SOSYO-EKONOMİK FAKTÖRLERİN BÖLGESEL YOKSULLUĞA ETKİSİ: DÜZEY-1 BÖLGELERİ ÜZERİNE PANEL VERİ ANALİZİ

Yıl 2019, Sayı: 46, 171 - 194, 31.12.2019

Cemalettin Levent Mehmet Akif Arvas

Öz

Yoksulluk günlük temel ihtiyaçların tamamını ya da önemli bir bölümünü karşılayacak yeterli gelirden yoksun olma durumudur. Daha çok eğitim düzeyinin düşük olmasından kaynaklı niteliksiz işgücüne sahip olunması, yoksulluğun en önemli nedeni olarak görülmektedir. Dolayısıyla, kişi başı gelirin düşük olması diğer yandan düşük düzeyli tasarruf, tüketim ve bununla bağlantılı olarak (veya buna bağlı olarak) yetersiz yatırım düzeylerine de yol açmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın amacı, Türkiye örneğinde İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS) Düzey-1 bölgelerinde yoksulluk üzerine etkili olan sosyo-ekonomik faktörlerin etkilerini 2008-2017 yılları için araştırmaktır. Bağımlı değişken olan yoksulluk; Hanehalkı Kişibaşı Medyan Gelirin %60’ına Göre Yoksulluk Oranı (%) olarak ölçülmüştür. TÜİK’ten elde edilen verilere göre Kuzeydoğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yoksulluk oranları en fazla düzeyde iken, bu oranın İstanbul ve Doğu Marmara bölgelerinde en düşük düzeyde seyrettiği görülmüştür. Bu çalışmada yoksulluk üzerine daha etkili olduğu düşünülen kişi başı gelir, eğitim, göç ve işsizlik gibi faktörler açıklayıcı değişken olarak analize dâhil edilmiştir. Yatay kesit bağımlılığının ve serilerde olası birim kökün varlığının kontrol edildiği Panel veri analiz sonuçlarına göre, Türkiye’de eğitim düzeyinin ve net göç hızının artması yoksulluğu azaltırken, kişi başı gelirin düşük olması bölgesel yoksulluğu arttıran önemli faktörler olmuştur.

Anahtar Kelimeler

bölgesel yoksulluk, sosyo-ekonomik faktörler, panel veri analizi

THE IMPACT OF SOCIO-ECONOMIC FACTORS ON REGIONAL POVERTY: PANEL DATA ANALYSIS FOR THE LEVEL-1 REGIONS OF TURKEY

Öz

Poverty is the lack of sufficient income to meet all or a significant portion of daily basic needs. Having the unqualified labor force due to the low level of education is seen as the most important cause of poverty. Therefore, low per capita income also leads to low levels of savings, consumption and associated insufficient investment levels. In this context, the purpose of the study is to investigate the effects of socio-economic factors on regional poverty in Turkeyfor the years 2008-2017. The dependent variable, poverty is proxied aspoverty rate (%) according to 60% of Households' Median Income. According to the data obtained from TURKSTAT, while the poverty rates are seen the highest in Northeast Anatolia and Southeast Anatolia regions, it is observed that this rate is the lowest in Istanbul and East Marmara regions. In this study, factors such as per capita income, education, migration and unemployment rate which are thought to be more effective on poverty were included as explanatory variables. After controlling for cross section dependence and possible unit roots in time series, the estimation results from panel data regression model show that low levels of per capita income and education in Turkey are the key factors that most increase regional poverty.

