Genel Bilişsel Yetenek Ölçümlerinde Süre ve Performans İlişkisinde A Tipi Kişiliğin Rolü

Yıl 2016, Cilt: 23 Sayı: 1, 189 - 202, 15.04.2016

Murat Güler , Nejat Basım

https://doi.org/10.18657/yecbu.51015

Cited By: 1

Öz

Organizasyonların personel seçiminde kullanılan bilişsel yetenek ölçümlerinin, objektif ve yansız olarak yapılması, ihtiyaç duyulan uygun nitelikteki insan kaynağının temin edilmesi için önemli bir husustur.  Ancak, bilişsel yetenek testlerinin kişilik özelliklerinden etkilendiğine dair bazı bulgular öne sürülmektedir. Mevcut araştırmada, genel bilişsel yetenek (GBY) ölçümlerinde süre ve performans ilişkisinde A Tipi kişiliğin rolü 271 üniversite öğrencisinden elde edilen verilerle incelenmiştir. Veriler, A Tipi Kişilik Ölçeği ve Raven Standart Progresif Matrisler Testi ile toplanmıştır. Genel örneklemde ve A Tiplerinde GBY test performansı ve süresi ile A Tipi kişilik arasında anlamlı bir ilişki gözlenmezken, B Tiplerinde test süresinin ve yaşın GBY test performansının yordayıcısı olduğuna ilişkin bulgulara ulaşılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Genel bilişsel yetenek, zekâ, A Tipi kişilik, test süresi

