Fen Bilimleri Eğitiminde Karşılaşılan Kavram Yanılgılarına İlişkin Lisansüstü Tezlerin Tematik İçerik Analizi

Yıl 2022, , 182 - 213, 15.02.2022

Erkan Yanarateş

https://doi.org/10.33711/yyuefd.1068095

Cited By: 5

Öz

2000’li yılların başından itibaren Türkiye’de fen bilimleri eğitimi kapsamında kavram yanılgıları ile ilgili tez, makale veya kitap olarak birçok araştırma yapılmış ve halen de yapılmaya devam etmektedir. Araştırma kapsamındaki yüksek lisans ve doktora tezleri incelendiğinde genel olarak fen bilimleri derslerinde öğrencilerin fizik, kimya ve biyoloji ile ilgili kavramlara değişik anlamlar yükledikleri belirtilmektedir. Ayrıca araştırmacıların kavram yanılgılarını azaltmaya yönelik çözüm önerilerinde bulunduğu ve bu konuda çözüm yollarına ihtiyaç olduğu vurgulanmaktadır. Bu bağlamda araştırmada, 2001-2020 yılları arasında Türkiye’de yapılan, fen bilimleri eğitiminde karşılaşılan kavram yanılgılarına ilişkin 136 tane lisansüstü tezin tematik içerik analizi yapılmıştır. Araştırmadaki tezlerin türleri, yayın yılları, yazım dilleri, yayımlandıkları enstitüler, amaçları, konuları, araştırma yöntemleri, veri analiz yöntemleri, çalışma grupları, örneklem sayıları, veri toplama araçları, ulaştıkları sonuçlar ve sundukları öneriler tespit edilmiştir. Toplanan veriler temalar halinde sınıflandırılarak tezlere ilişkin doküman analizi yapılmıştır. Araştırmadaki temaların zenginliği bakımından ve kavram yanılgıları ile ilgili ulaşılan verilerin tekrar araştırmaya gerek kalmaması bakımından alan yazına katkı sağlaması düşünülmektedir. Ayrıca elde edilen bulguların bundan sonra yapılacak olan ilgili çalışmalara ışık tutması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Fen bilimleri eğitimi, kavram, kavram yanılgıları, tematik içerik analizi, Fen bilimleri eğitimi, kavram, kavram yanılgıları, tematik içerik analizi

