Fen Eğitiminde Kavram Karikatürü ile İlgili Çalışmalar Üzerine Bir İçerik Analizi

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 1, 622 - 651, 15.07.2021

Tuğba Taşkın

https://doi.org/10.33711/yyuefd.919438

Öz

Bu çalışmada, Türkiye’de fen eğitimi alanında kavram karikatürü kullanımını konu alan makalelerdeki eğilimleri belirlemek amaçlanmıştır. Çalışmada, ulusal alan yazında “kavram karikatürü” ifadesini içeren 39 makale yayın yılı, araştırma konusu, çalışma grubu, yöntemi, veri toplama araçları ve veri analiz yöntemleri açısından incelenmiştir. Çalışmada içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Analizler sonucunda kavram karikatürleri üzerine en fazla makalenin 2013 yılında yayımlandığı görülmüştür. Makalelerde en büyük oranda güdülen amacın kavram karikatürleri ile yapılan öğretimin bir değişken üzerindeki etkisini incelemek, en fazla araştırılan bağımsız değişkenin ise akademik başarı olduğu, kavram karikatürlerinin araştırma amacı doğrultusunda çoğunlukla 4-6 hafta arasında kullanıldığı görülmüştür. Makalelerin önemli bir kısmında kavram karikatürlerinin fen ve teknoloji dersinde kullanıldığı, örneklem olarak ortaokul öğrencilerinin, sayı bakımından ise küçük örneklemlerin yer aldığı belirlenmiştir. Metodolojik açıdan yapılan incelemede makaleler çoğunlukla nicel yönteme göre, yarı deneysel desende tasarlanmıştır. Veri toplama aşamasındaki eğilim çoktan seçmeli sorular ve likert tipi ölçekler üzerine olmuştur. Veriler analizinde ise araştırmacıların en fazla t-testini tercih ettikleri görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kavram karikatürü, Fen eğitimi, İçerik analizi

