Öğretim Üyelerinin Kalite ve Akreditasyon Sürecine İlişkin Algılarının Metafor Analizi Aracılığıyla İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 1 - 14, 30.04.2025

Cemil Öztürk , Zeliha Traş , Çağlar Acar , Şafak Oğuz , Hikmet Beyza Yakıcı

https://doi.org/10.53478/yuksekogretim.1383181

Öz

Bu araştırmada, öğretim üyelerinin kalite ve akreditasyon süreçlerine ilişkin deneyimleri sonucunda oluşan metaforik algıların incelenmesi amaçlanmaktadır. Verilerin toplanmasında öğretim elemanlarının
kişisel bilgilerini belirlemek için kapalı uçlu sorulardan ve metaforik algılarını belirlemek için açık-uçlu sorudan oluşan bir form kullanılmıştır. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden fenomenoloji deseni kullanılmıştır. Verilerin analizi betimsel içerik analizi ile gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubu 30’u (%62,5) kadın 18’i (%37,5) erkek olmak üzere toplam 48 öğretim üyesinden oluşmaktadır.
Çalışma grubunun yaş aralığı 21-62 şeklindedir ve yaş ortalaması 46,24 olarak hesaplanmıştır (x̄=46,24; ss=11,98). Araştırmada 5 kategori altında toplam 48 metafor üretilmiştir. Oluşturulan metafora ilişkin kategoriler “Süreç”, “Kalite”, “Denetim/Değerlendirme”, “Denge” ve “İmaj Değiştirme” olarak ifade edilmektedir. Süreç kategorisinde 15 metafor üretilmiştir ve bu kategoride en fazla tekrar eden metafor “yenilenme” metaforudur. Bu kategoride üretilen metaforlar akreditasyon kavramının belirli bir zaman içerisinde gelişen ve ilerleyen bir kavram olduğunun belirtisi olarak görülmektedir. Kalite kategorisinde 14
metafor üretilmiştir ve akreditasyon kavramının bir kalite göstergesi olduğunu ortaya koyulduğu metaforlar olduğu görülmektedir. Kalite kategorisinde en çok üretilen metaforlardan biri “Garanti Belgesi”
metaforudur. Denetim/Değerlendirme kategorisinde 11 metafor üretilmiştir ve katılımcılar, akreditasyon kavramını bir değerlendirme/ denetim olarak ifade etmişlerdir. Bu kategoride en çok üretilen
metaforlar “müfettiş” ve “ayna” metaforudur. Denge kategorisinde 4 metafor üretilmiştir ve katılımcılar, akreditasyon kavramını denge olarak gördüklerini belirten metaforlar üretmişlerdir. İmajı Değiştirme
kategorisinde 4 metafor üretilmiştir ve akreditasyon kavramının iyi ve güçlü yönlerini gösterme anlamında “Demokrasi” metaforu; iyileşmeye açık yönlerin kapatılması, saklanması sadece iyi yönlerin gösterilmesi
anlamında “Makyaj ve Maske” metaforu; olumsuz şeyleri duymamak sadece istediğini dinlemek anlamında da “Kulaklık” metaforu kullanılmıştır. Bu araştırmanın sonucunda akreditasyon kavramına ve
akreditasyonun temel amacına yönelik üretilen metaforlar bütüncül bir bakış açısıyla değerlendirildiğinde öğretim üyelerinde akreditasyon ile ilgili olumlu bir algının oluştuğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Metafor Analizi , İçerik Analizi , Kalite , Akreditasyon , Öğretim Üyeleri

Etik Beyan

Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü Araştırma ve Yayın Etik Kurulu 15/06/2023 tarih ve 06-22 sayı ile etik kurul alınmıştır.

Teşekkür

Araştırmaya görüş ve önerileriyle destek veren öğretim üyelerine teşekkür ederiz.

A Metaphorical Analysis of the Academic Staff’s Perceptions of Quality and Accreditation Processes

