Öz
Edebi türler; belirli sabit formların,
içeriklerin ve üslupların donuk bir biçimde yer
aldığı statik kalıplar değillerdir. Neredeyse her
yeni metinle farklılaşır, değişir ve gelişirler.
Hatta bir türdeki herhangi bir metin, nadiren
türün karakteristik özelliklerinin tümüne
sahiptir. Bu durum Yeraltı edebiyatı için de
geçerlidir. Nitekim içinde yaşadığımız çağın
başat edebiyat eğilimlerinden / akımlarından /
türlerinden biri haline gelen Yeraltı edebiyatının
kökleri insanlığın ilk edebi üretimlerine
dayanmaktadır. Mitolojik, dini ve geleneksel
anlatılarda arkaik örneklerine rastladığımız
Yeraltı edebiyatı; süreç içerisinde pikaresk,
gotik, kara edebiyat, marjinal edebiyat, kanon
dışı edebiyat, anarşist edebiyat, transgresif
edebiyat gibi adlarla nitelenir. Hemen hepsi
birbiriyle ilintili olan bu türler, birtakım içerik ve
biçim farklılıkları taşımakla birlikte kanonik
edebiyata karşı muhalif bir anlatı formu olma
n o k t a sı n d a b irl e şir. Gü n ümü z d e is e
postmodern, küresel, polisiye, distopya, politik,
psikolojik, siberpunk ve erotik edebiyat gibi
türlerle/eğilimlerle ilişkilenerek yeni bir boyut
kazanır. Tüm bunlar Yeraltı edebiyatı
bağlamında sürdürülen tartışmaları daha da
girift bir hale getirir. İşte bu makalede, Yeraltı
edebiyatının bir tür olarak ortaya çıkışı, tarihî
gelişim süreci ve günümüzdeki panoraması tür
kuramı bağlamında tartışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Yeraltı edebiyatı yeraltı edebiyatının tarihî gelişimi edebi türler edebiyat akımları
Kaynakça
- Akarsu, H.T. (2005). Dosya: Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı Var Mı?, Varlık, 1169, 17-18.
- Bataille, G. (2011). Annem. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Bolat, T. (2013). Türk Edebiyatında Yeraltı Romanı Üzerinde Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Onsekiz Mart Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
- Demir, F., Kuş, Y. (2016). Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı Tartışmaları: Kavram, Ölçüt, Tarihçe. Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11/20, 119-140.
- Demir, F. (2018). Türkiye’de Yeraltı Romanının Avangart Eseri: Mehmet Rauf’tan Bir Zambağın Hikâyesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 67, 109-121.
- Easthope, A. (2019). Edebiyatın Dönüşümü. İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Ernst, T. (2013). Literatur und Subversion. Politisches Schreiben in der Gegenwart. Bielefeld: Transcript Verlag.
- Güldallı, T. (03.09.2015). “Türkiye’de Punk Olmak,”. www.turkiyedepunktarihi.com. Erişim: 10.09.2020.
- Kahraman, H.B. (2005). Dosya: Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı Var Mı?, Varlık, 1169, 8-13.
- Kıran, Z., Eziler Kıran, A. (2010). Dilbilime Giriş. Ankara: Seçkin Yayınları.
- Meriç, C. (1998). Kırk Ambar Rümuz-ül Edeb. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Moretti, F. (2018). Mucizevi Göstergeler. İstanbul: Metis Yayınları.
- Önalp, E., Aydonat, A. (2019). Tormesli Lazarillo. İstanbul: Can Yayınları.
- Öktem, A. (2005). Dosya: Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı Var Mı?. Varlık, 1169, 3-7.
- Öktem, A. (2013). Dünyada ve Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı ve Türün Temel Özellikleri. Kum, 71, 4-7.
- Özata Dirlikyapan, Jale. (Ed.) (2018). Edebiyatta, Sinemada, Televizyonda Tür Kuramı Temel Metinler. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
- Soukhanov, A.H. (1996). Word Watch. The Atlantic Monthly. 278/6, 128.http://www.theatlantic.com/magazine/archive/1996/12/wo rd-watch/376751. Erişim: 08.11.2020
- Şahiner, S. (2007). Yeraltı Edebiyatı. Karakalem. 1, 38-44.
