Ortaokul Öğrencilerinin Uzamsal Zekâ Becerilerinin Cinsiyet, Sınıf ve Okul Açısından İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 2, 558 - 581, 15.12.2021

Sevim Sevgi Dinçkan Harput İbrahim Bayazıt

https://doi.org/10.33711/yyuefd.1029079

Öz

Bu araştırmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin uzamsal yeteneklerinin cinsiyet, sınıf ve okul açısından incelenmesidir. Araştırmanın verileri 2016-2017 eğitim öğretim yılında Kayseri ilinin Melikgazi ilçesinde Millî Eğitim Bakanlığına bağlı sosyoekonomik yapısı birbirine benzer ama farklı özellikler gösteren altı okulda amaçlı örnekleme yöntemi ile toplanmıştır. Araştırmanın örneklemini toplam 271 (132 erkek, 139 kız) ortaokul öğrencisi oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak Harput’un (2017) hazırlamış olduğu uzamsal yetenek ölçeği kullanılmıştır. Ölçek uzamsal zekânın uzamsal görselleştirme, uzamsal ilişki ve uzamsal yönelim olmak üzere her üç alanını içeren toplam 15 sorudan oluşmaktadır. Araştırmanın analizleri bağımsız örneklemler t-testi ve tek yönlü varyans analizi ile yürütülmüştür. Sonuçlar, uzamsal yeteneğin alt alanlarında sınıf ve cinsiyet bakımından farklılaşmaların olduğunu gösterse de bunların arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunamamıştır. Ayrıca sonuçlar, sosyo-ekonomik düzeyi daha yüksek olan bölgelerde bulunan ve matematik başarıları diğer okullardakilerden daha yüksek olan okulların uzamsal yetenek başarılarının diğerlerine göre pozitif yönde anlamlı olarak farklılaştığını göstermiştir. Uzamsal yeteneğin öğrencilerin üç boyutlu düşünebilme kabiliyetlerini ve matematik başarılarını olumlu etkilediği için bu alanda yapılacak çalışmaların matematik eğitimine olumlu katkılar yapacağı düşünülmektedir. Matematiksel başarıyı artırabilmek için uzamsal yeteneğin görselleştirme, üç boyutlu cisimleri zihinde manipüle edebilme, parça bütün arasındaki ilişkileri tespit edebilme ve bir şeklin veya cismin farklı perspektiflerden görüntüsünün zihinde canlandırma becerilerini aktif olarak kullanmaya ihtiyaç olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Uzamsal yetenek, Ortaokul öğrencileri, Geometri, Sınıf, Cinsiyet, Okul., Uzamsal yetenek, Ortaokul öğrencileri, Geometri, Sınıf, Cinsiyet, Okul.