Öz

The purpose of this study is to examine the experiences of research associates concerning quality and accreditation processes and the metaphoric perceptions they had developed as a result of these
experiences. For data collection, a form was used that included closedended questions to gather faculty members’ personal information and open-ended questions to explore their metaphorical perceptions.
The study employed a phenomenological design, which is one of the qualitative research methods. Descriptive content analysis was carried out. The study group consisted of 48 academic staff members in total, including 30 females (62.5%) and 18 males (37.5%). Age range of the study group was 21-62 years and their mean age was found to be 46.24 years (x̄=46.24, sd=11.98). A total of 48 metaphors were created under five categories. The categories were “Process”, “Quality”, “Inspection/Evaluation”, “Balance” and “Changing Image”. In the process category, 15 metaphors were created. The most frequent
metaphor was the “renewal” metaphor. The metaphors in this category indicate that the concept of accreditation evolves and develops over a specific period of time. In the quality category, 14 metaphors
were created. Through the metaphors they created, the participants expressed that accreditation represents an indicator of quality. One of the most frequently used metaphors in this category was “Warranty Deed.” In the Inspection/Evaluation category, 11 metaphors were generated, with participants associating accreditation with processes of inspection and evaluation. The most commonly created metaphors in this category were “mirror” and “inspector.” In the Balance category, four metaphors were produced. Participants associated accreditation with the idea of maintaining balance and created metaphors aligned with this perception. In the Changing Image category, four metaphors
were also created. The “democracy” metaphor was used to emphasize the positive and strong aspects of accreditation. Conversely, the “make-up” metaphor represented efforts to mask flaws and highlight
only the favorable sides of accreditation. Similarly, the “earphone” metaphor symbolized a selective hearing—ignoring criticism while focusing only on what one wants to hear. Overall, a holistic analysis
of the participants’ metaphors reveals a generally positive perception of accreditation.
*This research was presented as an oral presentation at the IX. International TURKCESS Education and Social Sciences Congress organized by Yıldız Teknik University on 18-20 May 2023 and ıt was published as a abstract paper in the congress abstract book.

Anahtar Kelimeler

Metaphor Analysis , Content Analysis , Quality , Accreditation , Research Associates

