Habermasçı Müzakereci Demokrasi Perspektifinden Türkiye’de Akil İnsanlar Heyeti

Yıl 2021, Sayı: 51, 37 - 62, 31.03.2021

Zuhal Demir

Öz

Bu çalışmada, Türkiye’de uzun bir süredir güvenlik sorunu olarak görülen ve yakın geçmişe kadar çözümü için askeri operasyonlara başvurulan Kürt sorununun, demokratik çözüm yolları ile aşılmaya çalışıldığı Demokratik Açılım Süreci ve bu çerçevede AK Parti hükümeti tarafından sorunun çözümünde bir aktör olarak görevlendirilen Âkil İnsanlar Heyeti Habermasçı müzakereci demokrasi anlayışı çerçevesinde değerlendirilmektedir. Çalışmanın amacı, Âkil İnsanlar Heyeti’nin, müzakereci anlayış çerçevesinde demokrasinin gelişimine herhangi bir etkisinin olup olmadığını ortaya koyarak, mevcut literatür ve uygulamaya katkı sağlamaktır. Bir diğer amaç ise kuram ile uygulama arasındaki uyumsuzlukları ortaya koymaktır. Bu bağlamda çalışmada literatür taraması ve Akil İnsanlar Heyeti üyeleri ile yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Çalışmada, heyetin oluşumu, uyguladığı yöntem ve önerilerinin idari kararlara yansıması sürecine dair veriler elde edilmiştir. Elde edilen ana sonuç, müzakereci heyetlerin günümüzde “sözde” müzakere süreçleri yaratmakla birlikte, kamu katılımını arttırma yönünde sahip olduğu girişimlerinin desteklenmesi gerektiğidir.

Anahtar Kelimeler

Habermasçı müzakereci demokrasi, Akil İnsanlar Heyeti, kamusal alan, demokratikleşme

The Committee of Wise Men in Turkey From the Perspective of Habermasian Deliberative Democracy

Öz

In this study, the Democratic Initiative Process through which the Kurdish problem, which has been considered as a security problem in Turkey for a long time and for which military operations were carried out as a solution until recently, has been endeavoured to be overcome by democratic solutions, and in this context, the Committee of Wise Men, which has been tasked as an actor in the solution of the problem by the AK Party government, have been evaluated within the frame of the Habermasian deliberative democracy perspective. The purpose of the study is to make a contribution to the existing literature and practice by revealing whether the Committee of Wise Men has any effect on the development of democracy in the framework of deliberative understanding. Another purpose is to reveal the incompatibilities between theory and practice. In this context, a literature review and semi-structured interviews were conducted with the members of the Committee of Wise Men. In this study, data on the formation of the committee and the process of the reflection of the applied methods and recommendations on the administrative decisions were obtained. The main conclusion is that the deliberative committees create “so-called” deliberation processes today, and their initiatives to increase public participation should be supported.

Anahtar Kelimeler

Habermasian deliberative democracy, the Committee of Wise Men, public sphere, democratization

