Cumhurbaşkanı İnönü’nün TBMM’yi Açış Konuşmaları Bağlamında Türk Dış Politikası ve Türkçü-Turancı Akımlar (1939-1944)

Yıl 2020, Sayı: 49, 103 - 132, 30.09.2020

Alpaslan Öztürkci

Öz

II. Dünya Savaşında Türk dış politikası, savaşın seyrine göre değişik görünümler aldı. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü her yılın Kasım ayının ilk gününde TBMM’de yaptığı konuşmalarla dış politikadaki farklılaşmaları deklare etti. Türk dış politikasında tehdit algısının yoğunluğu ve yakınlığı temel belirleyici faktördü. Türkiye savaşın ilk yıllarında (Eylül 1939- Haziran 1941) iki devasa güç Almanya ve SSCB’nin işgal tehdidiyle karşı karşıya kaldı. Barbarossa Harekâtı’ndan sonra görece daha güvenli bir dönem geçirdi. Savaşın sonucunun belli olmaya başlamasından sonra bu defa SSCB’nin siyasal varlığına yönelik düşmanca politikalarıyla yüzleşmeye başladı. Türkiye, savaş boyunca elindeki bütün diplomatik araçları kullanarak bağımsızlığını korumaya ve işgal tehditlerini boşa çıkarmaya çalıştı. Almanya yanlısı Türkçü-Turancı akımlar da bu amaç doğrultusunda hükümetin dış politikada kullandığı unsurlardan biri oldu. Çalışmanın iki temel amacı söz konusudur. Birincisi, Türk dış politikasındaki konjonktürel değişimleri bu politikaların ana aktörü İnönü’nün meclis konuşmaları üzerinden irdelemektir. İkincisi dış politika da ki dönemsel farklılıkların Türk hükümetinin Türkçü-Turancı akımlara karşı politikalarına yansımalarını belirlemektir.

