VAN YEDİKİLİSE MANASTIRI (VARAGAVANK) SAİNT CROİX KİLİSESİ HAÇKAR ÖRNEKLERİ

Yıl 2018, Sayı: 40, 319 - 348, 28.06.2018

Eda Eriş Kızgın

Öz

Stratejik ve coğrafi konumu nedeniyle birçok medeniyete ev sahipliği

yapan Van, Ermeniler içinde önemli kentlerden biri olmuştur. Ermeni dini

mimarisine ait dikkat çekici birçok eseri bünyesinde barındırmaktadır. Bu

eserler anıtsal mimari de olduğu kadar taş süslemeleri ile de ön plana

çıkmaktadır. Ermeni dini mimarisine ait önemli eserlerden biride Yedikilise

Manastırı (Varagavank)’dır. Başpiskoposluk merkezi olarak kullanılan

manastır, gerek yapıları gerekse yapıları üzerindeki taş süslemeleri ile önemli

bir konuma sahiptir. Manastır yapılarından XIX. yy.’da inşa edilmiş olan

Saint Croix Kilisesi tek nefli plan şemasıyla oldukça sade bir profil çizmesine

rağmen iç mekân beden duvarlarında yer alan taş süslemelerle ön plana

çıkmaktadır. İç mekândaki taş süslemelerin tamamını haçkarlar (haç işlemeli

taş) oluşturmaktadır. Duvar yüzeyinde kuşaklar halinde yer alan bu haç

işlemeli taşların her biri birbirinden farklı formlara sahip olup bitkisel ve

geometrik motiflerle bezenmiştir. Bu makale kapsamında daha önce ele

alınmamış olan Saint Croix Kilisesi taş süslemeleri değerlendirilerek aynı

zamanda çevre kültürlerin benzer bezeme örnekleriyle de karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Van, Haç İşlemeli Taş, Manastır, Kilise

Kaynakça

• Acara, M.(2004). Anadolu Medeniyetleri Müzesi Koleksiyonunda Bulunan Bir Ermeni Haçı. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 21 (1). Arseven, C.E. (1983). Sanat Ansiklopedisi, III. İstanbul: MEB Yayınları. Bachman, W. (1913). Kırchen und Moschen in Armenian und Kurdistan, Leipzig: J.C. Hinrichs. Deyrolle, M. T. (1876). Le Tour du Monde. LLX-XLVIII, Paris. Gürkan, S. M. (2003). Manastır. İslam Ansiklopedisi. Ankara, 271- 338, TDV Yayınları. Grousset, R. (1947). Histoire de L’Armenie Des Origines a 1071, Payot-Paris. Karaca, Y. (2004). Doğu Anadolu Bölgesi Hıristiyan Dini Mimarisinde Jamatun Yapıları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Van. Lalayan, E. (1911). Couvents celebres du Vaspurakan. Azgakrakan Handes, XXI, Tiflis. Layard, A.H. (1853). Discoveries in the Ruins of Nineveh and Babylon with Travels in Armania, Kurdistan, London: G.P. Putnam and Co. Lynch, H. F. (1965). Armenia Travels and Studies, II, Beirut: Khayats Bookseller & Publishers. Mercangöz, Z. (1995).Ortaçağda Van Hıristiyan Dönemi. Van, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları. Nersessıan, S. D., (1945); Armenia and the Byzantine Empire, A Brief Study of Armenian Art and Civilization, Massachusetts: Harvard University Press. Nauman, R. (1991). Eski Anadolu Mimarlığı. (Çev. Beral Madra), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II. İstanbul: M.E.B. Yayınları. Petrasyon, L. H. (2001). The Khachkar or Cross-Stone. Armenian Folk, Arts, Culture and Identity, 2001, 60-71. Petrasyon, L. H. (2004). Medieval Armenian Sculpture and The Khachkar (Stone Cross). İmprints of a Civilization, Milano, 2011, 69-75. Sözen, T.-Tanyeli, U. (1994). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitap Evi. Şahin, Ö. (2015). Van Merkez-İpekyolu, Erciş ve Gevaş İlçeleri’ndeki Tetrakonkos (Tetraconchos) Planlı Kiliseler. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van. Thierry, J. M. - Donabedian, P. (1989). Armenian Art. New York: Harry N.Abrams. Thierry, J. M. (1965). Notes Sur des Monuments Armeniennes en Turquie – 1964. REA, II, Paris. Tüzün, N. ve bşk. (1983). Tarihimizde Ermeniler. Isparta: Akdeniz Üniversitesi Atatürk Devrimleri ve İlkeleri Araştırma Merkezi Yayınları. Uluçam, A. (2000). Ortaçağ ve Sonrasında Van Gölü Çevresi Mimarlığı – I – Van. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Urfalı Mateos, (1987). Vekayi-Namesi ve Papaz Grigor’un Zeyli (Çev.; Hrant D. Andreasyan), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Yıldız, E. (2017). Van Çarpanak Adası Ktous – Ktucmanastırı Saint Jean Baptiste Kilisesi Kubbe Kasnağı Plastik Süslemeleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı 34, Van, 353-400.