Kaynakça

• Akaydın, Ş., & Çeçen, M. A. (2015). Okuma becerisiyle ilgili makaleler üzerine bir içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 40(178), 183-198.
• Alkış Küçükaydın, M. (2019). The effect of concept cartoons used in science education to achievement: Meta-analysis study. Inonu University Journal of the Faculty of Education, 20(1), 220-233. DOI: 10.17679/inuefd.434352
• Alshamrani, S. M. ve Aldahmash, A. H. (2020). 2011 ile 2017 Arasında ESERA bildirilerinde yayınlanan fen eğitimi araştırma makalelerinin sistematik bir değerlendirmesi. Eğitim ve Bilim, 45(202), 1-16.
• Arık, R. S. & Türkmen, M. (2009). Eğitim bilimleri alanında yayınlanan bilimsel dergilerde yer alan makalelerin incelenmesi. I. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi 1-3 Mayıs. Çanakkale: 18 Mart Üniversitesi.
• Atasoy, Ş. (2017). Kavram Karikatürü. Tatlı, Z. (Ed.). Kavram Öğretiminde Web 2.0. (s. 98-119). Ankara: Pegem Akademi.
• Ateş, Ö. ve Ören, F. Ş. (2018). Elektrik konusunu hatırda tutma üzerine kavram karikatürleri ve haritalarının etkisi. Pegem Atıf İndeksi, 355-368.
• Bahrani, T. & Soltani, R. (2011). The pedagogical values of cartoons. Research on Humanities and Social Sciences, 1(4), 19-22.
• Birisçi, S., Metin, M. ve Karakaş, M., (2010). Pre-service elementary teachers’ views on conceptcartoons: A sample from Turkey. Middle-East Journal of Scientific Research, 5(2), 91-97.
• Cavagnetto, A. R. (2010). Argument to foster scientific literacy: A review of argument interventions in K-12 science contexts. Review of Educational Research, 80(3), 336-371. http://dx.doi.org/10.3102/0034654310376953.
• Cengizhan, S. (2011). Modüler öğretim tasarımıyla entegre edilmiş kavram karikatürleri hakkında öğretmen adaylarının görüşleri. Eğitim ve Bilim, 36(160), 93-104.
• Ceylan, Ö. ve Atabek Yiğit, E. (2018). Analyzing the effect of concept cartoon usage on students’ cognitive structures developments and science achievements through flow maps. Science Education International, 29(4), 238-249.
• Chin, C., ve Teou, L. Y. (2009). Using concept cartoons in formative assessment: Scaffolding students’ argumentation. International Journal of Science Education, 31(10), 1307-1332.
• Chin, C., ve Teou, L. Y. (2010). Formative assessment: Using concept cartoon, pupils' drawings, and group discussions to tackle children's ideas about biological inheritance. Journal of Biological Education, 44(3), 108-115.
• Çalık, M., Ünal, S., Costu, B., & Karataş, F. O. (2008). Trends in Turkish science education. Essays in Education, 24(4), 22-45.
• Çetinkaya, E., & Taşar, M. (2018). Examining the Argumentation Researches at the Science Education in Turkey. Hacettepe Unıversıty Journal of Educatıon, 33(2), 353-381.
• Çiltaş, A., Güler, G., & Sözbilir, M. (2012). Türkiye’de matematik eğitimi araştırmaları: Bir içerik analizi çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 565-580.
• Deng, F., Chen, D. T., Tsai, C. C., & Chai, C. S. (2011). Students' views of the nature of science: A critical review of research. Science Education, 95(6), 961-999.
• Erdem, D. (2011). Türkiye’de 2005–2006 yılları arasında yayımlanan eğitim bilimleri dergilerindeki makalelerin bazı özellikler açısından incelenmesi: Betimsel bir analiz. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 2(1), 140-147.
• Evrekli, E. ve Balım, A. G. (2010). Fen ve teknoloji öğretiminde zihin haritası ve kavram karikatürü kullanımının öğrencilerin akademik başarılarına ve sorgulayıcı öğrenme becerileri algılarına etkisi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2), 76-98.
• Genç, H. N. (2020). Fen bilgisi eğitimi alanında kavram karikatürü ile ilgili tezler üzerine bir içerik analizi: Türkiye örneği (2007-2019). Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 6(13), 267-290.
• Göktaş, Y., Küçük, S., Aydemir, M., Telli, E., Arpacık, Ö., Yıldırım, G. ve Reisoğlu, İ. (2012). Türkiye’de eğitim teknolojileri araştırmalarındaki eğilimler: 2000-2009 dönemi makalelerinin içerik analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(1), 177-199.