Kaynakça

• Adelman, C. (1994). Accreditation. B. G. Clark (Ed.), The encyclopedia of higher education (1. Baskı, s. 1313–1318) içinde. Pergamon Press.
• Aktan, C. C. & Gencel, U. (2010). Yükseköğretimde akreditasyon. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 137-146.
• Aktan, C. C. & Gencel, U. (2007). Yükseköğretimde akreditasyon. C. C. Aktan (Ed.), Değişim çağında yükseköğretim içinde. Yaşar Üniversitesi Yayını.
• Alkin, M. C. (Ed.). (2004). Evaluation roots: Tracing theorists’ views and influences. SAGE Publications. https://doi.org/10.4135/9781412984157
• Alpaydın, Y. & Topal, M. (2022). Eğitim fakültelerindeki akreditasyon deneyimleri üzerine nitel bir araştırma. İnsan ve Toplum Dergisi, 12(2), 232-265.
• Alstete, J. W. (2007). College accreditation: Managing internal revitalization and public respect. Palgrave Macmillan.
• Ataman, O. & Adıgüzel, A. (2020). Akreditasyon sürecini tamamlayan yabancı diller yüksekokulu öğretim elemanlarının sürece ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Yükseköğretim Dergisi, 10(3), 279-290.
• Buyuran, N. (2019). Öğretmen eğitiminde standartlaşma ve eğitim fakültelerinin akreditasyon sürecine hazır olma durumu [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi.
• Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi.
• Council for Higher Education Accreditation (CHEA). (1998). What is accreditation? Council for Higher Education Accreditation. https://www.chea.org/what-is-accreditation
• Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th Edition). Routledge.
• Corbin, J. M. & Strauss, A. C. (2007). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Sage Publication.
• European Association for Quality Assurance in Higher Education (ENQA). (2004). The European network for quality assurance in higher education. http://www.qrossroads.eu
• Eğitim Programları ve Öğretim Alanı Akreditasyon ve Değerlendirme Derneği (EPDAD). (2016). Öğretmen eğitiminde program değerlendirme ve akreditasyon el kitabı. İstanbul. https://epdad.org.tr/data/genel/pdf/akr_el_kitabi.pdf
• Erkuş, L. & Özdemir, S. M. (2010). Eğitim fakültelerinin akreditasyon sürecine hazır olma durumuna ilişkin öğretim elemanlarının görüşlerinin değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(3), 118-133.
• Fidan, M., Bıyıklı, F. & Özkara, B. (2022). Akademisyenler için akreditasyon ne anlama geliyor? Yükseköğretimde kalite üzerine nitel bir araştırma. Sosyal Mucit Academic Review, 3(2), 213-236.
• Günel, E., Türe, H. & Deveci, H. (2020). Akredite edilen sosyal bilgiler öğretmenliği programı öğretmen adaylarına göre akreditasyon: Anadolu üniversitesi örneği. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(2), 1015-1034.
• Güney, A. (2019). Kalite yönetimi çerçevesinde yükseköğretimde akreditasyon süreci. Electronic Turkish Studies, 14(2), 401-412.
• Hernes, G. & Martin, M. (2005). Policy rationales and organizational and methodological options in accreditation: Findings from an IIEP research project. UNESCO.
• Hildesheim, C. & Sonntag, K. (2020). The quality culture inventory: A comprehensive approach towards measuring quality culture in higher education. Studies In Higher Education, 45(4), 892–908.
• Ho, J. W. Y. (2005). Metaphorical construction of self in teachers’ narratives. Language and Education, 19(5), 359-379. https://doi.org/10.1080/09500780508668691
• Karasar, N. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemi (18. Baskı). Nobel.
• Kayan, F. M. & Adıgüzel, A. (2017). Türkiye’de öğretmen eğitimi program standartları ve akreditasyonuna ilişkin ulusal düzeyde yapılan çalışma sonuçlarının incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 62, 85-102.
• Kılıçaslan, Ç. (2020). Yükseköğretimde akreditasyon. Accreditation in Landscape Architecture- Special Issue, 10-18.
• Küçükkaya, B., Süt, H. K. & Yiğitbaş, C. Y. (2021). Akredite olan bir hemşirelik bölümünde eğitim alan öğrencilerin lisans eğitiminde akreditasyona yönelik düşünceleri. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 11(2), 394-400.
• Mar, T. (2022). Akreditasyon sürecinde görev yapan Eğitim Fakültesi öğretim elemanlarının görüşleri: Bir vakıf üniversitesi örneği. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. Sage.
• Nikitina, L. & Furuoka, F. (2008). A language teacher is like...: Examining Malaysian students’ perceptions of language teachers through metaphor analysis. Online Submission, 5(2), 192-205.
• Oxford, R. L., Tomlinson, S., Barcelos, A., Harrington, C., Lavine, R. Z., Saleh, A. & Longhini, A. (1998). Clashing metaphors about classroom teachers: Toward a systematic typology for the language teaching field. System, 26(1), 3-50. https://doi.org/10.1016/S0346-251X(97)00071-7
• Özçiçek, Y. & Karaca, A. (2019). Yükseköğretim kurumlarında kalite ve akreditasyon: Mühendislik eğitim programlarının değerlendirilmesi. Fırat Üniversitesi Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(1), 114-149.
• Özgüzel, S. (2016). Yükseköğretimde standardizasyon ve akreditasyon; çok kültürlü toplumlu Hollanda örneği. Hastane Öncesi Dergisi, 1(1), 17-25.
• Öztürk, C. & Kafadar, T. (2021). The first attempt to establish an accreditation system in Turkish teacher training history. International Journal of Psychology and Educational Studies, 8(1), 99-109. http://doi.org/10.17220/ijpes.2021.8.1.216
• Saban, A. (2004). Giriş düzeyindeki sınıf öğretmeni adaylarının “öğretmen” kavramına ilişkin ileri sürdükleri metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 131-155.
• Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55, 459-496.
• Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326.
• Saban, A., Koçbeker, B. N. & Saban, A. (2006). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6(2), 461-522.
• Semerci, Ç., Semerci, N., Ünal, F., Yılmaz, E., Kaygın, H., Ulus, İ. Ç., Çetin, K. & Yılmaz, Ö. (2021). Akademisyenlerin akreditasyon algılarının incelenmesi. Asya Öğretim Dergisi, 9(1), 1-14.
• Sert, G. (2021). Fenomenoloji ve yorumlayıcı fenomenolojik analiz. F. N. Seggie & Y. Bayyurt (Eds.), Nitel araştırma: Yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımları (3. baskı, s. 74-86) içinde. Anı Yayıncılık.
• Shuell, T. J. (1990). Teaching and learning as problem solving. Theory into Practice, 29, 102-108.
• Skolnik, M. L. (2010). Quality assurance in higher education as a political process. Higher Education Management and Policy, 22(1), 1-20.
• Staub, D. (2019). Another accreditation? What’s the point? Effective planning and implementation for specialised accreditation. Quality in Higher Education, 25(2), 171-190.
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2023). Güncel Türkçe sözlük. https://sozluk.gov.tr/ adresinden 01.04.2024 tarihinde alınmıştır.
• Tsou, C. (2019). Quality assurance in higher education: A critical review of the literature. Conestoga College.
• Vlãsceanu, L., Grunberg, L. & Parlea, D. (2007). Quality assurance and accreditation: A glossary of basic terms and definitions. UNESCO, Bucharest.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınevi.
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (1999). Türkiye’de öğretmen eğitiminde standartlar ve akreditasyon. Ankara: Milli Eğitimi Geliştirme Projesi/Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi.
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2010). Yükseköğretimde yeniden yapılanma: 66 soruda Bologna süreci uygulamaları. https://uluslararasi.yok.gov.tr/Documents/yay%C4%B1nlar/yuksekogretimde_yeniden_yapilanma_66_soruda_bologna_2010.pdf
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2017). Yükseköğretimde akreditasyon. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı. http://www.yok.gov.tr/web/denklikbirimi/akreditasyonnedir
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2004). Türk Yükseköğretiminin bugünkü durumu. Ankara.
• Yükseköğretim Kalite Kurulu (YÖKAK). (2005). Yükseköğretim kurumlarında akademik değerlendirme ve kalite geliştirme yönetmeliği. http://www.yodek.org.tr/download/yonetmelik_dl.pdf
• Yükseköğretim Kalite Kurulu (YÖKAK). (2018). Yükseköğretim kalite güvencesi ve yükseköğretim kalite kurulu yönetmeliği. https://yokak.gov.tr/mevzuat/ilgili-mevzuat