Öğretmenlerin Pozitif Psikolojik Sermayelerinin Tükenmişliğe Etkisi

Yıl 2017, Cilt: 14 Sayı: 1, 726 - 744, 15.06.2017

Rasim Tösten , H. İsmail Arslantaş , Gülay Şahin

Öz

Pozitif psikolojik
sermaye, olumsuzluklara odaklanmak yerine bireyin iç dinamiklerini harekete
geçirmeyi dolayısıyla içsel bir hareketle sürece yaklaşmayı amaçlayan bir
yaklaşımdır. Tükenmişlik ise verimliliği olumsuz etkileyen ve son yıllarda
aşırı iş yükü, stres, adaletsizlik ve yönetim sorunlarıyla vs. ortaya çıkan
önemli bir olgudur. Mesleki tükenmişlik düzeyinin iyileştirilmesinde
öğretmenlerin psikolojik sermaye yeterlikleri önemli görülmektedir.
Öğretmenlerin psikolojik sermaye yeterliklerinin arttırılmasının tükenmişliğin
düşürülmesine olumlu katkılar sağlayacağı düşünülmektedir. Bu çalışmada,
öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye yeterlikleri ile tükenmişlik düzeyleri
arasındaki ilişkinin ortaya konulması amaçlanmaktadır. Bu araştırma ilişkisel
tarama modelinde olup nicel desenlidir. Araştırmaya 487 öğretmen
dâhil edilmiştir. Araştırmada öğretmenlerin görüşlerini almak amacıyla iki
ölçek kullanılmıştır. Bu ölçekler; öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerini ölçmek
amacıyla Maslach ve Jackson (1981) tarafından geliştirilen Ergin (1992)
tarafından Türkçeye uyarlanan ‘Maslach Tükenmişlik Ölçeği’; öğretmenlerin
psikolojik sermaye yeterlikleri için Luthans vd. (2007) tarafından
geliştirilen, Çetin ve Basım (2012)
tarafından Türkçe’ye uyarlanan ‘Pozitif Psikolojik Sermaye Ölçeği’dir. Araştırmada elde edilen verilerin çözümlenmesinde
betimsel (tanımlayıcı) istatistikler (frekans, yüzde, aritmetik ortalama,
standart sapma) ile korelasyon ve basit regresyon analizleri kullanılmıştır. Analizlerde anlamlılık düzeyi p<.05  olarak kabul
edilmiştir. Araştırma sonucunda psikolojik sermaye ile tükenmişlik düzeyleri arasında
orta düzeyde negatif yönde bir ilişki olduğu, ortaya konulan modelin anlamlı
olduğu, psikolojik sermaye bileşenlerinin tükenmişliği %40 açıkladığı, negatif
etkisininin olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik sermaye, tükenmişlik, pozitif psikoloji

The Impact Of Teachers’ Positive Psychological Capital On Burnout

Öz

Positive psychological capital is an approach
that aims to move the internal dynamics of the individual rather than focus on
negativity, and therefore approach the process with an internal action.
Burnout, on the other hand, has a negative impact on productivity, and in
recent years has been associated with excessive workload, stress, injustice,
and management problems. Psychological capital adequacy of teachers seems to be
important in improving occupational burnout. Increasing psychological capital
adequacy of teachers is thought to contribute positively to reducing the
burnout. In this study, it is aimed to reveal the relationship between
teachers' positive psychological capital adequacy and burnout levels. This
research is a relational survey model designed as quantitative. For the
research 487 teachers were included in the study group. Two scales were used to
get the opinions of the teachers in the research. “The Maslach Burnout Scale”,
developed by Maslach and Jackson (1981) and adapted to Turkish by Ergin (1992)
was used to measure the burnout emotions of teachers. “Positive Psychological
Capital Scale” developed by Çetin ve Basım (2012) was used for the measurement
of the psychological capital of the teachers. In the analysis of the data
obtained in the study, descriptive statistics (frequency, percentage,
arithmetic mean, standard deviation), correlation and simple regression
analyzes were used. The analysis is based on p < 0.05. As a result of the
research, it is seen that there is a moderate negative correlation between
psychological capital and burnout, the model revealed is meaningful, the
psychological capital components explain 40% of burnout and has a negative
impact on it.

