Özel Yetenekli Öğrencilerin STEM Mesleklerine Yönelik İlgilerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 1, 281 - 303, 17.04.2023

Hakan Şevki Ayvacı , Mehmet Küçük , Gürhan Bebek

https://doi.org/10.33711/yyuefd.1122482

Öz

Araştırmanın amacı, özel yetenekli öğrencilerin STEM mesleklerine yönelik ilgilerinin bazı değişkenlere göre incelemektir. Bu amaca bağlı olarak araştırmada alan taraması yöntemi kullanılmıştır. Araştırma grubu bilim ve sanat merkezinde öğrenim görmekte toplam 58 öğrenciden meydana gelmiştir. Bu öğrencilerin 16 tanesi “destek eğitim programı”, 14 tanesi “bireysel yetenekleri fark ettirme programı”, 12 tanesi “özel yetenekleri geliştirme programı” ve 16 tanesi ise “proje üretimi ve yönetimi programı”nda bulunmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Kier, Blanchard, Osborne ve Albert (2013) tarafından geliştirilen ve Koyunlu Ünlü, Dökme ve Ünlü (2016) tarafından Türkçeye uyarlanan “Fen, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik Mesleklerine Yönelik İlgi Ölçeği” kullanılmıştır. İlgili ölçme aracından elde edilen veriler nicel veri analiz programı olan SPSS ile analiz edilmiştir. Veri toplama aracından elde edilen verilere göre, özel yetenekli öğrencilerin STEM mesleklerine yönelik ilgilerinde cinsiyet, program ve baba eğitim durumu değişkeninin anlamlı olduğu görülmüştür. STEM’in her bir harfi olan alt boyutlar kısmında ise cinsiyetin fen ve teknoloji alt boyutlarında, programın fen, teknoloji ve matematik alt boyutlarında ve anne eğitim durumunun fen ve teknoloji alt boyutlarında anlamlı farklılık oluşturduğu belirlenmiştir. Elde edilen verilere bağlı olarak sonuçlara ve ileride yürütülmesi planlanan çalışmalara yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Özel yetenekli öğrenci, STEM, meslek ilgisi

Examining the Interests of Gifted Students in STEM Professions According to Some Variables

Öz

The purpose of the research is to examine the interests of gifted students in STEM professions according to some variables. Survey method was used in the research. The research group consisted of 58 students studying at the science and art center. 16 of these students are in the "support training program", 14 of them are in the "recognition of individual talents program", 12 of them are in the "special talents development program" and 16 of them are in the "project production and management program". In the study, "Science, Technology, Engineering, and Mathematics Career Interest Survey" developed by Kier, Blanchard, Osborne and Albert (2013) and adapted to Turkish by Koyunlu-Unlu, Dokme ve Unlu (2016) was used as a data collection tool. The data were analysed with SPSS. According to the data, it was determined that gender, program and paternal education status variables were significant in the interest of gifted students in STEM profession and gender made a significant difference in science and technology sub-dimensions, program made a significant difference in science, technology and mathematics sub-dimensions and maternal education status made a significant difference in science and technology sub-dimensions. Depending on the data, recommendations for the results and future studies are presented.

