Erken Okuryazarlık Yeterliliği Bağlamında Okul Öncesi Sınıf Ortamlarının Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Cilt: 22 Sayı: 3, 950 - 968, 22.12.2025

Zeliha Yazıcı , Umay Hazar Deniz , Elif Duygu Keskin

Öz

Bu araştırma, okul öncesi eğitim sınıflarının erken okuryazarlık açısından yeterliliğini incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışma örneklemi, farklı şehirlerde görev yapan 102 okul öncesi öğretmeninden oluşmaktadır. Veriler, sınıf ortamlarının erken okuryazarlık açısından değerlendirilmesi amacıyla Kişisel Bilgi Formu ve Okul Öncesi Sınıflarında Erken Okuryazarlık Ortamı Değerlendirme Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Bulgular, çoğu sınıfın orta düzeyde destek sağladığını, ancak bazılarının iyileştirilmeye ihtiyaç duyduğunu göstermektedir. Öğretmenlerin mesleki deneyimi, eğitim düzeyi ve çalıştıkları okul türü gibi faktörlerin sınıf ortamlarının erken okuryazarlığı destekleme yeterliliği üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı belirlenmiştir. Ancak, çalışılan yaş grubuna ilişkin anlamlı bir farklılık saptanmıştır. 48–60 ve 60–72 aylık çocukların sınıflarının, 36–48 aylık çocukların sınıflarına kıyasla daha destekleyici bir erken okuryazarlık ortamı sunduğu tespit edilmiştir. Bu bulgular doğrultusunda, öğretmenlerin hizmet içi eğitimle desteklenmesi, okullara mali kaynak sağlanması ve erken okuryazarlıkta ulusal sınıf standartlarının oluşturulması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Erken okuryazarlık , okul öncesi eğitim , sınıf

An Assessment of Early Literacy Adequacy in Preschool Classrooms

Öz

This research aims to assess the adequacy of preschool education classrooms in terms of early literacy. The study sample consisted of 102 preschool teachers working in different cities. Data were collected via a personal information form and the Early Literacy Environment Assessment Scale of Preschool Classes to assess classroom environments regarding early literacy. The findings suggest that most classrooms provided moderate support, but some required further improvement. Factors such as teachers' professional experience, educational background, and the type of school they worked in did not significantly affect the adequacy of classroom environments in fostering early literacy. However, a significant difference was found concerning the age group taught. Classrooms for the 48–60 and 60–72-month-old groups offered a more supportive early literacy environment than those for the 36–48-month-old group. Based on these findings, it is recommended that teachers be supported with in-service training, financial resources be provided to schools, and nationwide classroom standards for early literacy be established.