Kaynakça

• Aamodt, M. (2015). Industrial/Organizational Psychology: An Applied Approach (Eight Edition), Boston: Cengage Learning.
• Ackerman, P. L., & Heggestad, E. D. (1997). Intelligence, Personality and Interests: Evidence for Overlapping Traits. Psychological Bulletin, 121, 219-245.
• Akkoyun, N. (2004). Örgütsel Stres, A-Tipi Kişilik ve Stresle Başa Çıkma: Jandarma Genel Komutanlığında Bir Uygulama, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The Moderator-Mediator Variable Distinction in Social Psychological Research: Conceptual, Strategic and Statistical Considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
• Batıgün, A. D., & Şahin N. H. (2006). İş Stresi ve Sağlık Psikolojisi Araştırmaları İçin İki Ölçek: A- Tipi Kişilik ve İş Doyumu. Türk Psikiyatri Dergisi, 17(1), 2006, 32-45.
• Clay, O. J., Edwards, J. D., Ross,L. A., Okonkwo, O., Wadley,V. G., Roth, D. L., & Ball K. K. (2009). Visual Function and Cognitive Speed Of Processing Mediate Age-Related Decline in Memory Span And Fluid Intelligence. Journal of Aging and Health, 9(21), 547-566.
• De Fruyt, F., Aluja, A., Garcia, L. F., Rolland, J. P., & Jung, S. C. (2006). Positive Presentation Management and Intelligence and The Personality differentiation by Intelligence Hypothesis in Job Applicants. International Journal of Selection and Assessment, 14(2), 101-112.
• Dobson, P. (2000). An Investigation Into The Relationship Between Neuroticism, Extraversion and Cognitive Test Performance in Selection. International Journal of Selection and Assessment, 8(3), 99-109.
• Emdad, R., & Söndergaard, H. P. (2005). Impaired Memory and General Intelligence Related to Severity and Duration of Patients' Disease in Type A Posttraumatic Stress Disorder. Behavioral Medicine, 31(2), 73-84.
• Eysenck, H. J. (1959). Personality and problem-solving. Psychological Reports, 5, 592.
• Eysenck, H. J. (1966), Kendi Zekânı Kendin Ölç. S. Tanrınınkulu (Çev.). İstanbul: Özgür Yayınları. (Çeviri kitap 2003’de yayımlandı.).
• Eysenck, H. J. (1994). Personality and Intelligence: Psychometric and Experimental Approaches. R. J. Sternberg ve P. Ruzgis (Ed.), Personality and Intelligence (s.3–31). New York: Cambridge University.
• Friedman, M., & Rosenman, R. H. (1974). Type-A Behavior and Your Heart. New-York: Harper and Row.
• Furnham, A., Moutafi, J., & Paltiel, L. (2005). Intelligence in Relation to Jung's Personality Types. Individual Differences Research, 3(1), 2-13.
• Gardner, H. (1993). Zihin Çerçeveleri Çoklu Zekâ Kuramı. E. Kılıç (Çev.). İstanbul: Alfa. (Çeviri kitap 2004’de yayımlandı.)
• Gatewood, R., Feild, H., & Barrick, M. (2010). Human Resource Selection (Seventh Edition), Mason, OH: Cengage Learning,.
• Hopko, D. R., J. Crittendon, Grant, E., & Wilson, S. A. (2005). The Impact of Anxiety on Performance IQ. Anxiety, Stress, and Coping, 18(1), 17-/35.
• Howard, R., & McKillen, M. (1990). Extraversion and Performance in The Perceptual Maze Test. Personality & Individual Differences, 11, 391-396.
• Jones, F., & Bright, J. (2001). Stress Myth, Theory and Research, London: Pearson Education.
• Kafadar, H. (2004). Akıcı Zekânın Performans Zekâ, Sözel Zekâ, Yönetici İşlevler, Çalışma Belleği, Seçici Dikkat ve Kısa Süreli Bellek Süreçlerinden Yordanması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Karakaş, S. & Başar, E. (1995). Nöropsikolojik testlerin türk örneklemi üzerinde değişik yaş ve eğitim düzeylerine göre standardizasyonu. İkinci Sosyal Psikiyatri Sempozyumu, Kriz Dergisi Özel Sayısı, 3 (1-2), 177-184.
• Lubinski, D. (2004). Introduction to The Special Section on Cognitive Abilities: 100 Years After Spearman’s “General Intelligence” Objectively Determined and Measured. Journal of Personality and Social Psychology, 86(1), 96-111.
• Meydan, H. C., & Şeşen, H. (2011). Yapısal Eşitlik Modellemesi AMOS Uygulamaları, Ankara: Detay.
• Moutafi, J., Furnham, A. & Crump, J. (2003). Demographic and Personality Predictors of Intelligence: a Study Using The Neo Personality Inventory and The Myers-Briggs Type Indicator. European Journal of Personality, 17, 79-94.
• Neisser, U., Boodoo, G., Bouchard, Jr. T. J., Boykin, A. W., Brody, N., Ceci, S. J., Halpern, D. E., Loehlin, J. C., Perloff, R., Sternberg, R. J., & Urbina, S. (1996). Intelligence: Knowns and Unknowns, American Psychologist, 51(2), 77-101.
• Ones, D. S., Dilchert, S., & Viswesvaran, C. (2012). Cognitive Abilities. N. Schmitt (Ed.), The Oxford Handbook of Personnel Assessment and Selection (s.179-224), Oxford University.
• Pichot, P. (1965), Psikoloji Alanlarındaki Testler. S. Evrim (Çev.). İstanbul: Anıl.
• Premuzic, T. C., Furnham, A., & Ackerman, P. L. (2006). Ability and Personality Correlates of General Knowledge. Personality and Individual Differences, 41, 419-429.
• Raven, J. C. (1960). Guide to the Standard Progressive Matrices, London: H. K. Lewis & Co. Ltd.
• Rawlings, D., & Carnie, D. (1989). The Interaction of EPQ Extroversion and WAIS Subtest Performance Under Timed and Un-Timed Conditions. Personality and Individual Differences, 10, 453-458.
• Rathus, S. A., & Nevid, J. S. (1989). Psychology and the Challenges of Life. Adjustment and Growth (Fourth edition), New York: Holt, Rinehart & Winston.
• Sezgin, N., Baştuğ, G., Karaağaç, S. Y., & Yılmaz, B. (2014). Wechsler Yetişkinler İçin Zekâ Ölçeği Gözden Geçirilmiş Formu (WAIS-R) Türkiye Standardizasyonu: Ön Çalışma-1. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 54(1), 451-480.
• Siegman, A. W. (1956). The Effect of Manifest Anxiety on A Concept Formation Task, A Nondirected Learning Task, and On Timed and Untimed Intelligence Tests. Journal of Consulting Psychology, 20, 176–178.
• Şahin, N., & Düzen E. (1994). Raven Matrisler Testinin 7–15 Yaşlarında Türkiye Standardizasyonu. VII Ulusal Psikoloji Kongresi, İzmir.
• Şahin, N. H., Güler, M., & Basım, H. N. (2009). A Tipi Kişilik Örüntüsünde Bilişsel ve Duygusal Zekânın Stresle Başa Çıkma ve Stres Belirtileri ile İlişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi, 20(3), 243-254.
• Şemin, R. (1972). Zekânın Değerlendirilmesi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Verster, J. M. (1987). Human Cognition and Intelligence Towards an Integrated Theoretical Perspective. Irvine S. H., & Newstead, S. E. (Ed.) Intelligence and Cognition: Contemporary Frames of Reference, Dordrecht, NATO ASI Series, 27-139.
• Wolf, M. B., & Ackerman P. L. (2005). Extraversion and Intelligence: A Meta-Analytic Investigation. Personality and Individual Differences, 39, 531–542.