, 527-546.
• Hobbs, R. 2008. Debates and challenges facing new literacies in the 21st century. In K. Drotner & S. Livingstone (Eds.), International Handbook of Children, Media and Culture (pp. 431–447). Sage.
• Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. R. (2008). Structural equation modelling: guidelines for determining model fit. Electronic Journal of Business Research, 6(1), 53-60.
• Hülür, A. B. (2016). Sağlık iletişimi, medya ve etik: Bir sağlık haberinin analizi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 155-178. http://dx.doi.org/10.18026/cbusos.87810.
• İldız, S. (2022). Üniversite öğrencilerinin mükemmeliyetçilik ve yalnızlık algılarının popüler kültür öğesi olarak sosyal medyadaki yansıması: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Johnson, F., Rowley, J., & Sbaffi, L. (2015). Modelling trust formation in health information contexts. Journal of Information Science, 41(4), 415-429. http://dx.doi.org/10.1177/0165551515577914.
• Kartal, N., & Erigüç, G. (2018). Sağlık iletişiminde bir unsur olarak sosyal medya: bir sosyal içerik platformundaki sağlık haberlerinin incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(1), 569-587.
• Kayabalı, K. (2011). İnternet ve sosyal medya evreninde sağlık. İyi Klinik Uygulamalar Dergisi, 25, 14-20.
• Kırılmaz, H., & Cebeci A. (2023). İnfodemi sosyal ağ bağımlılığı ile ilişkili midir?. İletişim ve Diplomasi Dergisi, 11, 5-26. http://dx.doi.org/10.54722/iletisimvediplomasi.1356887
• Koçak, N. G. (2012). Bireylerin sosyal medya kullanım davranışlarının ve motivasyonlarının kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı bağlamında incelenmesi: Eskişehir’de bir uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi.
• Leech, N. L., Barrett, K. C., & Morgan, G. A. (2005). SPSS for intermediate statistics: Use and interpretation. (2nd Ed.). Taylor & Francis.
• Lin, W., Zhang, X., Song, H., & Omori, K. (2016). Health information seeking in the web 2.0 age: Trust in social media, uncertainty reduction, and self-disclosure. Computers in Human Behavior, 56, 289-294, https://doi.org/10.1016/j.chb.2015.11.055.
• Livingstone, S. (2004). Media literacy and the challenge of new information and communication technologies. The Communication Review, 7(1), 3-14. https://doi.org/10.1080/10714420490280152
• Metzger, M. J., & Flanagin, A. J. (2015). Psychological approaches to credibility assessment online. The Handbook of the Psychology of Communication Technology, 32, 445-466.
• Meydan, C. H., & Şeşen, H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Detay.
• Mičík, M., Gangur, M., & Eger, L. (2022). Modelling trust dimensions on social media. Journal of Business Economics and Management, 23(4), 937-956. https://doi.org/10.3846/jbem.2022.17387.
• Miller, L. M. S., & Bell, R. A. (2012). Online health information seeking: The influence of age, information trustworthiness, and search challenges. Journal of Aging and Health, 24(3), 525-541, https://doi.org/10.1177/0898264311428167.
• Ng, W. (2012). Can we teach digital natives digital literacy?. Computers & Education, 59(3), 1065-1078. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2012.04.016
• Onursoy, S. (2018). Üniversite gençliğinin dijital okuryazarlık düzeyleri: Anadolu Üniversitesi öğrencileri üzerine bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(2), 989-1013. https://doi.org/10.19145/e-gifder.422671.
• Park, S., Fisher, C., Flew, T. & Dulleck, U. (2020). Global mistrust in news: The impact of social media on trust. International Journal on Media Management, 22(2), 83-96, https://doi.org/10.1080/14241277.2020.1799794.
• Pee, L. G., & Lee, J. (2016). Trust in User-Generated Information on Social Media during Crises: An Elaboration Likelihood Perspective, Asia Pacific Journal of Information Systems, 26(1), 1-25, http://dx.doi.org/10.14329/apjis.2016.26.1.1.
• Sherchan, W., Nepal, S., & Paris, C. (2013). A survey of trust in social networks. ACM Computing Surveys, 45(4), 1-33, https://doi.org/10.1145/2501654.2501661.
• Simon, D., Kriston, L., Loh, A., Spies, C., Scheibler, F., Wills, C., & Harter, M. (2010). Confirmatory factor analysis and recommendations for improvement of the autonomy-preference-index (API). Health Expectations, 13, 234-243. https://doi.org/10.1111/j.1369-7625.2009.00584.x.
• Soğukdere, Ş., & Öztunç M. (2020). Sosyal medyada koronavirüs dezenformasyonu. Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi, 5, 59-85.
• Şener, E. & Samur, M. (2013). Sağlığı geliştirici bir unsur olarak sosyal medya: Facebook’ta sağlık. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(4), 508-523.
• Şimşek, A. (2012). Araştırma modelleri. Şimşek, A. (Ed.), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Pearson .
• Terzi, Y. (2019). SPSS ile istatistik veri analizi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Yayınları.
• Toprak, A. vd. (2014). Toplumsal paylaşım ağı Facebook: “Görülüyorum öyleyse varım” (2. Baskı). Kalkedon.
• Uçar, T. (2020). Hastane tercihinde sosyal medyanın etkisine yönelik bir araştırma. Journal of Healthcare Management and Leadership, 1, 28-42.
• Utma, S. (2017). Medyadaki sağlık haberlerini “doğru” okumak. The Journal of Academic Social Science Studie, 57, 597-605. https://doi.org/10.9761/JASSS7072
• Vanwynsberghe, H., Boudry, E., & Verdegem, P. (2011). Mapping social media literacy: towards a conceptual framework. Onderzoeksgroep en Universiteit IBBT- Interdisciplinary Institute for Broadband Technology MICT- Research group for Media and ICT UGENT- Ghent University, EMSOC User Empowerment in A Social Media Culture.
• We Are Social (2023). The changing world of digital in 2023, https://wearesocial.com/uk/blog/2023/01/the-changing-world-of-digital-in-2023/ (Erişim Tarihi: 19 Mart 2024).
• Yıldırım, B., & Kelebek, E. (2021). Covid-19 pandemisinde karantina sürecine girmiş kişilerin internet haber siteleri ve sosyal medyadaki infodemiye ilişkin görüşleri. Atatürk İletişim Dergisi, 22, 33-46. https://doi.org/10.32952/atauniiletisim.963918
• Yıldızgörür, M. R., & Eroğlu, E. (2019). Sosyal medyaya yönelik güvenilirlik algısının bilgi paylaşma davranışıyla ilişkisi. Akdeniz İletişim Dergisi, 32, 358-378, https://doi.org/10.31123/akil.620965.