Anahtar Kelimeler

Early literacy , early childhood education , classroom

Kaynakça

• Altınkaynak, Ş. Ö. (2019). Okul öncesi dönemde erken okuryazarlık becerilerinin gelişimi [Development of early literacy skills in early childhood]. Dumlupınar University Graduate School of Education Journal, 3(1), 37-49.
• Baştuğ, Y. E. (2020). Okul öncesinde kaynaştırma/bütünleştirme uygulamaları yürütülen sınıfların erken okuryazarlıktan zenginleştirilmiş çevre açısından değerlendirilmesi [Assesment of early literacy-enriched environment of pre-school classes where inclusive practice are carried out]. [Master's thesis, Ankara University]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=07zhdYqJC9bMF-I38wey9w&no=Rs3r-QVlh7ZNcP_lJpQZPA
• Brown, C. S. (2014). Language and literacy development in the early years: Foundational skills that support emergent readers. Language and Literacy Spectrum, 24, 35–49.
• Büyüköztürk, Ş. (2019). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem.
• Dickinson, D. K. & Neuman, S. B. (2013). Handbook of early literacy research. Guilford Publications.
• Dickinson, D. K. (2006). Toward a toolkit approach to describing classroom quality. Early Education and Development, 17(1), 177-202. https://doi.org/10.1207/s15566935eed1701_8
• Early, D. M., Maxwell, K. L., Burchinal, M., Alva, S., Bender, R. H., Bryant, D., ... & Zill, N. (2007). Teachers' education, classroom quality, and young children's academic skills: Results from seven studies of preschool programs. Child development, 78(2), 558–580. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2007.01014.x
• Ertekin, B. D., & Çamlıbel Çakmak, Ö. (2024). Erken Okuryazarlık Eğitim Programı’nın 60-69 aylık çocukların erken okuryazarlık becerilerine etkisinin incelenmesi [Investigation of the Effect of The Early Literacy Education Program on the early literacy skills of 60- 69 monthly children]. Bolu Abant Izzet Baysal University Journal of Faculty of Education, 24(3), 1517-1539 https://doi.org/10.17240/aibuefd.2024..-1409534
• Feyman Gök, N. (2013). Anaokullarında erken okuryazarlık çevresinin değerlendirilmesi ve sınıf ortamının çocukların erken okuryazarlık davranışlarına etkisi [Assesment of early literacy environment in kindergartens and the effect of classroom environment on children's early literacy behaviours]. [Doctoral dissertation, Gazi University]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=kIbDdbn7N5esW2nK1SS32g&no=QkVj3DCi8_9BtXFJKEfxLg
• Gökkuş, İ., & Akyol, H. (2020). Ses bilgisi farkındalık programının birinci sınıf öğrencilerinin sesbilgisel farkındalık becerilerinin gelişimine etkisi [Effects of phonological awareness program on phonological awareness skills of first-grade elementary school students]. Cumhuriyet International Journal of Education, 9(1), 308-331.
• Guo, Y., Justice, L. M., Kaderavek, J. N., & McGinty, A. (2012). The literacy environment of preschool classrooms: Contributions to children's emergent literacy growth. Journal of research in reading, 35(3), 308–327. https://doi.org/10.1111/j.1467-9817.2010.01467.x
• Hindman, A. H., Skibbe, L. E., & Foster, T. D. (2014). Exploring the variety of parental talk during shared book reading and its contributions to preschool language and literacy: Evidence from the early childhood longitudinal study-birth cohort. Reading and Writing, 27(2), 287–313. https://doi.org/10.1007/s11145-013-9445-4
• Kandır, A., & Yazıcı, E. (2016). MEB 2013 Okul Öncesi Eğitim Programı’nın okuma yazma becerilerinin gelişimi yönünden değerlendirilmesi [The assesment of MEB 2013 Preschool Education Program with regard to development of literacy skills]. Gazi University Journal of Gazi Educational Faculty, 36(3), 451-488.
• Karadağ, M., Acar, E. A., & Erbaş, Y. H. (2023). Okul öncesi öğretmenlerinin okuma yazmaya hazırlık çalışmalarındaki yeterlikleri ve uygulamaları [Competencies and practices of preschool teachers in organizing reading and writing preparation activities]. Academia Eğitim Journal of Educational Research, 8(2), 122-148. https://doi.org/10.53506/egitim.1331789
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayınları.
• Kargın, T., Güldenoğlu, B., & Gengeç, H. (2023). The role of early literacy skills in beginning to read in Turkish: Longitudinal findings from first graders. Participatory Educational Research, 10(2), 26-42. https://doi.org/10.17275/per.23.27.10.2
• Laçin, E. (2022). Okul öncesi öğretmenlerinin erken okuryazarlık bilgi düzeyini ölçmeye yönelik bilgi testi geliştirme çalışması [Knowledge test development study to measure the early literacy knowledge level of preschool teachers]. The Journal of Buca Faculty of Education, 53, 150-172. https://doi.org/10.53444/deubefd.981337
• Laçin, E., & Güldenoğlu, B. (2022). Sınıflarında özel gereksinimli çocuk olan okul öncesi öğretmenlerinin erken okuryazarlık bilgi düzeylerinin incelenmesi [Investigation of early literacy knowledge levels of preschool teachers working with special needs children]. Pamukkale University Journal of Education, 55, 100-128. https://doi.org/10.9779.pauefd.975676
