Yükseköğretimde Dönüşen Değerler Bağlamında Stratejik Yönetim Bakış Açısı Geliştirilmesi: Selçuk Üniversitesi Stratejik Yol Haritası Belirleme Örneği Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme

Yıl 2012, Cilt: 2 Sayı: 3, 167 - 178, 01.12.2012

Hakkı Gökbel Hasan Kürşat Güleş Tahir Akgemci Ömür Hakan Kuzu

Öz

Bu çalışmada dönüşen yükseköğretim değerleri bağlamında üniversitelerin stratejik yönetim ve planlama süreci kavramsal ve tarihsel açıdan incelenerek; üniversitelerin küreselleşme ve bilgi çağının gereklilikleriyle uyumlu yapılanmalarına yönelik olguların analizi yapılmıştır. Bu amaçla, Türkiyenin üç büyük devlet üniversitesinin güncel stratejik planları Selçuk Üniversitesinin 2012 Stratejik Yol Haritası Belirleme Çalışmaları sürecinde yer alan Arama Konferansı çıktılarıyla karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Karşılaştırma sonucunda üniversitelerin tehdit ve fırsat algılarıyla birlikte üniversitelerin güçlü ve zayıf yönlerinden ön plana çıkan noktalar özetlenmiştir. Karşılaştırmalı örnek olay incelemesinde dünyadaki ve ülkedeki yeni eğilimlere paralel bir biçimde üniversitelerin önceliklerini ve stratejik politikasını belirlemeye yönelik olarak; dış çevrede, disiplinlerarası çalışmalar, rekabetin sürdürülebilirliği için stratejik ortaklık ve işbirlikleri, araştırma faaliyetlerinin ve lisansüstü eğitimin artan önemi, paydaşlarla işbirliği ve uluslararasılaşmanın sağlanması konularında benzer fırsat algılarına sahip oldukları görülmüştür. Üniversitelerin öğretim elemanı yetersizliği, araştırmada kullanılan teknolojideki dışa bağımlılık ve finansal kaynakların yetersizliği konularındaki tehdit algıları da birbirleriyle örtüşen algılar olarak değerlendirilmiştir. Çalışmada incelenen üniversitelerin köklü geçmiş, akademik kadroların niteliği ve fiziksel alt yapı yeterliliği konularında kendilerini üstün konumda görmelerine karşın; öğrenci sayılarının fazlalılığı, danışmanlık hizmeti, yabancı dil yetersizliği, patent ve projelerde uluslararasılaşamama, paydaşlarla ve toplumla işbirliği ve kurumsal kültür noktalarında kendilerini zayıf konumda gördükleri belirlenmiştir. Bu bağlamda incelenen üniversitelerin hepsinde yer alan dünya çapında üniversite olma vizyonu için öncelikle uluslararasılaşmaya yönelik stratejik amaç ve hedeflerin fazlalığına dikkat çekilmiştir. Sonuçta üniversitelerin uluslararasılaşma merkezli öğretim, araştırma ve toplumsal hizmet ve işbirliği faaliyetleri için kalite güvencesi sistemi çalışmalarının tamamlanması ve vizyon, misyon ve hedef temelli stratejik planlama ve yönetimin ön koşulu olarak da üniversitenin ve içinde bulunduğu çevrenin dinamiklerine uygun, kendine özgü bir Stratejik Yönlendirme Komitesi kurulması önerisi geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arama konferansı, stratejik yönetim, yükseköğretim.

Development of strategic management perspective in the context of transforming values in higher education: a comparative study on “Selçuk University Strategic Road Map Determination” case

Öz

In this study, strategic management and strategic planning process of the universities, in the context of higher education values transformation, have been studied as conceptually and historically. The phenomena for the structures compatible with the requirements of the knowledge era and globalization have been analyzed. To this end, the current strategic plans of the three major state universities in Turkey are discussed in comparison with "Search Conference" outcomes of Selçuk University in "2012 Strategic Road Map Detection Studies" process. As a result of comparison, strengths and weaknesses of universities with the perceptions of threats and opportunities are summarized in prominent spots. In the comparative case study, it is determined that the universities have similar opportunity perceptions about interdisciplinary studies, strategic partnerships and alliances for the sustainability of competition, the increasing importance of the research activities and graduate education, co-operation with stakeholders and internationalization in order to identify the priorities and strategic policy in a parallel manner to a new trends in the country and world. Threat perceptions about lack of teaching staff, and financial resources, lack of dependence on foreign technology used to research are evaluated as the overlap perceptions of between subjects. The study finds that although the universities see themselves adequacy about long-established history of universities, academic staff and physical infrastructure, see their location as a weak point about number of students, consultancy services, foreign language deficiency, non- internationalization of patent and projects, co-operation stakeholders and the community and institutional culture. In this context, the overplus of vision, strategic goals and objectives for internationalization is primarily pointed for being "world-class universities". As a result a recommendation has been developed as completing of quality assurance system activities on internationalization centered teaching, research, public service and co-operation and setting up a unique Strategic Steering Committee which is suitable with the dynamics of the university and the environment in which, as for prerequisite of vision, mission, and target-based strategic planning and management.

Anahtar Kelimeler

Higher education, search conference, strategic management.

