Üretim İşletmelerine Ait Fındık Bahçelerine İlişkin Mali İşlemlerin Türkiye Muhasebe Standartları (TMS) Çerçevesinde Muhasebeleştirilmesi: Durak Fındık A.Ş. Örneği

Yıl 2016, Cilt: 23 Sayı: 2, 409 - 434, 25.08.2016

Hakan Yazarkan

https://doi.org/10.18657/yecbu.49953

Cited By: 4

Öz

Türkiye’de ilk kez 2006 tarihinde tarımsal faaliyetlere ilişkin muhasebe işlemlerinin
düzenlenmesini konu edinen TMS 41 “Tarımsal Faaliyetler” standardının yürürlüğe girmesiyle
tarımsal ürünler ve bu ürünlerin yetiştirilmesinde kullanılan canlı varlıklar bu standart kapsamında
muhasebeleştirilmeye başlamıştır. 2014 yılına kadar bu uygulama geçerliliğini korumuş ancak 2014
yılında TMS 41’de yapılan revizyonla standarda “taşıyıcı bitki” kavramı eklenmiştir. Taşıyıcı
bitkiler canlı varlıklardan farklı olarak, önemsiz kalıntı satışları dışında tarımsal ürün olarak
satılma ihtimali çok düşük olan bitki veya bitki topluluklarıdır. Yapılan değişiklikle bu özelliği
taşıyan taşıyıcı bitkiler TMS 16 “Maddi Duran Varlıklar” standardının kapsamına alınmıştır.
Çalışmada bitkisel üretim türlerinden biri olan fındık yetiştiriciliği üzerinde durulmuştur. Tarımsal
ürün olarak fındık meyvesi fındık ocaklarından elde edilir ve fındık ocakları taşıyıcı bitkilerin TMS
41’de açıklanan bütün özelliklerine tam uyum sağlamaktadır. Buradan hareketle çalışmada fındık
ocakları taşıyıcı bitki olarak nitelendirilmiştir. Çalışmanın amacı fındık yetiştiriciliği ile ilgilenen
işletmelere fındık ocaklarının aktifleştirilmesinden dönem sonu ölçme ve değerleme işlemlerine
kadar TMS’ye uyumlu olarak hangi muhasebe işlemlerinin yapılacağına dair öneriler sunmaktır. Bu
amaçla araştırmada örnek olay yöntemi benimsenmiş ve Türkiye’de fındık sektörünün önemli
firmalarından biri olan Durak Fındık A.Ş. aktiflerinde yer alan bir fındık bahçesine ait gerçek
veriler üzerinden uygulamaya ilişkin örnekler sunulmuştur. Çalışma sonucunda genel olarak;
taşıyıcı bitki sınıfına giren fındık ocaklarının üzerinde bulunduğu arsadan ayrı olarak bir değeri
olduğu, bu değer üzerinden ilk muhasebeleştirmede fındık ocaklarının maddi duran varlıklar
grubunda yer alan diğer maddi duran varlıklar hesabında izlenebileceği, fındık bahçelerinin
değerinde yıllar itibariyle artış olması sebebiyle dönem sonu ölçme yöntemi olarak maliyet
modelinden ziyade, yeniden değerleme modelinin daha doğru bir yaklaşım olacağı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tarımsal Faaliyetler, Taşıyıcı Bitkiler, Muhasebe Standartları, TMS 41, TMS 16

