Antibiyotik Kullanım Ölçeği: Ölçek Geliştirme Çalışması

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 1, 1248 - 1276, 25.12.2019

Ali Derya Atik , Yakup Doğan

Öz

Bu araştırmanın amacı, bireylerin antibiyotik kullanımını etkileyen bazı faktörleri belirlemek için antibiyotik kullanım ölçeği geliştirmektir. Araştırmaya, 2018/2019 akademik yılında 424 eğitim fakültesi öğrencisi katılmıştır. Bu veri Açıklayıcı Faktör Analizi (AFA) için toplanmıştır. AFA' dan sonra, Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) için 212 diğer fakülte öğrencisinden veri toplanmıştır. Ölçek geliştirme sürecinde şu adımlar izlenmiştir: (1) Madde havuzunun oluşturulması. (2) İçerik geçerliliğinin belirlenmesi. (3) Ölçme aracının ön uygulaması. (4) Veri toplama. (5) Yapı geçerliliğinin belirlenmesi (AFA ve DFA). (6) Güvenirliğin belirlenmesi. AFA sonucu ölçeğin üç alt boyuttan oluştuğu belirlenmiştir. Bunlar: tutum, öznel norm ve niyet. Çalışmada, Cronbach Alfa ve madde toplam test skoru sonuçları ölçeğin güvenilir olduğunu göstermektedir. Birinci ve ikinci düzey DFA analizinden elde edilen uyumluluk endeksi değerlerine dayanarak, bu modelin ölçek tarafından önerilen modelle uyumlu olduğu söylenebilir. Analizler, üniversite öğrencileri için geliştirilen ölçeğin istatistiksel olarak güvenilir olduğunu ve kullanılmasının amacı için geçerli olduğunu göstermiştir. Geçerlilik ve güvenirlik analizleri ile test edilen Antibiyotik Kullanım Ölçeği, antibiyotik kullanım davranışlarını, antibiyotik kullanımına yönelik tutumu, öznel normları ve üniversite öğrencilerinin niyetlerini belirleme çalışmalarında kullanılabilir.

Anahtar Kelimeler

Antibiyotik, tutum, öznel norm

Antibiotic Use Scale: A Scale Development Study

Öz

The aim of this study was developing an antibiotic use scale to determine some factors that affect adult behaviors towards antibiotic use. Thus, it was thought that a scale that might be used to reveal the causes of the misuse of antibiotics will useful. In this research, 424 faculty of education students, in the 2018/2019 academic year, participated in the research. This data was collected for Exploratory Factor Analysis (EFA). After EFA, the data were collected from 212 other faculties students for Confirmatory Factor Analysis (CFA). The following steps were followed in the process of scale development. (1) Creating of item pool. (2) Determining the content validity. (3) Pre-implementation of measuring tool. (4) Data collection. (5) Determining the construct validity. (EFA and CFA). (6) Determining the reliability. The result of the analysis of EFA determined that the scale was formed by three sub-dimensions: attitude, subjective norm and intention. In the study, Cronbach’s Alpha and item total test score results proved the sufficiency of the scale. Based on the compatibility index values obtained from the first and second-order CFA analysis, it can be concluded that this model was compatible with the model proposed by the scale. Analyses indicated that The Scale Antibiotic Use for university students is statistically reliable and valid for its purpose. The Antibiotic Use Scale, which was tested with validity and reliability analyses, can be used in the studies to determine the antibiotic use behaviors, attitude towards antibiotic use, subjective norms and intentions of university students.