• Lonigan, C. J., & Shanahan, T. (2010). Developing early literacy skills: Things we know we know and things we know we don’t know. Educational Researcher, 39(4), 340–346. https://doi.org/10.3102/0013189X10369832
• Lonigan, C. J., Schatschneider, C., & Westberg, L. (2008). Impact of code-focused interventions on young children's early literacy skills: Report of the National Early Literacy Panel. National Institute for Literacy.
• Minifoğlu, Ş., & Gürşimşek, A. I. (2023). Ana sınıf ve ilkokul birinci sınıf öğretmenlerinin okul öncesi dönemde yürütülen okuma yazmaya hazırlık çalışmaları ile ilgili görüşleri [Preschool and primary school teachers opinions regarding the early literacy activities carried out during preschool education]. Journal of Primary Education, (17), 6-23.
• Ministry of National Education. (2024). Okul öncesi eğitimi programı. https://tegm.meb.gov.tr/dosya/okuloncesi/guncellenenokuloncesiegitimprogrami.pdf
• Neuman, S. B. (2014). Explaining and understanding early literacy. Investigaciones Sobre Lectura, 2, 7-14.
• Neuman, S. B., & Carta, J. J. (2011). Advancing the measurement of quality for early childhood programs that support early language and literacy development. In M. Zaslow, I. Martinez-Beck, K. Tout, & T. Halle (Eds.), Quality measurement in early childhood settings (pp. 51–76). Paul H. Brookes Publishing Co.
• Neuman, S. B., & Roskos, K. (1997). Literacy knowledge in practice: Contexts of participation for young writers and readers. Reading Research Quarterly, 32(1), 10-32. https://doi.org/10.1598/RRQ.32.1.2
• Özdemir, A. (2024). Eğitimde paradoks: Özel okullar neden nitelikten uzaklaşıyor? Bianet. https://bianet.org/yazi/egitimde-paradoks-ozel-okullar-neden-nitelikten-uzaklasiyor-296845
• Patton, M. Q. (2014). Qualitative research and evaluation methods: Integrating theory and practice. Sage.
• Pullen, P. C., & Justice, L. M. (2003). Enhancing phonological awareness, print awareness, and oral language skills in preschool children. Intervention in School And Clinic, 39(2), 87-98.
• Salime, K. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin okuma yazma becerilerine yönelik yaptıkları etkinliklere ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi [Master's thesis, Doğu Akdeniz University]. Eastern Mediterranean University Institutional Repository. http://hdl.handle.net/11129/4963
• Sezgin Yalçıntaş, E., Ulus, L. & Aksoy, B. A. (2019) Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin erken okur yazarlıkla ilgili sınıf içi uygulamalarının incelenmesi [Examination of in-class pratices of the teachers related to early literacy]. Bolu Abant Izzet Baysal University Journal of Faculty of Education, 19(3), 1128-1146. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.47159-470780
• Şimşek, Ö. (2011). 60-72 aylık çocukların yazı farkındalığı ve yazmaya hazırlık becerilerinin gelişiminde okuma yazmaya hazırlık programının etkisinin incelenmesi [The examination of the effect of preparation for reading and writing programme in the development of print awareness and the preparation skills for writing of the children 60-72 months old]. [Doctoral dissertation, Gazi Universty]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=bKfbjO8Cq-CxdmZXNUqRxA&no=bGN2BFAMRQIHf4DrKPV2WA
• Smith, M. W., Dickinson, D. K., Sangeorge, A., & Anastasopoulos, L. (2002). Early language & literacy classroom observation. Baltimore, MD: Paul H. Brookes.
• Strickland, D. S., & Shanahan, T. (2004). Laying the groundwork for literacy. Educational Leadership, 61(6), 74–77.
• Türköz, H. K., Burak, Y., & Ahmetoğlu, E. (2024). Okul öncesi öğretmenlerin erken okuryazarlık bilgileri ile okuma yazmaya hazırlık çalışmalarına ilişkin yeterlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Investigation of the relationship between early literacy knowledge of preschool teachers and competencies in preparation for literacy studies]. Research in Reading and Writing Instruction, 12(1), 27-45. https://doi.org/10.35233/oyea.1252180
• Wasik, B. A., & Hindman, A. H. (2020). Improving vocabulary and pre-literacy skills of at-risk preschoolers through teacher professional development. Journal of Educational Psychology, 103(2), 455.
• Whitehurst, G. J., & Lonigan, C. J. (2003). Emergent literacy: Development from prereaders to readers. In S. B. Neuman & D. K. Dickinson (Eds.), Handbook of early literacy research (Vol. 1, pp. 281–304). GuilfordPress.
• Yazıcı, Z. (2002). Okul öncesi eğitiminin okul olgunluğu üzerine etkisinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 155.
• Yazıcı, Z., & Temel, Z. (2011). İki dilli ve tek dilli çocuklarda dil gelişimi okuma olgunluğu ilişkisi [The relation between language development and reading-readiness in bilingual and monolingual children]. Mehmet Akif Ersoy University Journal of Education Faculty, 1(22), 145-158.
• Yüce Çakar, T. (2022). Okul öncesi erken okuryazarlık ortamı değerlendirme aracı geliştirme çalışması [Preschool early literacy environment evaluation tool development study]. [Master's thesis, Balıkesir Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. (No: 740643)