Kaynakça

• Battista, M. T. (1990). Spatial visualization and gender differences in high school geometry. Journal for Research in Mathematics Education, 21(3), 47-60.
• Battista, M. T., Wheatley, G. H., ve Talsma, G. (1982). The importance of spatial visualization and cognitive development for geometry learning in preservice elementary teachers. Journal for Research in Mathematics Education, 13(5), 332-340.
• Bishop, A. J. (1980). Spatial abilities and mathematics education. Educational Studies in Mathematics, 11, 257- 269.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı- istatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (15. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Carroll, J. B. (1993). Human cognitive abilities: A survey of factor-analytic studies. New York: Cambridge University Press.
• Cassady, J. C. ve Johnson, R. E. (2002). Cognitive test anxiety and academic performance. Contemporary Educational Psychology, 27, 270-295.
• Clements, D. H. ve Battista, M. T. (1992). Geometry and spatial reasoning. In D. Grouws (Ed.), Handbook of research on mathematics teaching and learning (pp: 420-464). New York: Macmillan Publishing Company.
• Covington, M. V. ve Omelich, C. L. (1987). “I Knew it Before the Exam”: A test of the anxiety-blockage hypothesis. Journal of Education Psychology, 79(4), 393-400.
• Eliot, J. C. ve Smith, I. M. (1983). An international directory of spatial tests. Windsor England: NFER-Nelson.
• Gardner, H. (1983). Zihin çerçeveleri çoklu zekâ kuramı, (Çev.: E. Kılıç). Alfa Yayınları: Ankara.
• George, D. ve Mallery, M. (2010). SPSS for Windows step by step: A Simple guide and reference, 17.0 update (10 ed.) Boston: Pearson.
• Gravetter, F. ve Wallnau, L. (2014). Essentials of statistics for the behavioral sciences. (8th ed.). Belmont, CA: Wadsworth.
• Harput, D. (2019). Üstün zekâlı ve normal zekâlı ortaokul öğrencilerinin uzamsal düşünme yeteneklerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri. Hegarty, M. ve Kozhevnikov, M. (1999). Types of visual-spatial representations and mathematical problem solving. Journal of Educational Psychology, 91, 684–689.
• Krutetskii, V. A. (1976). The psychology of mathematical abilities in school children. University of Chicago Press.
• Kurt, E. (2008). Raven-Plus testi 5.5–6.5 yaş geçerlilik güvenirlik, ön norm çalışmalarına göre üstün zekâlı olan ve olmayan öğrencilerin erken matematik yeteneklerinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Liebert, R. M. ve Morris, L. W. (1967). Cognitive and emotional components of test anxiety: A distinction and some initial data. Psychological Reports, 20, 975-978.
• Linn, M. C. ve Petersen, A. C. (1985). Emergence and characterization of sex differences in spatial ability: A-Meta Analysis. Child Development, 56, 1479-1498.
• Lohman, D. F. (1988). Spatial abilities as traits, processes and knowledge. In R. J. Sternberg (Ed.), Advances in the psychology of human intelligence, (pp. 181–248). Hillsdale: LEA.
• Lohman, D. F. (1993). Spatial ability and G. Paper Presented at The First Spearman Seminar. University of Plymouth, England.
• Markey, S. M. (2009). The relationship between visual-spatial reasoning ability and math and geometry problem-solving. Yayımlanmamış Doktora Tezi. American International College. United States.
• McClurg, P., Lee J., Shavalier M., ve Jacobsen, K. (1997). Exploring children’s spatial visual thinking in an hypergami environment. VisionQuest: Journeys toward Visual Literacy. Selected Readings from the Annual Conference of the International Visual Literacy Association (28th, Cheyenne, Wyoming, October 1996), 257-266.
• McGee, M. G. (1979). Human spatial abilities: Psychometric studies and environmental, genetic, hormonal, and neurological influences. Psychological Bulletin, 86(5), 889-918.
• Middaught, D. J. (1980). Spatial ability and its relationship to the mathematical performance of adolescents. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kent State University.
• Olkun, S. ve Altun, A. (2003). İlköğretim öğrencilerinin bilgisayar deneyimleri ile uzamsal düşünme ve geometri başarıları arasındaki ilişki. The Turkish Online Journal of Educational Technology – TOJET, 2(4), 86-91.
• Pittalis, M. ve Christou C. (2010). Types of reasoning in 3D geometry thinking and their relation with spatial ability. Published online: 2 June 2010 Springer Science Business Media B.V. 201.
• Strong, S. ve Smith, R. (2001). Spatial visualization: Fundamentals and trends in engineering graphics. Journal of Industrial Technology, 18(1), 1-6.
• Şimşek, E. ve Koru Yücekaya, G. (2014). Dinamik geometri yazılımı ile öğretimin ilköğretim 6. sınıf öğrencilerinin uzamsal yeteneklerine etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 15(1), 65-80.
• Tabachnick, G. B. ve Fidell, S. L. (2015). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı- Using multivariate statistics (6. Baskı), (Çev. Edt., Baloğlu, M.), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı (TTKB). (2019). İlköğretim matematik dersi 5-8 sınıflar öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Tarte, L. A. (1990). Spatial orientation skill and mathematic problem solving. Journal for Research in Mathematical Education, 21, 216-229.
• Thurstone, L. L. (1938). Primary mental abilities. Psychometric Monographs, (1. Baskı). Chicago: The University of Chicago Press.
• Turğut, M. (2007). İlköğretim II. kademede öğrencilerin uzamsal yeteneklerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Turğut, M. ve Yenilmez, K. (2012). Matematik öğretmeni adaylarının uzamsal görselleştirme becerileri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 243-252.
• Turğut, M., ve Yılmaz, S. (2012). İlköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin uzamsal yeteneklerinin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 69-79.