Anahtar Kelimeler

Gifted students, STEM, profession interest

Kaynakça

• Akgündüz, D., Aydeniz, M., Çakmakçı, G., Çavaş, B., Çorlu, M. S., Öner, T. ve Özdemir, S. (2015). STEM eğitimi Türkiye raporu: Günün modası mı yoksa gereksinim mi? İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Akın, S. (2017). 21. yüzyıl sınıf öğretmenleri için temel niteliklerin belirlenmesi ve sınıf öğretmenliği lisans programının bu nitelikleri geliştirmesi açısından etkililiği (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aydın, G., Saka, M. ve Guzey, S. (2017). 4-8. sınıf öğrencilerinin fen, teknoloji, mühendislik, matematik (STEM=FeTeMM) tutumlarının incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 13(2), 787-802. doi: 10.177860/mersinefd.290319
• Ayvacı, H. Ş. ve Bebek, G. (2019). Türkiye’de üstün zekâlılar ve özel yetenekliler konusunda yürütülmüş tezlerin tematik incelenmesine yönelik bir çalışma. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 45, 267-292. doi: 10.9779/PUJE.2018.233
• Ayverdi, L. (2018). Özel yetenekli öğrencilerin fen eğitiminde teknoloji, mühendislik ve matematiğin kullanımı: FETEMM yaklaşımı (Yayımlanmamış doktora tezi). Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.
• Badur, S. (2018). Ortaokul öğrencilerinin fen, teknoloji, mühendislik ve matematik mesleklerine yönelik ilgilerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Bebek, G. (2016). Öğrencilerin modelleme süreçlerinin değerlendirilmesine yönelik ölçme araçlarının geliştirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Bybee, R. W. (2013). The case for STEM education: Challenges and opportunities. USA: NSTA Press.
• Choi, N., & Chang, M. (2009). Performance of middle school students. comparing U.S and Japanese inquiry-based science practices in middle schools. Middle Grades Research Journal, 6(1), 29-47.
• Christensen, R. & Knezek, G. (2017). Relationship of middle school student STEM interest to career intent. Journal of Education in Science, Environment and Health (JESEH), 3(1),1-13. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/256850 adresinden erişilmiştir.
• Curby, T.W., Rudasill, K.M., Rimm-Kaufman, S.E., & Konold, T.R. (2008). The role of social competence in predicting gifted enrollment. Psychology in the Schools, 45, 729-744. doi: 10.1002/pits.20338
• Cutts N.E. & Moseley N. (2004). Üstün zekâlı ve üstün yetenekli çocukların eğitimi ulusun en büyük kaynaklarından birinin harcanması nasıl önlenir, (Çeviren: İsmail Ersevim), İstanbul: Özgür Yayınları.
• Çakmak, Ö. (2008). Eğitimin ekonomiye ve kalkınmaya etkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 33-41. https://dergipark.org.tr/tr/pub/zgefd/issue/47957/606767 adresinden erişilmiştir.
• Çepni, S. (2010). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Çolak, M. (2018). Ortaokul fen bilimleri dersinin 21.yüzyıl becerilerini kazandırmadaki etkililiğine ilişkin öğretmen görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Dailey, D. (2014). What’s in your refrigerator? Easy ways to spark a love for science at home. Parenting for High Potential, 3(7), 4-8.
• Dikkaya, M. ve Özyakışır, D. (2006). Küreselleşme ve bilgi toplumu: Eğitimin küreselleşmesi ve neo-liberal politikaların etkileri. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 3(9), 151-172. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/539696 adresinden erişilmiştir.
• Dugger, W. E. (2010). Evolution of STEM in the United States. 6th biennial conference on technology education research, Gold Coast, Queennsland, Australia.
• Dulun, Ö. (2018). Öğrencilerin bakış açısından uluslararası Bakalorya diploma programına hazırlık süreci: 21. yüzyıl becerilerini geliştirmek üzerine (Yayımlanmamış doktora tezi). İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ekinci, C. E. (2011). Bazı sosyoekonomik etmenlerin Türkiye’de yükseköğretime katılım üzerindeki etkileri. Eğitim ve Bilim, 36(160), 281-297. http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/792/276 adresinden erişilmiştir.
• Gao, Y. (2015). Report on China’s STEM education. Melbourne: Australian Council of Learned Academies.
• Güneş, A. (2017). 21. yüzyıl vatandaşlığının geliştirilmesinde açık ve uzaktan öğrenme: Bir metafor analizi araştırması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Hasni, A. & Potvin, P. (2015). Student's interest in science and technology and its relationships with teaching methods, family context and self-efficacy. International Journal of Environmental & Science Education, 10(3), 337-366. doi: 10.12973/ijese.2015.249a
• Karakaş, A. (2017). Fen, teknoloji, mühendislik, matematik (STEM) uygulamalarının fen öğretimine yansımaları (Yayımlanmamış doktora tezi). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Karakaya, F., Avgın, S. S. ve Yılmaz, M. (2018). Ortaokul öğrencilerinin fen-teknoloji-mühendislik-matematik (FeTeMM) mesleklerine olan ilgileri. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi (IHEAD), 3(1), 36-53. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ihead/issue/36890/375789 adresinden erişilmiştir.
• Kartal, T. ve Taşdemir, A. (2011). Fen bilgisi öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12 (2), 73 – 96. http://efdergi.ibu.edu.tr/index.php/efdergi/article/viewFile/907/1656 adresinden erişilmiştir.
