Arap Edebiyatında Şiire Âyet ve Hadisle Başlama Denemeleri -Emced Muhammed Sa‘îd Örneği-

Yıl 2020, Sayı: 47, 235 - 260, 31.03.2020

Mehmet Şirin Aladağ

Öz

İster şiir isterse nesirde olsun konuya bir başlıkla giriş yapmak, tarih boyunca başvurulan bir uygulama olup hâlen de güncelliğini korumaktadır. Arap edebiyatında telmih, çözümleme ve iktibas gibi yöntemlerle Ku’rân-ı Kerîm âyetlerinden çokça alıntı yapıldığını hatta dolaylı olarak Kur’ân’dan ilham almayan edebî ürünlerin çok az olduğunu söylemek abartılı olmaz. Ancak doğrudan Kur’ân âyetlerine, lafzını değiştirmeden konuya başlık olacak şekilde yer veren edebiyatçılar çok azdır. Çağdaş Arap şairlerinden Emced Muhammed Sa‘îd’in Hz. Peygamber’in hayatından bazı kesitleri manzum olarak işleyen ve küçük bir edebî tefsir hüviyetinde olan Kameru’l-Enâşîd adlı eseri bu bakımdan önem arz etmektedir. Bundan hareketle eserdeki her bir şiiri uygun bir âyet, hadis veya bir beyitle başlamıştır. Bir konunun başlıkla olan münasebetinin tespit edilmesi için, öncelikle konunun muhteva ve lafız açısından tahlil edilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada Arap şiirinde konuya âyet veya hadisle başlama geleneğini sürdüren Emced Muhammed Sa‘îd’in kısa biyografisi ve şiirler ışığında Hz. Peygamber’in hayatını işleyen Kameru’l-Enâşîd adlı eserine ilişkin bilgilere yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Arap Edebiyatı, Emced, Başlık, Şiir, Nesir, Âyet