Anahtar Kelimeler

Antibiotic, attitude, subjective norm

Kaynakça

• Ajzen, I. (1991). The Theory of Planned Behavior. Organizational Behavior and Human Decision Process, 50, 179-211. Doi: 10.1016/0749-5978(91)90020-T
• Ajzen, I. (2002). Preceives behavioral control, self-efficacy locus of contorl, and Theory of Planned Behaviour. Journal of Applied Social Psychology, 32(4), 665-683.
• Ajzen, I. (2012). The Theory of Planned Behavior. (Eds. P. A. M. Lange, A. W. Kruglanski & E. T. Higgins). Handbook of Theories of Social Psychology. pp. 438-459. London: UK:Sage.
• Akan, H. (2006). Akılcı antibiyotik kullanımı ve Türk Hematoloji Derneği. ANKEM Dergisi, 20(1), 65-67.
• Aytaç. M., ve Öngen. B. (2012). Doğrulayıcı faktör analizi ile yeni çevresel paradigma ölçeğinin yapı geçerliliğinin incelenmesi. İstatistikçiler Dergisi, 5, 14-22.
• Balcı. A. (1995). Sosyal bilimlerde araştırma, yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Baydar-Artantaş, A., Karataş-Ersoy, İ., Salmanoğlu, G., Kılıç, T., Uzun, S., Yavaşbatmaz, E., Üstü, Y., Uğurlu, M., ve Güçiz-Doğan, B. (2015). Bir hastanenin aile hekimliği polikliniklerine başvuran erişkinlerin antibiyotik kullanımı konusundaki bazı alışkanlıkları, görüşleri ve bilgilerinin değerlendirilmesi. Ankara Med J., 15(2), 38-47. Doi:10.17098/amj.44722
• Bayram. N. (2010). Yapısal eşitlik modellemesine giriş. Bursa: Ekin Kitabevi.
• Bayram, N., Günay, İ., Apa, H., Gülfidan, G., Yamacı, S., Kutlu, A., Öztürk, A. E., Ural, H., Devrim, F., Devrim, İ., ve Ünal, N. (2013). Evaluation of the factors affecting the attitudes of parents towards to use of antibiotics. Journal of Pediatr Inf., 7, 57-60.
• Büyüköztürk. Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analiz el kitabı (14. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Derin, O., Özdemir, H., Sarı, M., ve Gülten, E. (2016). Dursunbey ilçesinde antibiyotik kullanımında uyumsuzluk: Kentsel bir çalışma. Klinik Dergisi, 29(3), 125-129. Doi: 10.5152/kd.2016.30
• Ergül, A. B., Gökçek, İ., Çelik, T., & Torun, Y. A. (2018). Assessment of inappropriate antibiotic use in pediatric patients: Parent-prevalence study. Turkish Archives of Pediatrics, 53, 17-23. Doi: 10.5152/TurkPediatriArs.2018.5644
• Gama, H., Correia, S., & Lunet, N. (2009). Effect of questionnaire structure on recall of drug utilization in a population of university students. BMC Medical Research Methodology, 9(45), 1-9.
• Gökçe, T. (2017). Birinci basamak sağlık kuruluşlarına başvuran hastaların antibiyotik kullanımı konusundaki davranış ve bilgi düzeylerinin araştırılması (Yayımlanmamış uzmanlık tezi). Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Denizli.
• Gül, S., Öztürk, D. B., Yılmaz, M. S., ve Uz-gül, E. (2014). Ankara halkının kendi kendine antibiyotik kullanımı hakkındaki bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 71(3), 108-112.
• Gündoğar, S. H., ve Kartal, S. E. (2017). Üniversite öğrencilerinin akıllı ilaç kullanımı hakkındaki görüşleri. Bartın Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 25-34.
• Güngör, A. Çakır, B. Ç., Yalçın, H., Çakır, H. T., ve Karauzun, A. (2018). Çocuklarda antibiyotik kullanımı ile ilgili ebeveynlerin tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi, 1-5. Doi: 10.12956/tjpd.2018.363
• Hatipoğlu, S., ve Özyut, B. C. (2016). Manisa ilindeki bazı aile sağlığı merkezlerinde akılcı ilaç kullanımı. TAF Preventive Medicine Bulletin, 15(4), 1-8. Doi: 10.5455/pmb.1-1441352977
