Kurʼanʼda Din Adamlarına Yapılan Eleştiriler

Yıl 2020, Sayı: 49, 495 - 516, 30.09.2020

Mazhar Dündar

Öz

Kurʼanʼda din kavramı, Yüce Allahʼa nispetle hâkimiyet, itaate zorlama, hesap sorma, ceza; insana nispetle teslimiyet ve itaat anlamlarına gelmektedir. Bu iki yönlü münasebeti sağlayan ise, ilâhî kanunlardır. Şayet toplumda ilâhî hükümler icra ediliyorsa, Allahʼın dinine tabii olunmuş demektir. Fakat ilâhî hükümler dışında başka unsurların egemenliği yürürlükte ise, Allahʼın dini benimsenmemiş manasına gelir. “Din adamlarıˮ, klasik İslâmî literatürde bulunmayan bir kavramdır. Tarih boyunca, din ile din adamları arasında oldukça yakın bir ilişki olduğu görülmektedir. Din adamları, toplumda dini geleneğin teşekkülünde ve eğitim-öğretim yoluyla sonraki nesillere aktarılmasında başlıca aktör olmuşlardır. Öte yandan kimi insanlar, Yüce Allahʼın dinini ve kitabını bir kenara bırakarak din adamlarının yorumlarını benimsemişlerdir. Din adamı sınıfı genelde menfi bir çağrışım yapmaktadır. Ancak din adamları, dinin özüne ve kaynaklarına sadık kaldıkları oranda dinin yaşanmasında ve sonraki nesillere aktarılmasında olumlu katkıları olmuştur. Çalışmamızda Kurʼanʼda din adamlarına yapılan eleştiriler mevzusu işleneceği için, ağırlıklı olarak dine menfi etkisi olan din adamları; bu etkinin sebep ve sonuçları ele alınmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Din, din adamı, vahiy, ahbâr, âlim

