GÜNÜMÜZE ULAŞAN ÖRNEKLER ÜZERİNDEN GÜRÜN ŞALLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2019, Sayı: 43, 231 - 252, 27.03.2019

Ülkü Akça Tokatlı Özlem Erzurumlu Jorayev

Öz

Arkeolojik bulgular sonucunda, Anadolu’nun,
dokumacılığın yapıldığı en eski yerlerden biri olduğu düşünülmektedir. Önceleri
ilkel tezgâhlarda yapılan dokumacılık, zaman içerisinde artan talepleri ve
estetik ihtiyaçları karşılama arayışları ile geliştirilmiştir. Aşama aşama
gelişim gösteren dokumacılık incelendiğinde, ilk örneklerde elle atkı iplikleri
atılıyorken, sonrasında
ise karmaşık desenlerin
dokunabildiği jakar tezgâhlarının geliştirildiği görülmektedir. Dokumacılık;
sosyal, ekonomik durum ve coğrafi konuma göre gelişim gösterdiğinden dolayı
üretildikleri toplumun kültürel özelliklerini yansıtmaktadırlar.

Sivas’ın Gürün ilçesinde dokunan ve dokunduğu
bölgenin ismi ile anılan Gürün Şalları’nın günümüzde dokuması yapılmamaktadır.
Desen, motif ve renk özellikleriyle kendine özel bir kimlik kazanan Gürün Şal
dokumalarından günümüze çok az sayıda örnek ulaşmıştır. Gürün yöresinde yapılan
alan araştırması ile bölgede dört Şal örneğine ulaşılmış ve incelemeleri
yapılmıştır. Bu çalışmada, Gürün Şalları’nın desen, renk ve motif özelliklerine
değinilerek, incelenen Gürün Şal örneklerine yer verilecektir. Yörede ulaşılan,
gelecekte tamamen kaybolma tehlikesi olan eşsiz Gürün Şal örneklerinin ve
üzerinde yapılan incelemelerin ileride yapılacak çalışmalara kaynak oluşturabileceği
düşünülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Dokuma, Şal, Gürün, Gürün Şalı

Kaynakça

• Akça Tokatlı, Ü. ve Erzurumlu Jorayev, Ö. (2016). Gürün Şalları Üzerine Bir İnceleme. 7. Uluslararası İstanbul Tekstil Konferansı BEZCE 2016, ANADOLU’YA DOKU”N”AN BEZLER Tam Metni İçinde (182-190). Akpınar, D. ve Birol, N. (2015). Osmanlı’dan Cumhuriyete Sivas Vilayeti’nde Dokuma Sektörü ve Gelişimi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 16, Sayı 2, 215-238. Aydın, Ö. (1998). Gürün Şalları. Ev Tekstili Dergisi, Yıl 6, Sayı 21. 46-49. Devellioğlu, F. (1970). Osmanlıca-Türkçe Lugat. Ankara: Doğuş Ltd. Şti. Matbaası. Ergür, A. (2002). Tekstil Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları. Faroqhi, S. (2011). Osmanlı Zanaatkârları. Kılıç, Z. (Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi. İmer, Z. (2005). The Historical Relationship between the Shawls of Gürün and Iran. Asian Folklore Studies, Volume 64, 261-277. Kütükoğlu, M. S. (1983). Osmanlılarda Narh Müessesesi ve 1640 Tarihli Narh Defteri. İstanbul: Enderun Kitap Evi. Nişanyan, S. Nişanyan Sözlük, Çağdaş Türkçenin Etimolojisi. http://www.nisanyansozluk.com/?k=%C5%9Fal, Erişim Tarihi: 08.09.2018. Özbel, K. (1949). Gürün Şalları. Ankara: El Sanatları XIII CHP Halkevleri Bürosu Ulus Basımevi. Sarıoğlu, H. ve Kayadibi, P. (2008). Jakarlı El Dokuma Geleneğimizin Nadide Örneklerinden, Gürün Şalları. Cumhuriyet Döneminde Sivas Sempozyumu Tam Metni İçinde (393-402). Tan, N. (1990). Gürün Şalları. Kültür ve Sanat Dergisi. Sayı 6, 53-55. Yağan, Ş. Y. (1978). Türk El Dokumacılığı. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Sözlü Görüşmeler Çiftçi, Nam; Gürün Belediye Başkanı; Sivas- Gürün: Sözlü Görüşme, Haziran 2016. Kırvanoğlu, Necmi; Kocaeli- Maşukiye: Sözlü Görüşme, Mayıs 2016. Öztürk, Mesude; Sivas- Gürün: Sözlü Görüşme, Haziran 2016. Sandıkkaya, Mustafa; Gürün Halk Eğitim Müdürü; Sivas- Gürün: Sözlü Görüşme, Haziran 2016. Turhan, Belkız; Sivas- Gürün: Sözlü Görüşme, Haziran 2016. Yalçın, Temur; Sivas- Gürün: Sözlü Görüşme, Haziran 2016.