Anahtar Kelimeler

İsmet İnönü, Türk dış politikası, Türkçü-Turancı Akımlar, Almanya, SSCB

Kaynakça

• Adımlar. (1944, Ocak). “1944’e Girerken”, 1(9), 2.
• Ahmad, F. (2016). İttihatçılıktan Kemalizme. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Akar, E. (2019). Türkiye’de Türkçülük-Turancılık ve Yargılamalar (1940-1950 Arası Dönem). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri Enstitüsü/ Ankara.
• Armaoğlu, F. (2007).20. yy. Siyasi Tarihi (1914-1995). İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Atay, F.R (1939 Mayıs 19). “Deklarasyon Etrafında Akisler”, Ulus: 1.
• Aydın, M. (2009). İkinci Dünya Savaşı ve Türkiye (1939-1945). Baskın Oran,(Ed.), Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar 1919–1980. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Atsız, N. (1944a). Başbakan Saraçoğlu Şükrüye Açık Mektup.Orhun, 15, 1-4.
• Atsız, N. (1944b). Başbakan Saraçoğlu Şükrüye Açık Mektup.Orhun, 16, 1-6.
• Ayın Tarihi, (Ağustos 1946), No. 153, 72-74. Be’eri, E. (1982). The Waning of theMilitary Coup in ArabPolitics. Middle East Studies, 18(1), 69-81.
• Bora, T. (2018). Cereyanlar: Türkiye’de Siyasi İdeolojiler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bowen, W. (2002). Türkiye ve İkinci Dünya Savaşı Taraflı Fakat Savaşmayan Ülke. Baysal, M. E. (Çev.). Türkler, Cilt XVI, 803-812.
• Doksan, Ç. (2014). Türkiye’de Türkçü-Turancı Düşüncenin Kökleri ve Irkçılık-Turancılık Davası.(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).Karadeniz Teknik Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Erdal, İ. (2020). MHP’nin Türk Kimliği ve Türk Milliyetçiliği Anlayışı ve Türk Dünyası’na Bakışı. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2(3), 185-200.
• Çınaraltı, Sayı 1, 9 Ağustos 1941(kapak) , Çınar, B. (2014). İkinci Dünya Savaşında Almanya’nın İki Cepheli Savaş Sorunu. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 10(20), 149-197.
• Gönlübol Mehmet v.d (1987) Olaylarla Türk Dış Politikas. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Karpat, K. H. (2012). Türk Dış Politikası Tarihi. Güneş, A. (Çev.).İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kissenger, H. (2016). Dünya Düzeni. Gül, S. (Çev.). İstanbul: Boyner Yayınları.
• Kissenger, H. (2018). Diplomasi. Kurt, İ (Çev.).İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Koçak, C. (2010). Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945).İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koçlar, B. (2013). Türk Milliyetçiliği Düşüncesini Tanımlama ve Temellendirme Çalışmalarına Bir Örnek: Ergenekon Dergisi. History Studies, 5(2), 263-286.
• Kopuz, Sayı 3, Temmuz 1943 (Kapak)., Landau, J. M. (1999). Pantürkizm. Akın, M. (Çev.). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Macfie A.L. (1987). The Straits Question At The Postdam Conference: The British Position, Middle Eastern Studies, 23 (1), 75-82.
• Maity, A. B. (1954). The Problem of Turkish Straits. The Indian Journal Of Political Science, 15(2), 134-152.
• Mumcu, U. (2018). 40’ların Cadı Kazanı. Ankara: um:ag.
• Semiz, Y. ve Toplu, G. (2019). Ege Adaları Tartışması ve Türkiye: II. Dünya Savaşı Süreci. OPUS (Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi), 13 (19), 2381-2403.
• Sefercioğlu, N. (2011). Reha Oğuz Türkkan. Türk Yurdu, 31(283), ( Erişim: 10.01. 2020) https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=474)
• Sefercioğlu, N. (2009). 3 Mayıs 1944 ve Türkçülük Davası.Ankara: Türk Ocakları Ankara Şubesi Yayınları:43.
• Sefercioğlu, N. (2008).Türkçü Dergiler.Ankara: Türk Ocakları Ankara Şubesi Yayınları:27.
• Tekeli, İ. ve İlkin, S. (2013). İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi. Cilt 1. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Oran, B. (1969). İç ve Dış Politika İlişkisi Açısından İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’de Siyasal Hayat ve Sağ-Sol Akımlar.Siyasal Bilgiler Fakültesi (SBF) Dergisi, XXIV (3), 227-275.
• Oran, B. (1970) Türkiye’nin “Kuzeydeki Büyük Komşu” Sorunu Nedir? (Türk-Sovyet İlişkileri, 1939-1970). Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 25 (1), 41-88.
• Özdoğan, G. G. (2001). “Turan”dan “Bozkurt”’a Tek Parti Döneminde Türkçülük (1931-1946). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öztekin, (2018). 1944 Irkçılık-Turancılık Davası ve Basındaki Yansımaları.Selçuk İletişim, 11(1), 212-236.
• Öztürk, K. (1968). Türkiye Cumhuriyeti Hükümetleri ve Programları. İstanbul: Baha Matbaası.
• Öztürkci, A.(2019). Tutarlılık Belirsizlik Skalasında Türkiye’nin Boğazlar Politikası (Mart 1945-Ekim 1946). Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 15 (29), 473-496.
• Sadak, N. (1945, Mayıs 11). “Sovyet Rusyanın Zaferi ve Avrupa Sulhu”, Akşam: 1-2.
• Sımon, R. (1974). The Hashemite Conspıracy: Hashemite Unity Attempts, 1921-1958”. International Journal Of Middle East, 5(3), 314-327.
• Truman S. Henry (1968) Hatıralarım.Baban. C ve Tuğrul,S. (Çev.). Ankara: Ulusal Basımevi.
• Tunçay, M.(2012). Türkiye Cumhuriyetinde Tek Parti Yönetiminin Kurulması 1923-1931. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Türkeş, A. (1975). Milli Doktrin Dokuz Işık.İstanbul: Kutluğ Yayınları.
• Türkeş, A. (1976). Türkiye’nin Meseleleri. İstanbul: Kutluğ Yayınları.
• Türkkan, R. O. (1975). Tabutluktan Gurbete. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Weisband, E. (1974). İkinci Dünya Savaşı’nda İnönü’nün Dış Politikası. Kayabal, M. A(Çev.). İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Yalçın, H. C. (1941, Mayıs 5). “Hitlerin İki Ayı”, Yeni Sabah:1-2.
• Yalman, A. E. (1941, Haziran 23). “Alman-Rus Harbi”, Vatan: 1,5.
• Yurt ve Dünya. (1944, Ocak). “Dördüncü Yılımız”, 5(37), 4-5.