Kaynakça

• Akdoğan, N., & Sevilengül, O. (2007). Türkiye Muhasebe Standartlarına Uyum İçin Tekdüzen Hesap Planında Yapılması Gereken Değişiklikler. İSMMMO Mali Çözüm Dergisi(84), 29-70.
• Aksoylu, S. (2013, Mart). Tarımsal Faaliyetlerin Türkiye Muhasebe Standardı 41 (TMS 41)'e Göre Muhasebeleştirilmesi: Gerçeğe Uygun Değer Muhasebesi. Muhasebe ve Denetime Bakış, 65-78.
• Alagöz, A., & Antepli, A. (2013). Canlı Varlıklarda Değer Tespiti ve Muhasebeleştirilmesi. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi(3), 107-124.
• Antepli, A. (2015). Canlı Varlıklarda Maliyetlerin 7/B Seçeneği İle İzlenmesi ve Uygulama Örneği. Pamukkale İşletme ve Bilişim Yönetimi Dergisi, 2(1), 1-18.
• Badem, A. C., Savcı, M., & Kılınç, Y. (2013). Türkiye'de Çay Yaprağı Üretimi ve TMS 41 Tarımsal Faaliyetler Standardı Uygulaması. MÖDAV(3), 115-147.
• Büyükipekci, S., & Kağıtçı, A. (2015). Tarımsal Faaliyetlerin Tms 41’e Göre Muhasebelestirilmesi. KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 105-113.
• Cihangir, A. E. (2010). Türkiye Muhasebe Standartları Çerçevesinde Zirai İşletmelerde Muhasebe Uygulaması: Meyvecilik İşletmelerinde Bir Uygulama. Çorum: Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme ABD, Yüksek Lisans Tezi.
• Cretu, R. C., Cretu, R. F., & Muscanescu, A. (2014). Comparative Analysis of Strategic and Tactical Decisions in Agriculture Under the IAS 41 Standard in the Context of the Emerging Markets. Procedia Economics and Finance, 15, 1641–1646.
• Çevik, Z. (2015). TMS 41 Çerçevesinde Kanatlı Kümes Hayvanlarının Değerleme ve Raporlanması. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme ABD, Muhasebe Finansman Bilim Dalı, Doktora Tezi.
• Damiana, M. I., Mănoiu, S. M., Bonaci, C. G., & Strouhal, J. (2014). Bearer Plants: Stakeholders’ View on the Appropriate Measurement Model. Accounting and Management Information Systems, 13(4), 719–738.
• Erbaş, M. M. (2015). Tavukçuluk İşletmelerinde Vergi Usul Kanunu ve Türkiye Muhasebe Standartları-41 Kapsamında Ürün Maliyet Hesaplamaları, Muhasebeleştirilmesi ve Uygulama. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme ABD, Muhasebe Finansman Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Eskin, İ., & Güvemli, B. (2015, Nisan). Bir Alabalık Üretim Tesisinde Kobi TFRS’ye İlk Geçiş Uygulaması. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 89-104.
• Feleaga, L., Feleaga, N., & Raileanu. (2012). Theoretical Considerations About Implementation of IAS 41 in Romania. Theoretical and Applied Economics, 19(2), 31-38.
• Gökgöz, A. (2012a). Tarımsal Faaliyetlerde Gerçeğe Uygun Değerin Tespiti ve Muhasebeleştirilmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 4(4), 95-108.
• Gökgöz, A. (2012b). Tarımsal Devlet Teşviklerinin Türkiye Muhasebe Standartları Çerçevesinde Muhasebeleştirilmesi. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi(2), 41-54.
• İçöz, A. (2015). TMS 41 Çerçevesinde Tarımsal Faaliyetlerin Muhasebeleştirilmesinde Karşılaşılan Sorunlara Öneriler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(41), 1230-1235.
• Kıllı, M., & Hatunoğlu, Z. (2016). Dünya’da ve Türkiye’de Tarım Muhasebesi Yazınına Tarihsel Bir Bakış. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(1), 1-12.
• Kırlıoğlu, H., & Gökgöz, A. (2012). TMS 41 Çerçevesinde Tarımsal Faaliyetlerin Muhasebeleştirilmesi: Su Ürünleri Sektörü Uygulaması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(2), 107-127.