Anahtar Kelimeler

Psychological capital, burnout, positive psychology

Kaynakça

• Ali, N. & Ali, A. (2014). The Mediating Effect of Job Satisfaction between Psychological Capital and Job Burnout of Pakistani Nurses. Pakistan Journal of Commerce and Social Sciences, 8 (2), 399-412.
• Aliyev, R. & Tunc, E. (2015). Self-efficacy in counseling: The role of organizational psychological capital, job satisfaction, and burnout. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 190, 97-105.
• Avey, J. B.,Luthans, F., &Jensen, S. M. (2009). Psychological capital: A Positive resource for combating employee stress and turnover. Human Resource management, 48(5), 677-693.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö.E. Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Caprara, G. V.,& Cervone, D. (2003). A Conception Of Personality for A Psychology Of Humanstrengths: Personality As An Agentic, Self-Regulating system.
• Cheung, F., Tang, C. S. K., & Tang, S. (2011). Psychological capital as a moderator between emotional labor, burnout, and job satisfaction among school teachers in China. International Journal of Stress Management, 18(4), 348.
• Çelikkaleli, Ö. (2011). Yetişkin eğitimcisi öğretmenlerin tükenmişlik ve mesleki yetkinliklerinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (4), 38-53.
• Çetin, F. & Basım, H. N. (2012). Örgütsel psikolojik sermaye: bir ölçek uyarlama çalışması. Amme İdaresi Dergisi, Cilt 45,1, 121-137.
• Çetin, F., Şeşen, H. & Basım, H. N. (2013). Örgütsel Psikolojik Sermayenin Tükenmişlik Sürecine Etkileri: Kamu Sektöründe Bir Araştırma. Anadolu University Journal of Social Sciences, 13(3).
• Dolunay, A. B. (2001). Keçiören İlçesi “Genel Liseler Ve Teknik-Ticaret-Meslek Liselerinde Görevli Öğretmenlerde Tükenmişlik Durumu” Araştırması.
• Ergin, C. (1992). Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği’nin Uyarlanması. 7. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları.
• Ergül, H. F., Saygın, S., Tösten, R. (2013). Sınıf Öğretmenlerinin Tükenmişlik Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Elektronik Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5,10.
• Erkuş, A., Fındıklı, M. A. (2013). Psikolojik Sermayenin İş Tatmini, İş Performansı ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisine Yönelik Bir Araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi. Cilt/Vol:42, Sayı/No:2, 2013, 302-318
• Freudenberger, H.J. (1974). Staff Burnout. Journal of Social Issues, 30, 159-65.
• Gillert, J. E. (2014). The Relationshıp of Psychological Capital And Burnout With Training and Peformance. Doctoral Dissertation. Unıversıty of Oklahoma.
• Hefferon, K.,&Boniwell, I. (2014). Pozitif Psikoloji: Kuram, Araştırma Ve Uygulamalar. T. Doğan, & G. Ekici (Eds.).
• Herbert, M. (2011). An exploration of the relationships between psychological capital (hope, optimism, self-efficacy, resilience), occupational stress, burnout and employee engagement. Doctoral dissertation. Stellenbosch: Stellenbosch University.
• Kaya, A., Balay, R. & Demirci, Z. (2014). Ortaöğretimde Görev Yapan Öğretmenlerin Psikolojik Sermaye Düzeylerinin İncelenmesi (Şanlıurfa İli Örneği). Electronic Journal of Social Sciences, 13(48).
• Laschinger, H. K. S. & Fida, R. (2014). New Nurses Burnout And Workplace Wellbeing: The İnfluence Of Authentic Leadership And Psychological Capital. Burnout Research, 1(1), 19-28.
• Lin, T. L. (2013). The relationships among perceived organization support, psychological capital and Employees’ Job burnout in international tourist hotels. Life SCI J, 10(3), 2104-2112.