• Kaya, S. (2017). Lise öğrencilerinin 21. yüzyıl becerilerinin öğrenci tükenmişliği ve okul bağlılığı ile ilişkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kearney, C. (2015). Efforts to increase students’ interest in pursuing science, technology, engineering and mathematics studies and careers. Brussels: European Schoolnet.
• Kızılay, E. (2018). Ortaöğretim öğrencilerinin stem alanlarına yönelik kariyer ilgilerinin ve motivasyonlarının incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kim, H. & Chae, D. (2016). The development and application of a STEAM program based on traditional Korean culture. EURASIA Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 12(7), 1925- 1936. doi: 10.12973/eurasia.2016.1539a
• Koyunlu-Ünlü, Z. ve Dökme, İ. (2018). Multivariate assessment of middle school students’ interest in STEM career: A profile from Turkey. Research in Science Education. doi: 10.1007/s11165-018-9729-4
• Külegel, S. (2020). Çevre eğitimine dayalı fen, teknoloji, mühendislik, matematik temelli etkinliklerin özel yetenekli öğrencilerin 21. yüzyıl becerilerini geliştirmesine yönelik araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Meng, C., Idris, N., Eu, L. & Daud, F. (2013). Secondary school assessment practices in science, technology, engineering and mathematics (STEM) related subjects. Journal of Mathematics Education, 6(2), 58-69. http://educationforatoz.net/images/5_Dec_2013.pdf adresinden erişilmiştir.
• Moakler, M. W. Jr. & Kim, M. M. (2014). College major choice in STEM: Revisiting confidence and demographic factors. The Career Development Quarterly, 62(2), 128-142. doi: 10.1002/j.2161-0045.2014.00075.x
• Morrison, J. (2006). Attributes of STEM education: The student, the school, the classroom. Baltimore, MD: TIES.
• Mullet, D. R., Kettler, T. & Sabatini, A. (2018). Gifted students’ conceptions of their high school STEM education. Journal for the Education of the Gifted, 41(1), 60-92. doi: 10.1177/0162353217745156
• Murat, A. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarının 21.yüzyıl becerileri yeterlik algıları ile STEM'e yönelik tutumlarının incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Nacaroğlu, O. ve Güney, H. E. (2021). Özel yetenekli öğrencilerin fen deneylerine yönelik özyeterliklerinin planlama, uygulama ve değerlendirme bağlamında incelenmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 125-140. doi: 10.18026/cbayarsos.631199
• National Research Council. (2011). Successful K-12 STEM education: Identifying effective approaches in science, technology, engineering, and mathematics. Washington, DC: National Academies Press.
• Özçelik, A. (2017). Üstün/özel yetenekli öğrenciler için okul dışı STEM eğitiminin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Robnett, R. D. & Leaper, C. (2013). Friendship groups, personal motivation, and gender in relation to high school students' STEM career interest. Journal of Research on Adolescence, 23(4), 652-664. doi: 10.1111/jora.12013
• Rockland, R., Bloom, D. S., Carpinelli, J., Burr-Alexander, L., Hirsch, L. S. & Kimmel, H. (2010). Advancing the “E” in K-12 STEM education. Journal of Technology Studies,36(1), 53–64. doi: 10.21061/jots.v36i1.a.7
• Sadler, P. M., Sonnert, G., Hazari, Z. & Tai, R. (2012). Stability and volatility of STEM career interest in high school: A gender study. Science Education, 96(3), 411–427. doi: 10.1002/sce.21007
• Sarıer, Y. (2016). Türkiye’de öğrencilerin akademik başarısını etkileyen faktörler: Bir metaanaliz çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (HÜEF), 31(3), 609-627. doi: 10.16986/HUJE.2016015868
• Şahin, A., Ayar, M. C. ve Adıgüzel, T. (2014). Fen, teknoloji, mühendislik ve matematik içerikli okul sonrası etkinlikler ve öğrenciler üzerindeki etkileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(1), 1-26. doi: 10.12738/estp.2014.1.1876
• Tekin-Poyraz, G. (2018). STEM eğitimi uygulamasında Kayseri ili örneğinin incelenmesi ve uzaktan STEM eğitiminin uygulanabilirliği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Uğraş, M. (2019). Ortaokul öğrencilerinin fen-teknoloji-mühendislik-matematik mesleklerine yönelik ilgileri. Turkish Studies, 14(1), 751-774. doi: 10.7827/TurkishStudies.14629
• Unfried, A., Faber, M., Stanhope, D. S., & Wiebe, E. (2015). The development and validation of a measure of student attitudes toward science, technology, engineering, and math. Journal of Psychoeducational Assessment, 33(7), 622–639. doi: 10.1177/0734282915571160
• Wang, M. T. & Degol, J. (2013). Motivational pathways to STEM career choices: Using expectancy–value perspective to understand individual and gender differences in STEM fields. Developmental Review, 33(4), 304-340. doi: 10.1016/j.dr.2013.08.001
• Yeni, G. (2018). 21. yüzyıl becerileri eğitiminin yabancı dil öğretmenlerinin eğitim teknolojisi ve materyal geliştirme yeterliklerine ilişkin algılarına etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Yenilmez, K. ve Balbağ, M. Z. (2016). Fen bilgisi ve ilköğretim matematik öğretmeni adaylarının STEM’e yönelik tutumları. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(4), 301-307. http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/30 adresinden erişilmiştir.
• Yerdelen, S., Kahraman, N. ve Taş, Y. (2016). Low socioeconomic status students' STEM career interest in relation to gender, grade level, and STEM attitude. Journal of Turkish Science Education, 13(3), 59-74. doi: 10.12973/tused.10171a
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.