Kaynakça

• Adeoti, I. A. (2014). Trend and Determinants of Multidimensional Poverty in Rural Nigeria. Journal of Development and Agricultural Economics, 6 (5), 220-231.
• Ağayev, Ş. (2010). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Geçiş Ekonomileri Örneğinde Panel Eşbütünleşme ve Panel Nedensellik Analizleri. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12, 159-184.
• Ak, M. (2016). Toplumsal Bir Olgu Olarak Yoksulluk. Akademik Bakış Dergisi, 54, 296-306.
• Alaeddinoğlu, F. ve Yıldız, M.Z. (2011). Göç ve Yoksulluk: Hakkari Örneği. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (1), 437-462.
• Anthony, E.K. (2008). Cluster Profiles of Youths Living in Urban Poverty: Factors Affecting Risk and Resilience. Social Work Research, 32(1), 6-17.
• Ay, S. (2012). Türkiye’de İşsizliğin Nedenleri: İstihdam Politikaları Üzerine Bir Değerlendirme, Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19 (2), 321-341.
• Aydın, K. (2012). Türkiye’de Kişisel Gelir Dağılımının Sosyo-Ekonomik ve Demografik Belirleyicileri, Çalışma ve Toplum Dergisi, 148.
• Ayyıldız, S. (2010). İşsizlik ve Yoksullukla Mücadelede Mikrokredi Uygulaması ve Türkiye İçin Bir Model Önerisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
• Çalışkan, Ş. (2007). Eğitim-İşsizlik ve Yoksulluk İlişkisi. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 7(13), 285-308.
• Çalışkan, Z. (2009). OECD Ülkelerinde Sağlık Harcamaları: Panel Veri Analizi. Erciyes Üniversitesi iktisadi ve idari Bilimler Fakültesi Dergisi, 34, 117-137
• Çınar, S. (2010). OECD Ülkelerinde Kişi Başına GSYİH Durağan mı? Panel Veri Analizi. Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 29 (2), 591-601
• Çiftçi, N. ve Özer, M. (2009). Ar-Ge Harcamaları ve İhracat İlişkisi: OECD Ülkeleri Panel Veri Analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23, 39-50.
• Dilber, İ. ve Karabıyık, C. (2016). Gelir Eşitsizliği ve Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları İlişkisi: Panel Veri Analizi. Journal of Yasar University, 11(44), 316-325.
• Erdem, B. (2008). Çalışan Yoksulluğu: Nedenleri, Boyutları ve Çözüm Önerileri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Fırat, M. (2015). Yoksulluk ve Suç İlişkisinin Sosyolojik Analizi: Bir Referans Çerçevesi (Elazığ Örneği). Birey ve Toplum Dergisi, 5(9), 193-224.
• İbrişim, N. (2008). Yoksulluk, Yoksulluğun Ölçülmesi ve Türkiye Üzerine Bir Analiz (YayımlanmamışYüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana
• Halaç, U. ve Kuştepeli, Y. (2004). Türkiye’de Genel Gelir Dağılımının Analizi ve İyileştirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(4), 3-22.
• Kızılgöl, Ö.A. ve Demir, Ç. (2010). Türkiye’de Yoksulluğun Boyutuna İlişkin Ekonometrik Analizler. İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 1(1), 21-32.
• Koca, G.Ş. (2018). Seçilmiş Ülkeler Genelinde Çeşitli Sosyo-Ekonomik Faktörlerin Yoksulluk Açığı Üzerine Etkisi. Social Sciences Studies Journal, 4(26), 5681-5686.
• Koç, S. ve Sarısoy, İ. (2010). Türkiye’de Kamu Sosyal Transfer Harcamalarının Yoksulluğu Azaltmadaki Etkilerinin Ekonometrik Analizi. Maliye Dergisi, 158, 326-348.
• Kömürcü, M. (2014). Türkiye’de Yoksulluk Olgusu, Yoksullukla Mücadele Politikaları ve Gelir Dağılımı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Kule, H. (2004). Kentsel Yoksulluk ve İzmit’te Yoksulluk Yansımaları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Şahbaz, A. ve Yanar, R. (2013). Gelişmekte Olan Ülkelerde Küreselleşmenin Yoksulluk ve Gelir Eşitsizliği Üzerindeki Etkileri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(3), 55-70.
• Şeker, S.D. (2008). Türkiye’de Sosyal Transferlerin Yoksulluk Üzerindeki Etkileri. (Planlama Uzmanlığı Tezi). Sosyal Sektörler Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Tanrıverdi, P. (2007). Gelir Dağılımı ve Vergilerin Gelir Dağılımı Üzerine Etkileri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Temel, R. (2017). Doğu ve Güneydoğudan Göç Eden Bireylerin Yoksulluk ve Sosyal Dışlanma Boyutunda İncelenmesi (Manisa İli Örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Torun, N. (2015). Birim Kök Testlerinin Performanslarının Karşılaştırılması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yayla, R. (2018). Türkiye’de Yoksulluk ve Yoksulluk Kültürü: Sakarya İli Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Yusufoğlu, Ö.Ş. ve Açıkgöz, R. (2012). Türkiye’de Yoksulluk Olgusu ve Toplumsal Yansımaları. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1(1), 90-94.