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, A., Abdulkadiroğlu, N. (1991). Mehmed Akif’in Kur’ân-ı Kerim’i Tefsiri. Ankara: DİB Yayınları.
• Ahatlı, E. (2011). Terceme. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. (Cilt. 40, ss. 483-484). İstanbul.
• Ahmed b. Hanbel. (1995-2001). Musnedu’l-İmâm Ahmed Bin Hanbel. I-L, thk. Şu‘ayb el-Arnaût ve bşk., Beyrut: Muessesetu’r-Risâle.
• Aktulum, K. (2000). Metinlerarası İlişkiler. Ankara: Öteki Yayınevi.
• el-‘Askerî, Ebû Hilâl el-Hasan b. Abdullah b. Sehl. (1952). Kitâbu’s-Sınâ‘ateyn. thk. ‘Ali Muhammed el-Becâvî ve Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Kahire: Dâru İhyâi’l- Kutubi’l-Arabiyye.
• Aydınlı, A. (1999). İbn Ümmü Mektûm. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. (Cilt. 20, ss. 434-435). İstanbul.
• el-Batalyevsî, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed. (1996). el-İktidâb fî Şerhi Edebi’l-Kuttâb. thk. Mustafa es-Sakâ – Hâmid Abdulmecîd, Kahire: Dâru’l-Kutubi’l- Mısriyye.
• el-Beyhakî, Ebubekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Ali. (2003). Şu‘abü’l-Îmân. I-XIV, thk. ‘Abdul‘alî ‘Abdulhemîd Hâmid, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd.
• el-Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr. (1998). el-Beyân ve’t-Tebyîn. I-IV, thk. Abdüsselâm M. Hârûn, Kahire: Mektebetu’l-Hâncî.
• Çakır, M. F. (2018). Abbasi Devlet Ricâline Ait Örnekler Bağlamında Klasik Arap Edebiyatının İlk Yazılı Edebi Türlerinden “Tevkîât”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4 (11), 493-527.
• Dayf, Ş. (1960). Târîhu Edebi’l-‘Arabî (el-‘Asru’l-Cahilî), Kahire: Dâru’l-Meârif.
• Demirayak, K. (2016). Arap-İslam Edebiyatı Literatür Bilgisi. İstanbul: Cantaş Yayınları.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el- Eş‘as es-Sicistânî. (ts.). Sünenu Ebî Dâvûd, I-II, thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd, Dâru’l-Fikr.
• Heysemî, Ali b. Ebî Bekr. (ts.). Mecmaʻu’z-Zevâid ve Menba‘u’l-Fevâid. tsh. I-X, Husâmuddîn el-Kudsî, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî.
• Sa‘îd, Emced Muhammed. (2007). Kameru’l-Enâşîd. Kahire: Mektebetu Medbûlî.
• İbn ‘Abdi’l-Berr, ‘Abdullah b. Muhammed. (1981). Behcetu’l-Mecâlis ve ‘Unsu’l-Mucâlis. I-III, thk. Muhammed Mursî el-Hûlî, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
• İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullâh. (1997). el-Kâmil fî Du‘afâi’r-Ricâl. I-IX, thk. A. Ahmed Abdulmevcûd ve bşk., Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
• İbn Hişâm, M. (2010). es-Sîretu’n-Nebeviyye. I-IV, Kahire: Dâru’l-Fecr li’t-Turâs.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Muslim. (1981). Edebu’l-Kâtib. thk. Muhammed ed-Dâlî, Beyrut: Muessesetu’r-Risâle.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mukerrem. (ts.). Lisânu’l-‘Arab. I-XVI, Beyrut: Dâru Sâdir.
• İbn Sîde, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail. (ts.). el-Muhassas, I-XVIII, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
• İbnu’l-Esîr, Ebu’l-Feth Ziyâeddin Nasrullah b. Muhammed. (1959). Resâilü İbni’l-Esîr. thk. Enîs el-Makdisî, Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn.
• İbnu’l-Esîr, Ebu’l-Feth Ziyâeddin Nasrullah b. Muhammed. (2010). el-Meselu’s-Sâir fî Edebi’l-Kâtib ve’ş-Şâ‘ir. thk. Muhammed Muhyuddîn ‘Abdulhamîd, Beyrut: el- Mektebetu’l-‘Asriyye.
• el-İsfehânî, R. (2011). Mufredâtu Elfâzi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnân Dâvûdî, Dımaşk: Dâru’l-Kalem.
• Ka‘b b. Zuheyr, (1997). Dîvân. thk. Ali Fâ‘ûr, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Kahyaoğlu, Y. (2003). Haricî Edebiyatı. Konya: Uysal Kitabevi.
• el-Kâtibî, Necmuddîn Ömer b. Ali el-Kazvînî. (ts.). Şerhu’ş-Şemsiyye (alt kısmında Seyyid Şerîf el-Curcânî’nin Haşiyesi yer alır). Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-Arabiyye.
• Komisyon, (2002). Mu‘cemu’l-Bâbtîn li’ş-Şu‘arai’l-Arabi’l-Mu‘âsirîn. Mussesetu Câizeti Abdilaziz Su‘ûd el-Bâbtîn li’l-İbdâi‘’ş-Şi‘rî.
• Kur’ân-ı Kerîm. TDV Vakfı Yayınları.
• Kutluer, İ. (2003). Mebde. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. (Cilt. 28, ss. 210-211). Ankara.
• Matlûb, A. (2007). Mu‘cemu’l-Mustalahâti’l-Belâğiyye ve Tatavvuruhâ. Beyrut: Mektebetü Lubnân Nâşirûn.
• el-Müberred, Ebu’l-‘Abbâs Muhammed b. Yezîd. (2007). el-Kâmil fi’l-Luğa ve’l-Edeb. I-II, thk. Cumua‘ el-Hasan, Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife.
• Özaydın, A. (2012). Unvan. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. (Cilt. 42, ss. 163-166). İstanbul.
• Sâlih, K. F. (2005). eş-Şi‘r ve’d-Dîn Fâi‘liyyetü’r-Remzi’d-Dînîyyi’l-Mukkades fi’ş-Şi‘ri’l-‘Arabî. Beyrut: Dâru’l-Hadâse.
• es-Sâmerrâî, F. S. (1437/2016). et-Ta‘bîru’l-Kur’ânî. Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
• Tabâne, B. (1997). Mu‘cemu’l-Belâğeti’l-‘Arabiyye. Beyrut: Dâru İbn Hazm.
• Timurtaş, A. (2018). Arap Edebiyatında Divân Kitâbeti Ziyâuddîn İbnu’l-Esîr Örneği. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• ‘Ubeyd, M. S., el-Beyâtî, S. (2008). Merâye’s-Serd ve Cemâliyyâtu’l-Hitâbi’l-Kasasî. Kahire: Dâru’l-‘Ayn li’n-Neşr.
• ‘Ubeyd, M. S. (2013). er-Rivâyetu’r-Râiyye, Tunus: Dâru Nükûş ‘Arabiyye.
• el-Vâhidî, Ebu’l-Hasen Alî b. Ahmed. (1991). Esbâbu’n-Nuzûl. thk. Kemâl Besyûnî Zağlûl, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
• Ya‘kûb, İ. B. (2006). Mevsûa‘tu ‘Ulûmi’l-Luğati’l-Arabiyye. I-X, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• el-Ya‘kûbî, Ahmed b. Ebî Ya‘kûb İshak b. Ca‘fer b. Vehb b. Vâdıh. (2010). Târîhu’l-Ya‘kûbî. I-II, thk. Abdulemîr Muhennâ, Beyrut: Şeriketu’l-A‘lemî li’l-Matbûâ‘t.
• Zeydân, C. (1957). Tarihu Adâbi’l-Luğati’l-Arabiyye. I-IV, thk. Şevkî Dayf, Kahire: y.y.