Kaynakça

• Albatch, P. G. (2007). Tradition and transition: The international impretive in higher education. Rotterdam: Sense.
• Ankara Üniversitesi (2007). 2008-2012 Stratejik Planı. Ankara: Ankara Üni- versitesi Rektörlüğü.
• Bernal, J. D. (1995). Modern çağ öncesi fizik (Çev. Y. Deniz) Ankara: TÜBİ- TAK Popüler Bilim Yayınları.
• Charle, C., and Verger, J. (2005). Üniversitelerin tarihi (Y. İsmail, Çev.) Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Currie, J., and Newson, J. (Eds.). (1998). Universities and globalization: Critical perspectives. London: Sage.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2007). Dokuzuncu kalkınma planı (2007-2013): Yükseköğretim özel ihtisas komisyonu raporu. Basılmamış taslak rapor.
• Eastment, J. (2003). Strategic management of universities? Canadian Society for the Study of Higher Education, Professional File, 1-56.
• Günay, D. (2007). Yirmi birinci yüzyılda üniversite, C. C. Aktan (Ed.) Deği- şim çağında yükseköğretim (s. 77-88). İzmir: Yaşar Üniversitesi Yayını.
• Gürüz, K. (1994). Türkiye’de ve dünyada yükseköğretim bilim ve teknoloji. İs- tanbul: TÜSİAD.
• Hacettepe Üniversitesi (2012). 2013-2017 Stratejik Planı. Ankara: Hacette- pe Üniversitesi Yayınları.
• Hayward, F. M., and Ncayiyana, D. J. (2011). Strategic planning for high- er education. In P.G. Altbach (Ed.), Leadership world- class universities: Challenges for developing countries (pp. 8-32). New York: Routledge.
• Howe, S. (1993). Corporate strategy. Hongkong: The Mcmillan Press.
• İstanbul Üniversitesi (2008). 2009-2013 Stratejik Planı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Kekale, J. (2003). Academic leaders as thermostats. Tertiary Education and Management, 9(4), 281-298.
• Lesley, V. (2002). Quality assurance in australian higher education: Globalisation and “steering at a distance”. Higher Education, 43(3), 391- 408.
• Neave, G., and van Vught, F. (Eds.). (1991). Prometheus bound. Oxford: Pergamon Press.
• Neave, G. (2002). The stakeholder perspective historically explored. In Enders, J., and Fulton, O. (Eds.), Higher education in a Globalising World (pp. 17-38). Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
• Nohutçu, A. (2006). Bilgi toplumunda yükseköğretim kurumlarının yeni- den yapılandırılması ve yönetim: Başlıca eğilimler, gelişmeler ve Bolog- na süreci. Journal of Knowledge Economy & Knowledge Management, I-II, 50-66.
• Ortaş, İ. (2004). Sorun rektör atanmasında değil, YÖK sistemi ve öğretim üyesi seçiminde. Eğitim Bilim Düşünce Dergisi, 4(3), 1-3.
• Peters, M. A. (2007). Higher education, globalisation and the knowledge economy: Reclaiming the cultural mission. Ubiquity, 8(18). 10.06.2012 tarihinde <http://www.acm.org/ubiquity/views/pf/v8i18_peter.pdf> ad- resinden erişildi.
• Salmi, J. (2002). Facing the challenges of the twenty-first century. Perspectives: Policy and practice in higher education, 6(1), 8-12.
• Salmi, J. (2009). The challenge of establishing world-class universities. Washington: The World Bank.
• Santiago, R., Carvalho, T., Amaral, A., and Meek, V. L. (2006). Changing patterns in the middle management of higher education institutions: The case of Portugal. Higher Education, 52(2), 215-250.
• Selçuk Üniversitesi (2012). Selçuk Üniversitesi arama konferansı sonuç raporu. İstanbul: Arama Araştırma Organizasyon Danışmanlığı.
• Tavernier, K. (2005). Relevance of strategic management for universities. Tijdschrifr voor Economie en Management, L(5), 1-16.
• Tekeli, İ. (2003). Eğitim üzerine düşünmek. Ankara: TÜBA.
• Thompson, A. A., and Strickland, A. J. (1999). Strategic management (11th ed.). Boston: Irwin McGraw-Hill.
• Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (2010). 2010 yılında TÜ- BİTAK-ARDEB'de görev alan panelist / hakem / dış danışmanların üniversi- telere göre dağılımı. 04 Haziran 2012 tarihinde <http://http://www.tubitak. gov.tr/tubitak_content_files//ARDEB/panelist-2010-grafik.pdf> adresin- den erişildi.
• Vidovich, L. (2002). Quality assurance in australian higher education: Globalisation and “steering at a distance”. Higher Education 43(3), 391- 408.
• Yükseköğretim Kurulu (2007). Türkiye’nin yükseköğretim stratejisi raporu. Ankara: Meteksan.
• Yükseköğretim Kurulu (2010). 2010 yılında tüm üniversitelerde SCI+SSCI+ AHCI'TE yayımlanan yayınların yayın sayısına göre sıralaması. 10 Haziran 2012 tarihinde <http://www.yok.gov.tr/content/ view/320/118/> adre- sinden erişildi.
• Yükseköğretim Kurulu (2012). Türkiye’de üniversite sayıları. 02 Temmuz 2012 tarihinde <http://www.yok.gov.tr/content/view/527/222/lang,tr/.> adresinden erişildi.