• Linley, P.A., Joseph, S., Harrington, S. & Wood, A.M. (2006). Positive psychology: Past, present, and (possible) future. The Journal of Positive Psychology,1(1), 3-16.
• Luthans F, Youssef C. M. & Avolio B. J. (2007). Psychological Capital. New York: Oxford University Press.
• Luthans, F., Avey, J.B., Avolio, B. J. & Peterson, S. (2010). The development and resulting performance impact of positive psychological capital. Human Resource Development Quarterly, 21, 41-66.
• Luthans, F., Avolio, B. J., Avey, J.B. (2007). Psychological Capital Questionnaire Self-Rater Form, Other Rater Form, Scoring Scale. Mind Garden, Inc.
• Luthans, F., Vogelgesang, G.R. & Lester, P.B. (2006). De¬veloping the Psychological Capital of Resiliency. Human Resource Development Review, 5(1), 25-44.
• Luthans, F.,Luthans, K. W., &Luthans, B. C. (2004). Positive psychological capital: Beyond Human and social capital. Business Horizons, 47(1), 45-50.
• Luthans, Fred. (2002). Positive Organizational Behavior: Developing and Managing Psychological Strengths. Academy of Management Executive. Maslach, C. & Jackson, S.E. (1981). The Measurement of Experienced Burnout. Journal of Occupational Behaviour.
• Peng, J., Jiang, X., Zhang, J., Xiao, R., Song, Y., Feng, X. & Miao, D. (2013). The impact of psychological capital on job burnout of Chinese nurses: The mediator role of organizational commitment. PloS one, 8(12), e84193.
• Seligman, M. E. P. & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive Psychology: An Introduction. American Psychologist, 55: 5‐14.
• Seligman, M. E. P. (2002). Authentichappiness: Using The new positive psychology to realize. Your potential for lastingful fillment. New York: Free press.
• Seligman, M.E.P. (1999). Positive social science. Journal of Positive Behavior Interventions, 1(3), 181-182.
• Sılığ, A. (2003). Banka Çalışanlarının Tükenmişlik Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir. Silah, M., Endüstride Çalışma Psikolojisi, Sistem Yayıncılık, Ankara, 2005
• Sykes, A. O. (1993) . An Introduction to Regression Analysis. The Inaugural Coase Lecture. University of Chicago Law School, Chicago. http://chicagounbound.uchicago.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1050&context=law_and_economics Erişim Tarihi: 31.03.2017
• Tettegah, S. (2002). Teachers, İdentity, Psychological capital and electronically mediated representations Of Cultural consciousness. In Proceedings Of The 14th Ed-Media World Conference On Educational Multimedia, Hypermedia and telecommunications (Pp. 100-101).
• Tösten, R. (2015). Öğretmenlerin Pozitif Psikolojik Sermayelerine İlişkin Algılarının İncelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Wang, Y., Liu, L., Wang, J., & Wang, L. (2012). Work-family conflict and burnout among Chinese doctors: the mediating role of psychological capital. Journal of occupational health, 54(3), 232-240.
• Yang, M. H., Yeh, C. T., Yang, H. W., & Mui, W. C. (2013). The impacts of perceived organizational support and psychological capital on sport burnout of junior high school physical education students. Life Science Journal, 10(3), 1946-1956.
• Yıldırım, M. H.,&İçerli, L. (2010). Tükenmişlik Sendromu: Maslach Ve Kopenhag Tükenmişlik Ölçeklerinin Karşılaştırmalı Analizi. Organizasyon Ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1).
• Yıldırım, S. (2007). Anaokulu Öğretmenlerinde Tükenmişlik Düzeyi Ve Umutsuzluk Düzeyleri Arasındaki İlişki. Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Zhao, Z.,&Hou, J. (2009). Thestudy On Psychological capital development Of İntrapreneurial team. International Journal Of Psychological studies, 1(2), 35.