• Gülbahar, Y., & Alper, A. (2009). Öğretim teknolojileri alanında yapılan araştırmalar konusunda bir içerik analizi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(2), 93-112.
• Güngör, H. (2018). Fen ve teknoloji öğretiminde kavram karikatürü kullanımının ilköğretim 7. Sınıf öğrencilerin akademik başarılarına etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Jamal, S. N. B., Ibrahim, N. H. B., & Surif, J. B. (2019). Concept cartoon in problem-based learning: A systematic literature review analysis. Journal of Technology and Science Education, 9(1), 51-58.
• Kabapınar, F. (2005). Yapılandırmacı Öğrenme Sürecine Katkıları Açısından Fen Derslerinde Kullanılabilecek Bir Öğretim Yöntemi Olarak Kavram Karikatürleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri (KUYEB), 5(1), 101–146.
• Kabapınar, F. (2009). What makes concept cartoons more effective? Using research to inform practice. Eğitim ve Bilim, 34(154), 104-118.
• Karadağ, E. (2009). Türkiye'de eğitim bilimleri alanında yapılmış doktora tezlerinin tematik ve metodolojik açıdan incelemesi: Bir durum çalışması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Karakuş, S. (2019). Fen Bilimleri Dersinde Kavram Karikatürü Kullanımının 7.Sınıf Öğrencilerinin Kütle-Ağırlık Konusundaki Kavram Yanılgılarına Etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Keogh, B. & Naylor, S. (1996). Teaching and learning in science: A new perspective. Bera Conference, University of Lancester, UK.
• Kirisçioğlu, S. ve Başdaş, E. (2007). Yapılandırmacı öğrenme ortamlarında fen ve teknoloji derslerinde kullanılabilecek kavram karikatürleri ve etkinlik örnekleri. Eğitimde Yeni Yönelimler IV: Yapılandırmacılık ve Öğretmen, Ankara: Özel Tevfik Fikret Okulları.
• Korkut, T. Y. ve Şaşmaz Ören, F.(2018). Kavram Karikatürleriyle desteklenmiş bilimsel hikâyelerin öğrencilerin akademik başarıları, tutumları ve motivasyonları üzerine etkisi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(1), 38-52.
• Köseoğlu, F., Atasoy, B., Kavak, N., Akkuş, H., Budak, E., Tümay, H., Kadayıfçı, H., & Taşdelen, U. (2003). Yapılandırmacı Öğrenme Ortamı için Bir Fen Ders Kitabı Nasıl Olmalı. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Lederman, N. G. (2007). Nature of sciene: Past, present, and future. In Abell, S. K., & Lederman, N. G. (Eds.), Handbook of research on science education (pp. 831-879). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Lee, Y., Driscoll, M. P., & Nelson, D. W. (2004). The past, present, and future of research in distance education: results of a content analysis. American Journal of Distance Education, 18(4), 225-241. doi:10.1207/s15389286ajde1804_4
• Long, S. & Marson, K. (2003). Concept Cartoons. Hands on Science, 19(3), 22-23.
• Martinez, Y. M. (2004). Does The K-W-L Reading Strategy Enhance Student Understanding in Honors High School Science Classroom. Unpublished masters thesis. Fullerton, California State University.
• Millar, M. M. & Dillman, D. A. (2011). Improving response to Web and Mixed-Mode Surveys. Public Opinion Quarterly, 75(2), 249-269.
• Minárechová, M. (2014). Using a concept cartoon method to address elementary school students’ ideas about natural phenomena. European Journal of Science and Mathematics Education, 4(2), 214-228.
• Morris, M., Merritt, M., Fairchough, S., Birrell, N., & Howitt, C. (2007). Trialling concept cartoons in early childhood teaching and learning of science. Teaching Science, 53(2), 42-45.
• Murtiningrum, T., & Ashadi, Mulyani, S. (2013). Pembelajaran kimia dengan problem solving menggunakan media e-learning dan komik ditinjau dari kemampuan berfikir abstrak dan kreativitas siswa. Jurnal Inkuiri, 2(3), 288-301.
• Naylor, S., & Keogh, B. (1999). Science on the Underground: An initial evaluation. Public Understanding of Science, 8, 1-18
• Naylor, S., Keogh, B., & Downing, B. (2007). Argumentation and primary science. Research in Science Education, 37(1), 17-39. http://dx.doi.org/10.1007/s11165-005-9002-5