Kaynakça

• Akseki, A. H. (ts). İslâm Dini. Ankara: Gaye Matbaası.
• Âlûsî, Ş. (ts). Rûhuʼl-Meʻânî fî Tefsîriʼl-Kurʼaniʼl-ʻazîm. Beyrut: Dâru İhyâiʼt-Türâsiʼl-ʻArâbî.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. (1992). Sahîhuʼl-Buhârî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf Ali b. Muhammed. (1993). Muʻcemuʼt-Tâʻrifât. el-Minşâvî, M. S. (Thk.). Kahire: Dârüʼl-Fazîlet.
• Çantay, H. B. (1993). Kurʼan-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm. İstanbul: RÎsale Yayınları.
• Çelebi, İ. (2001). Kâhin. DİA. İçinde. (Cilt. XVII, ss. 171–172). Ankara: TDV Yayınları.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eşʻas es-Sicistânî. (1981). Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Elmalılı, M. H. Y. (2014). Hak Dini Kurʼan Dili. Karaçam, İ., Işık, E., Bolelli, N., Yücel, A. (Sad.). İstanbul: Azim Dağıtım.
• Esed, M. (1999). Kurʼan Mesajı. Cahit, K., Ertürk, A. (Çev.). İstanbul: İşaret Yayınları.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. (ts). Tehzîbüʼl-lüga. Hârûn, A. (Thk.). Kahire: Dârüʼl-Mısriyye liʼt-Teʼlif veʼt-Terceme.
• Firûzâbâdî, Ebû Tâhîr Muhammed b. Yaʼkûb. (2008). Kâmûsüʼl-Muhît. Kahire: Dârüʼl-Hadîs.
• Harman, Ö. F. (2001). Kâhin. DİA. İçinde. (Cilt. XVII, ss. 170-171). Ankara: TDV Yayınları.
• Heyet. (2012). Kurʼan Yolu Türkçe Meâl ve Tefsîr. Ankara: DİB Yayınları.
• İbn Aşûr, Muhammed b. Tâhîr. (1984). Tefsîrüʼt-Tahrîr veʼt-Tenvîr. Tunus: Dârüʼt-Tunusiyye.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib. (2001). Muharrerüʼl-vecîz fî tefsîriʼl-kitâbiʼl-ʻazîz. Muhammed, Abdusselâm Abduşşâfî. (Thk.). Beyrut: Dârüʼl-Kütübiʼl-İlmiyye.
• İbn Cevzî, Cemâluddîn Ebûʼl-Ferec Abdurrahmân b. Ali. (2001). Zâdüʼl-Mesîr fî İlmiʼt-Tefsîr. Mehdî, Abdurrezzâk. (Thk.). Beyrut: Dârüʼl-Kütübiʼl-ʻArâbiyye.
• İbn Kesîr, İmâduddîn Ebûʼl-Fidâ İsmâîl. (1994). Tefsîrüʼl-Kurʼaniʼl-ʻazîm. Riyâd: Mektebetu Dârüʼs-Selâm.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd Kazvînî. (1992). Sünenu İbn Mâce. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• İbn Manzûr, Ebûʼl-Fadl Cemâluddîn Muhammed. (ts). Lîsânüʼl-ʻArâb. Beyrut: Dârü Sadr.
• İzutsu, T. (ts). Kurʼanʼda Allah ve İnsan. Ateş, S. (Çev.). Ankara: Kevser Yayınları.
• Karslı, İ. H. (2010). Kutsal Kitaplara Göre din Adamları. Ankara: TDVY.
• Kâsımî, M. C. (2003). Mehâsinüʼt-teʼvîl. Beyrut: Dârüʼl-Kütübiʼl-İlmiyye.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebû Bekr. (1985). Câmîʼ li Ahkâmiʼl-Kurʼan. Beyrut: Muessesetüʼr-Risâle.
• Kutûb, S. (2003). Fî Zilâliʼl-Kurʼan. Beyrut: Dârüʼş-Şuruk.
• Kuzgun, Ş. (1997). Hâmân. DİA. İçinde. (Cilt. XV, ss. 436–437). Ankara: TDV Yayınları.
• Mâverdî, Ebûʼl-Hasan Ali b. Muhammed. (ts). en-Nuket veʼl-Uyûn Tefsîrüʼl-Mâverdî. Seyyid b. Abdulmaksûd b. Abdurrahîm. (Thk.). Beyrut: Dârüʼl-Kütübiʼl-İlmiyye.
• Mevdûdî, Ebûʼl-Aʼlâ. (1991). Tefhîmuʼl-Kurʼan. Heyet. (Trc.). İstanbul: İnsan Yayınları.
• Mevdudi, Ebuʼl-Aʼlâ. (2001). Kurʼanʼın Dört Temel Terimi. Osmanoğlu, M. (Çev.). İstanbul: Özgün Yayınları.
• Moşe Farsî. (2020). Tora ve Aftara. İstanbul: Gözlem Yayıncılık.
• Râğıb Isfahânî, Ebûʼl-Kâsım Hüseyin b. Muhammed. (ts). Müfredât fî Garîbiʼl-Kurʼan. Beyrut: Dârüʼl-Marife.
• Râzî, Fahruddîn, Muhammed b. Ömer. (1981). Tefsîruʼl-Kebîr. Beyrut: Dârüʼl-Fikr.
• Reşîd Rızâ, M. (ts). Tefsîrüʼl-Menâr. Lübnan: Dârüʼl-Marife.
• Sâbûnî, M. Ali. (ts). Safvetüʼt-Tefâsîr. Kahire: Dârüʼl-Hadîs.
• Sâʼdî, Abdurrahman b. Nasır. (2000). Teysîrüʼl-Kerîmiʼr-Rahmân fî Tefsîri Kelâmiʼl-Mennân. Beyrut: Müessesetüʼr-Risâle.
• Suyûtî, Ebûʼl-Fadl Celâleddin Abdurrahmân b. Ebû Bekr. (2003). Durrüʼl-Mensûr fî Tefsîriʼl-Meʼsûr. Kahire: Merkezü Dirâsetiʼl-Arâbiyye.
• Tâberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. (1988). Câmîuʼl-Beyân ʼan Teʼvîli Âyiʼl-Kurʼan. Beyrut: Dârüʼl-Fikr.
• Tirmîzî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevra. (1992). Sünenüʼt-Tirmizî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Zebîdî, Ebüʼl-Feyz Murtazâ Muhammed Huseynî Vasıtî. (ts). Tâcüʼl-Arûs min Cevâhiriʼl-Kâmûs. Beyrut: Dârüʼl-Kütübiʼl-İlmiyye.
• Zemahşerî, Ebûʼl-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer. (1987). Keşşâf ʼan Hakâikiʼt-Tenzîl ve Uyûniʼl-Ekâvîl fi Vücûhiʼt-Teʼvîl. Beyrut: Dârüʼl-Kitabüʼl-ʻArâbî