- Türkeş, A.Ö. (2013). A. Ömer Türkeş ve Serap Telöz söyleşti, (Söyleşi: Serap Telöz). Kum, 71, 32-48.
- Yula, Ö. (1995). Underground’u Tanımlama Denemesi (Sözcük’ten Yazın’a). Birikim, 74, 66-70.
Öz
Literary genres are not static patterns in which certain fixed forms,
contents, and styles are dull. They differ, change and evolve with almost every
new text. Any text belonging to a genre rarely has all of the characteristic
features of the genre. This also applies to underground literature. As a matter
of fact, avant-garde examples of underground literature, which has become one
of the dominant literary trends/currents/genres of the age in which we live, are
based on the first literary productions of humanity. Underground literature,
which we find archaic examples in mythological, religious and traditional
narratives, is characterized by names such as picaresque, gothic, marginal
literature, non-canon literature, anarchist literature, transgressive literature.
These interrelated genres have a common point of being a narrative form
opposing canonical literature, although they have some differences in content
and form. Underground literature has recently gained a new dimension by
associating with genres/trends such as postmodern, global, police, dystopian,
political, psychological, cyberpunk and erotic literature. All these facts further
complicate underground literature, a very controversial genre. In this article,
the emergence of underground literature as a genre, its historical development
process and its current panorama will be discussed in the context of genre
theory.
Kaynakça
- Akarsu, H.T. (2005). Dosya: Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı Var Mı?, Varlık, 1169, 17-18.
- Bataille, G. (2011). Annem. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Bolat, T. (2013). Türk Edebiyatında Yeraltı Romanı Üzerinde Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Onsekiz Mart Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
- Demir, F., Kuş, Y. (2016). Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı Tartışmaları: Kavram, Ölçüt, Tarihçe. Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11/20, 119-140.
- Demir, F. (2018). Türkiye’de Yeraltı Romanının Avangart Eseri: Mehmet Rauf’tan Bir Zambağın Hikâyesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 67, 109-121.
- Easthope, A. (2019). Edebiyatın Dönüşümü. İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Ernst, T. (2013). Literatur und Subversion. Politisches Schreiben in der Gegenwart. Bielefeld: Transcript Verlag.
- Güldallı, T. (03.09.2015). “Türkiye’de Punk Olmak,”. www.turkiyedepunktarihi.com. Erişim: 10.09.2020.
- Kahraman, H.B. (2005). Dosya: Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı Var Mı?, Varlık, 1169, 8-13.
- Kıran, Z., Eziler Kıran, A. (2010). Dilbilime Giriş. Ankara: Seçkin Yayınları.
- Meriç, C. (1998). Kırk Ambar Rümuz-ül Edeb. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Moretti, F. (2018). Mucizevi Göstergeler. İstanbul: Metis Yayınları.
- Önalp, E., Aydonat, A. (2019). Tormesli Lazarillo. İstanbul: Can Yayınları.
- Öktem, A. (2005). Dosya: Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı Var Mı?. Varlık, 1169, 3-7.
- Öktem, A. (2013). Dünyada ve Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı ve Türün Temel Özellikleri. Kum, 71, 4-7.
- Özata Dirlikyapan, Jale. (Ed.) (2018). Edebiyatta, Sinemada, Televizyonda Tür Kuramı Temel Metinler. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
- Soukhanov, A.H. (1996). Word Watch. The Atlantic Monthly. 278/6, 128.http://www.theatlantic.com/magazine/archive/1996/12/wo rd-watch/376751. Erişim: 08.11.2020
- Şahiner, S. (2007). Yeraltı Edebiyatı. Karakalem. 1, 38-44.
- Türkeş, A.Ö. (2013). A. Ömer Türkeş ve Serap Telöz söyleşti, (Söyleşi: Serap Telöz). Kum, 71, 32-48.
- Yula, Ö. (1995). Underground’u Tanımlama Denemesi (Sözcük’ten Yazın’a). Birikim, 74, 66-70.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Tam Sayı |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2020 |
| Gönderilme Tarihi | 11 Aralık 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Sayı: 50 |
Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.