• Kıymetli Şen, İ., & Karagül, A. A. (2014). Yeni Bir Maddi Duran Varlık Sınıfı Olarak Taşıyıcı Bitkiler: Muhasebeleştirme ve Ölçme. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi(3), 27-48.
• Mateş, D., & Grosu, V. (2008). Evaluating and Recognising Biological Assets and Agricultural Activities According to IAS 41. Lucrari Stiintifice-Seria Agronomie, 51, 457-462.
• MEB. (2011). Bahçecilik Fındık Yetiştiriciliği. Mesleki ve Teknik Eğitim Programlar ve Öğrenme Materyallari: http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/F%C4%B1nd%C4%B1k%20Yeti%C5%9Ftiricili%C4%9Fi.pdf adresinden alındı
• Özulucan, A., & Deran, A. (2008). 41 Nolu Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 41), Vergi Usul Kanunu ve Tekdüzen Hesap Planı Açısından Küçük ve Büyükbaş Canlı Varlıkların Muhasebeleştirilmesi ve Değerleme İşleminde Karşılaşılan Güçlükler ve Çözüm Önerileri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(25), 1-22.
• Taştan, H. (2013, Ekim). Ceviz Bahçelerinde Türkiye Muhasebe Standartları–41 ve Vergi Usul Kanunu Uyarınca Amortisman Ayrılması ve Değerlemesinin Karşılaştırmalı İncelenmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 25-38.
• Taştan, H. (2014). Türkiye Muhasebe Standartları (TMS) ve Vergi Usul Kanununa (VUK) Göre Büyükbaş Canlı Varlıklar İçin Amortisman Ayrılmasının Karşılaştırmalı İncelenmesi. KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 175-184.
• Taştan, H., Azaltun, M., & Mert, H. (2013). Büyükbaş Canlı Varlık İşletmelerinde TMS 41 Tarımsal Faaliyetler Standardının Uygulanmasına Eğitsel Bakış. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF Dergisi, 15(2), 117-130.
• TMSK. (2005). TMS 16 Maddi Duran Varlıklar. Ocak 21, 2016 tarihinde Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu: http://www.kgk.gov.tr/contents/files/TFRS_2015/TMS/TMS16.pdf adresinden alındı
• TMSK. (2006). TMS 41 Tarımsal Faaliyetler. Ocak 21, 2016 tarihinde Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu: http://www.kgk.gov.tr/contents/files/TFRS_2015/TMS/TMS41.pdf adresinden alındı
• TMSK. (tarih yok). Hesap Planı Uygulama Genel Tebliği. Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu. Şubat 21, 2016 tarihinde https://obs.kastamonu.edu.tr/oibs/akademik/shr_files/20255_tmsk_hesap_plani_taslagi.pdf adresinden alındı
• Tokay, S. H., & Deran, A. (2011). Tarım Sektöründe ve Tarım Sektörünün Önemli Bir Alt Dalı Olan Meyve Bahçesi İşletmelerinde Muhasebenin Gereği, Belge ve Defter Düzeni. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 4(1), 40-55.
• Tuğay, O. (2013). Türkiye Muhasebe Standardı 41'e Göre Canlı Varlıkların Gerçeğe Uygun Değerinin Tespiti ve Muhasebeleştirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(8), 148-165.
• Tunçez, H. A. (2011). Vergi Usul Kanunu ve Türkiye Muhasebe Standartları 41 Çerçevesinde Canlı Varlıklara İlişkin Amortisman İşlemleri ve Karşılaştırılması. Uluslararası Hakemli Akademik Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 69-84.
• Usul, H., & Top, T. (2010, Mayıs). TMS 41'e Göre Büyükbaş Hayvancılık Faaliyetlerinin Muhasebeleştirilmesi ve Değerlemesi. Muhasebe ve Denetime Bakış, 65-76.
• ÜTB. (2013, Ağustos 2013). Fındık Toplama-Hasat-Kurutma Yöntemleri Üzerine Araştırma ve Fizibilite Çalışması. Ünye Ticaret Borsası: http://www.unyetb.org.tr/page/show/59-raporlar.html adresinden alındı
• Yazan, Ö., & Kaya, U. (2011, Ocak). Canlı Varlıkların Türkiye Muhasebe Standardı 41'e Göre Muhasebeleştirilmesi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(1), 27-42.