Kaynakça

• Adıgüzel, T., Şi̇mşi̇r, F., Çubukluöz, Ö., Gökkurt Özdemi̇r, B. (2018). Master's Theses and Doctoral Dissertations on Misconceptions in Mathematics and Science Education in Turkey: A Thematic Analysis. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(25), 57-92.
• Aydoğan, Ş. ve Köksal, E. A. (2017). İlköğretim fen eğitiminde kavram yanılgıları konusunda yapılan çalışmaların içerik analizi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 13, 232-260.
• Bacanak A., Küçük M. ve Çepni S. (2004). İlköğretim öğrencilerinin fotosentez ve solunum konularındaki kavram yanılgılarının belirlenmesi: Trabzon örneklemi. On Dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 67-80.
• Bağ, H. ve Çalık, M. (2018). İlkokul 4. sınıf düzeyindeki fen eğitimi araştırmalarının tematik içerik analizi. Elementary Education Online, 17(3). 1353-1377.
• Batdı, V. (2019). Meta-tematik analiz. Batdı, V. (Ed.), Meta-tematik analiz örnek uygulamalar içinde, (1-76). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Clement, J. (1993). Using bridging analogies and anchoring intuitions to deal with students’ preconceptions in physics. Journal of Research in Science Teaching, 30, 1241-1257.
• Çalık, M. ve Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Eğitim ve Bilim Dergisi, 39(174), 33-38.
• Çepni, S. (2009). Effects of computer supported instructional material in removing students’ misconceptions about concepts: Light, light source and seeing. Energy Education Science and Technology Part B: Social and Educational Studies, 1(2), 51-83.
• Çepni, S. (2018). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş (8. Baskı). Trabzon.
• Çepni, S. ve Ayaş, A. P. (2005). Kuramdan uygulamaya fen ve teknoloji öğretimi. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Dinçer, S. (2018). Eğitim bilimleri araştırmalarında içerik analizi: Meta-analiz, meta-sentez, betimsel içerik analizi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 176-190
• Ecevit, T. ve Şimşek, P.Ö. (2017). Öğretmenlerin fen kavram öğretimleri, kavram yanılgılarını saptama ve giderme çalışmalarının değerlendirilmesi, Çevrimiçi Temel Eğitim, 16(161), 129–150. http://ilkogretim-online.org.tr/index.php/io/article/view/ 1120. Erişim tarihi: 5.01.2021.
• Eryılmaz, A. (2002). Effects of conceptual assignments and conceptual change discussions on students’ misconceptions and achievement regarding force and motion. Journal of Research in Science Teaching, 39(10), 1001-1015.
• Kaptan, F. (1999). Fen bilgisi öğretimi. İstanbul: M. E. Basımevi.
• Karaer, H. (2019). Determination of some misconceptions in solution concentrations of the teacher candidates and examination regarding to some variables of comprehension levels. Erciyes J. of Education, 3(2), 87-104. https://doi.org/10.32433/eje.558440
• Koray, Ö., Özdemir, M. ve Tatar, N. (2005). İlköğretim öğrencilerinin “Birimler” hakkında sahip oldukları kavram yanılgıları: Kütle ve ağırlık örneği. İlköğretim Online, 4(2), 24–31.
• Köğce, D., Yıldız, C., & Aydın, M. (2019). Matematik öğretmen adaylarının matematiksel kavram yanılgılarını belirlemeye, gidermeye ve kavram öğretimine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 8(2), 453-478.
• Laçin Şimşek, C. (2019). Fen öğretiminde kavram yanılgıları tespiti ve giderilmesi. Pegem Akademi Yayıncılık.
• MEB. (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı, ilkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. MEB Yayınevi.
• Nakiboğlu, C. ve Özkılıç Arık, R. (2005). 4. Sınıf öğrencilerinin “gazlar” ile ilgili kavram yanılgılarının V-diyagramı kullanılarak belirlenmesi. Yeditepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1–17.
• Özkan, U. B. (2019). Eğitim bilimleri araştırmaları için doküman inceleme yöntemi. (1.Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Polat, M. (2013). Fen bilimleri eğitimi alanında tamamlanmış yüksek lisans tezleri üzerine bir araştırma: Celal Bayar üniversitesi örneği. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 46-58.
• Polat, S. ve Ay, O. (2016). Meta-sentez: kavramsal bir çözümleme. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 4(1),52-64.
• Riche, R. D. (2000). Strategies for Assisting Students Overcome Their Misconceptions in High School Physics. Memorial University of Newfoundland Education, 6390.
• Senemoğlu, N. (2004). Gelişim, öğrenme ve öğretim: kuramdan uygulamaya. 9. Baskı. Gazi Kitabevi.
• Si̇nan, O. (2010). Öğretmen adaylarının kimya ve biyoloji derslerinde kullanılan bazı ortak kavramları tanımlamalarındaki farklılıklar-II. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 4(1), 85-107.
• Tayan, E, Gedi̇k, S., Morkoyunlu, Z., Sözbi̇li̇r, M., Konyalıoğlu, A. (2019). Ebeveyn-çocuk ilişkisi konulu makaleler: Tematik içerik analizi çalışması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Armağan Özel Sayısı, 20, 1183-1208.
• TDK Sözlük. (2021). Erişim tarihi: 5.01.2021. https://sozluk.gov.tr/?kelime=KAVRAM.
• Türkdoğan, A., Güler, M., Bülbül, B., Dani̇şman, Ş. (2015). Türkiye’de matematik eğitiminde kavram yanılgılarıyla ilgili çalışmalar: Tematik bir inceleme. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2). https://doi.org/10.17860/efd.26545.
• Uyanık, G., Dindar, H., (2016). İlkokul 4. Sınıf Fen Bilimleri Dersinde Kavramsal Değişim Metinlerinin Kavram Yanılgılarının Giderilmesine Etkisi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(2), 349- 374.
• Uyanık, G. ve Serin, M. K. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının bazı temel fen konularındaki kavram yanılgılarının belirlenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 510-538 . Ülgen, G. (2001). Kavram Geliştirme. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• White, R. T. (1994). Commentary: Conceptual and conceptual change. Learning and Instruction, 4(1), 117-121.
• Yağbasan, R. ve Gülçiçek, Ç. (2003). Fen öğretiminde kavram yanılgılarının karakteristiklerinin tanımlanması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(13), 102–120.
• Yakmacı-Güzel, B. (2016). 12. sınıf öğrencilerinin bazı temalardaki kimya kavram yanılgılarının belirlenmesi ve bu bulguların etkili kullanımına dair öneriler. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 31 (2), 5-26.
• Yakmacı-Güzel, B. (2014). 12. Sınıf öğrencilerinin bazı temalardaki kavram yanılgılarının belirlenmesi ve bu bulguların etkili kullanımına dair öneriler. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 5-26.
• Yanarateş, E. (2021). Fen bilimleri öğretimi ve teknoloji kullanımında güncel yaklaşımlar. Talan, T. (Ed.), Eğitimde Dijitalleşme ve Yeni Yaklaşımlar içinde (s.59-104). Efe Akademi.
• Yanarateş, E. ve Yılmaz, A. (2020). Öğretmen adaylarının “çevre duyarlılığı” kavramına yönelik metaforik algıları. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(3), 1019-1050. https://doi.org/10.17152/gefad. 699406
• Yavuz, S. (2017). Kimya eğitimi alanında kavram yanılgıları ile ilgili tamamlanmış tezler üzerine bir içerik analizi: Türkiye örneği (2005-2015). Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(3), 957-974
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, (11. Baskı). Seçkin Yayıncılık . Yılmaz, A. ve Bayrakçeken, S. (2017). Öğretmen adaylarının elektrokimya konusundaki kavram yanılgılarının belirlenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(24), 881-896.
• Yılmaz, A. ve Yanarateş, E. (2020). Determination of metaphorical perceptions of prospective teachers on the concept of “water pollution” through triangulation. Kastamonu Education Journal, 28(3), 1500-1528. https://doi.org/10.24106/kefdergi.722554.
• Yılmaz, E., Türkoğuz, S. ve Şahin, (2014). Güneş sistemi ve uzay konularına yönelik kavram yanılgılarının günlük yaşama etkisi üzerine öğretmen görüşleri, Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 37, 37-44.
• YÖK. (2021). Ulusal Tez Merkezi (5.01.2021). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi.
• YÖK/Dünya Bankası. (1997). Millî eğitimi geliştirme projesi hizmet öncesi öğretmen eğitimi.