• Hu, Y., Wang, X., Tucker, J. D., Little, P., & Zhou, X. (2017). Antibiotic use among future health professionals: A multicentre cross-sectional study of Chinese medical studens. OFID, p.257, Poster abstract. https://pdfs.semanticscholar.org/c59c/b22830cf62ea9155c41b30 af3b7310c79dbb.pdf adresinden 05.06.2019 tarihinde alınmıştır.
• İlhan, M. N., Durukan, E., İlhan, S. Ö. Aksakal, N., Özkan, S., ve Bumin, M. A. (2009). Self-medication with antibiotics: questionnaire survey among primary care center attendants. Pharmacoepidemiology and Drug Safety, 18, 1150-7.
• İpteş, S., ve Khorshid, L. (2004). Üniversite öğrencilerinin ilaç kullanım durumlarının incelenmesi. Ege Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Dergisi, 20(1): 97-106.
• Karakurt, P., Hacıhasanoğlu, R., Yıldırım, A., ve Sağlam, R. (2010). Üniversite öğrencilerinde ilaç kullanımı. TAF Preventive Medicine Bulletin, 9(5), 505-512.
• Karasar. N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler (23. Basım). Ankara: Nobel Yayınları.
• Limaye, D., Limaye, V., Krause, G., & Fortwengel, G. (2017). A systematic review of the literatüre on survey questionnaires to assess self-medication practices. International Journal of Community Medicine and Public Health, 4(8), 2620-2631. Doi: 10.18203/2394-6040.ijcmph20173192
• Meydan, H. C., ve Şeşen, H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Tavşancıl. E. (2010). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (4. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Topal, M., Uslu Şenel, G., Arslan Topal, E. I., ve Öbek, E. (2015). Antibiyotikler ve kullanım alanları. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 31(3), 121-127.
• Turgut. M. F., ve Baykul. Y. (1992). Ölçekleme teknikleri. Ankara: ÖSYM Yayınları
• Ural. A., ve Kılıç. İ. (2006). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Detay Yayıncılık. URL1. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/antibiotic-resistance adresinden 5 Temmuz 2019 tarihinde erişilmiştir.
• URL2. World Health Organization. Antimicrobial Resistance Global Report on Surveillance. Geneva, Switzerland: World Health Press; 2014. Available at: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/112642/9789241564748_eng.pdf?sequence=1. adresinden 15 Haziran 2019 tarihinde erişilmiştir.
• URL3.https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/62311/WHO_CONRAD_WP_RI.pdf adresinden 20 Haziran 2019 tarihinde erişilmiştir.
• URL4.http://www.akilciilac.gov.tr/wpcontent/uploads/2013/05/toplumun_akilci_ilac_kullanimina_bakisii.pdf adresinden 1 Temmuz 2019 tarihinde erişilmiştir.
• Vallin, M., Polyzoi, M., Marrone, G., Rosales-Klintz, S., Tegmark-Wisell, K., & Stalsby-Lundborg, C. (2016). Knowledge and attitudes towards antibiotic use and resistance- A latent class analysis of a Swedish population- Based sample. Plosone, 11(4), 1-18. Doi: 10.1371/journal.pone.0152160
• Weathersby. R., & Freyberg. R. (2008). Study guide and SPSS manual. (Statistics for the Behavioral Sciences. Nolan. S. A. and Heinzen. T. E.). New York: Worth Publishers.
• Yağar, F., ve Soysal, A. (2018). Akılcı ilaç kullanımı ile ilgili hastane uygulamalarının değerlendirilmesi: Asistan hekimler örneği. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 14(1), 81-96.
• Ye, D., Chang, J., Yang, C., Yan, K., Ji, W., Aziz, M. M., Gillani, A. H., & Fang, Y. (2017). How does the general public view antibiotic use in China? Result from a cross-sectional survey. International Journal of Clin Pharm, 39, 927-934. Doi: 10.1007/s11096-017-0472-0
• Yılmaztürk, A. (2013). Türkiye’de ve Dünya’da akıllı ile kullanımı. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 42-49.