• Öztuna Kaplan, A. ve Boyacıoğlu, N. (2012). Çocuk karikatürlerinde maddenin tanecikli yapısı. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 10(1), 156-175.
• Paletz, S., Smith-Doerr, L., & Vardi, I. (2010). National Science Foundation workshop report: Interdisciplinary collaboration in innovative science and engineering fields. Erişim adresi: https://www.bu.edu/sociology/files/2011/03/nsf-workshop-report.pdf
• Samkova, L. & Hospesova, A. (2015). Using Concept Cartoons to investigate future teachers’ knowledge. Konrad Krainer; Naďa Vondrová. Proceedings of CERME 9 - Ninth Congress of the European Society for Research in Mathematics Education, Prague, Czech Republic pp. 3241-324.
• Say, F. ve Özmen, H. (2018). Effectiveness of concept cartoons on 7th grade students’ understanding of “the Structure and Properties of Matter”. Türk Fen Eğitim Dergisi, 15(1),.1-24.
• Selçuk, Z., Palancı, M., Kandemir, M., ve Dündar, H. (2014). Eğitim ve Bilim dergisinde yayınlanan araştırmaların eğilimleri: İçerik analizi. Eğitim ve Bilim, 39(173), 430-453.
• Serttaş, S. ve Türkoğlu, A. Y. (2020). Diagnosing Students’ Misconceptions of Astronomy Through Concept Cartoons. Participatory Educational Research, 7(2), 164-182.
• Sexton, M., Gervasoni, A., & Brandenburg, R. (2009). Using a Concept Cartoon to Gain Insight into Children's Calculation Strategies. Australian Primary Mathematics Classroom, 14(4), 24-28.
• Sinanoğlu, K. (2017). Kavram karikatürleri ve kavramsal değişim metinlerinin 6. sınıf öğrencilerinin bilişsel yüküne, akademik başarısına ve kalıcılığına etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ordu.
• Slack, N., Lewis, M., & Bates, H. (2004). The two worlds of operations management research and practice. International Journal of Operations & Production Management, 24(4), 372-387.
• Sozbilir, M., & Kutu, H. (2008). Development and current status of science education research in Turkey. Essays in Education, 24(3), 1-22.
• Stephenson, P. & Warwick, P. (2002). Using concept cartoons to support progression in students’ understanding of light. Physics Education 37(2):135-141.
• Şaşmaz Ören, F. (2009). Öğretmen adaylarının kavram karikatürü oluşturma becerilerinin dereceli puanlama anahtarıyla değerlendirilmesi. Education Sciences, 4(3), 994-1016.
• Şimşek, A., Özdamar, N., Uysal, Ö., Kobak, K., Berk, C., Kılıçer, T., & Çiğdem, H. (2009). İkibinli yıllarda Türkiye’deki eğitim teknolojisi araştırmalarında gözlenen eğilimler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2), 115-120.
• Temel, S., Şen, Ş., & Yılmaz, A. (2015). Validity and reliability analyses for chemistry self-concept inventory. Journal of Baltic Science Education, 14(5), 599-606.
• Tokcan, H. (2015). Sosyal Bilgilerde Kavram Öğretimi (1.Basım), Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Ulutaş, F., & Ubuz, B. (2008). Matematik eğitiminde araştırmalar ve eğilimler: 2000 ile 2006 yılları arası. Ilkogretim Online, 7(3), 614-626.
• Yalçın, N., Bilican, S., Kezer, F. & Yalçın, Ö. (2009). Hacettepe üniversitesi eğitim fakültesi dergisinde yayımlanan makalelerin niteliği: İçerik analizi. http:// oc.eab.org.tr/egtconf/pdfkitap/pdf/488.pdf adresinden erişilmiştir.
• Yalçın, S., Yavuz, H. Ç., & Dibek, M. İ. (2016). En yüksek etki faktörüne sahip eğitim dergilerindeki makalelerin içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 40(182), 1-28.
• Yavuz, S. & Büyükekşi, C. (2011). Kavram karikatürlerinin ısı-sıcaklık kavramlarının öğretiminde kullanılması. Karaelmas Fen ve Mühendislik Dergisi, 1(2), 25-30.
• Yin, Y. K., & Fitzgerald, R. (2017). Peer learning with concept cartoons enhance critical thinking and performance in secondary school economics. Journal of Economic Education Research, 18(1), 1-13.
• Yokuş, G., & Ayçiçek, B. (2019). Kavram karikatürlerinin fen eğitimi dersi akademik başarısı üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik bir meta-analiz çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49, 223-246.