Kaynakça

• Akil İnsanlar Heyeti (2013). Âkil İnsanlar Heyeti Güneydoğu Anadolu Bölgesi Raporu.
• Anadolu Ajansı (2013). Bu heyet 76 milyonun özeti. Erişim: https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/bu-heyet-76-milyonun-ozeti/258543.
• Benhabib, S. (1999). Müzakereci Bir Demokratik Meşruiyet Modeline Doğru. Seyla Benhabib (Ed.), Demokrasi ve Farklılık Siyasal Düzenin Sınırlarının Tartışmaya Açılması içinde. (s. 101-139). İstanbul: Demokrasi Kitaplığı.
• Button, M. ve Mattson K. (1999). Deliberative Democracy in Practice: Challenges and Prospects for Civic Deliberation. Polity, 31(4), 609-637.
• Cohen, J. (1999). Müzakereci Demokraside Usul ve Esas. Seyla Benhabib (Ed.), Demokrasi ve Farklılık Siyasal Düzenin Sınırlarının Tartışmaya Açılması içinde. (s. 140-173). İstanbul: Demokrasi Kitaplığı.
• Davutoğlu, A. (2004). Stratejik Derinlik. İstanbul: Küre.
• Demir, G. (2011). Habermas ve Foucault: Müzakereci Demokrasi ve Yönetimsellik. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 22, 48-71.
• Demir, S. (2014). Kamusal Alanın Belirlenmesinde Ben ile Öteki’nin Yeri. Doğu Batı Düşünce Dergisi, (2)5, 233-237.
• Doğanay, Ü. (2003). Demokratik Usuller Üzerine Yeniden Düşünmek. Ankara: İmge.
• Dryzek, J. (1990). Discursive Democracy: Politics, Policy and Science. Cambridge: Cambridge University Press.
• Erdoğan, M. (2012). Müzakereci Demokrasi ve Sınırları. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22, 25-43.
• Gould, C. C. (1999). Çeşitlilik ve Demokrasi: Farklılıkların Temsili. Seyla Benhabib (Ed.), Demokrasi ve Farklılık Siyasal Düzenin Sınırlarının Tartışmaya Açılması içinde. (s. 244-267). İstanbul: Demokrasi Kitaplığı.
• Gülener, S. (2007). Türk Siyasetinde Merkez-Çevre İlişkilerinin Seyri ve 27 Mayıs 1960 Darbesi. Bilgi Dergisi, 14, 36-66.
• Habermas, J. (1997). Popular Sovereignty as Procedure. James Bohman ve William Rehg (Ed.), Deliberative Democracy: Essays on Reason and Politics içinde. (s. 35-66). USA: Massachusette Institute of Technology.
• Habermas, J. (1999). Demokrasinin Üç Normatif Modeli. Seyla Benhabib (Der.), Demokrasi ve Farklılık Siyasal Düzenin Sınırlarının Tartışmaya Açılması içinde. (s. 37-50). İstanbul: Demokrasi Kitaplığı.
• Habermas, J. (2001). İletişimsel Eylem Kuramı Cilt 1; Eylem Rasyonelliği ve Toplumsal Rasyonelleşme Cilt 2; İşlevselci Aklın Eleştirisi Üzerine. Tüzel M. (Çev.). İstanbul: Kabalcı.
• Habermas, J. (2005). Concluding Comments on Empirical Approaches to Deliberative Politics. Acta Politica, 40(3), 384-392.
• Habermas, J. (2015). Kamusal Alan. Meral Özbek (Ed.), Kamusal Alan içinde. (95-102). İstanbul: Hil.
• Heper, M. (2012). Türkiye’de Devlet Geleneği. Soyarık, N. (Çev.). Ankara: Doğu Batı.
• Kaynak, M. (2009). Kürt Meselesi Türkiye’nin Çözümü. İstanbul: Profil.
• Kızılkaya, M. (2014). Barışa Katlanmak, Bir Âkil’in 83 Günü. İstanbul: Alfa.
• Koçal, V. (2012). ‘Çevre’den ‘Merkez’e Yönelim Bağlamında Türkiye’de Muhafazakarlığın Dönüşümü: Siyasal İslamcılıktan Muhafazakar Demokratlığa AK Parti Örneği. Bilgi, 24, 81-111.
• Mansbridge, J. J. (1980). Beyond Adversary Democracy. New York: Basic Books Inc. Publishers.
• Mardin, Ş. (2009). Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar Merkez-Çevre İlişkileri. Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay (Ed.), Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme içinde. (121-158). Bursa: Dora.
• Meclis Araştırma Komisyonu (2013). Meclis Araştırma Komisyonu Raporu. Kasım-571.Erişim: https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem24/yil01/ss571.pdf.
• Mills, W. (1974). İktidar Seçkinleri. Oskay, Ü. (Çev.). Ankara: Bilgi.
• Milot, M. (2010). Conceptions of the Good: Challenging the Premises of Deliberative Democracy. David Kahane, Daniel Weinstock, Dominique Leydet ve Melissa Williams (Ed.), Deliberative Democracy in Practice içinde. (s. 21-34). Toronto: UBC Press.
• Oktav, Ö. Z. ve Ertem, H. S. (2015). Giriş. Özden Zeynep Oktav ve Helin Sarı Ertem (Ed.), 2000’li Yıllarda Türk Dış Politikası içinde. (s. 1-12). Ankara: Nobel.
• Oran, B. (2014). Kürt Barışında Batı Cephesi, Ben Ege’de Âkilken. İstanbul: İletişim.
• Özbudun, E. (1999). Türkiye’de Devlet Seçkinleri ve Demokratik Siyasal Kültür. Türkiye’de Demokratik Siyasal Kültür içinde. (s. 6-44). Ankara: Türk Demokrasi Vakfı.
• Özhan, T. ve Ete, H. (2008). Kürt Meselesi-Problemler ve Çözüm Önerileri. SETA Analiz. Erişim: http://file.setav.org/Files/Pdf/kurt-meselesiproblemler-ve-cozum-onerileri.pdf.
• Parkin, F. (2013). Max Weber. London: Routledge.
• Phillips, A. (1999). Farklılığa Nasıl Yaklaşmalı: Fikirler Politikası Mı, Yoksa Mevcudiyet Politikası Mı?. Seyla Benhabib (Ed.), Demokrasi ve Farklılık Siyasal Düzenin Sınırlarının Tartışmaya Açılması içinde. (199-219). İstanbul: Demokrasi Kitaplığı.
• Pratchett, L. (1999). New Fashions in Public Participation: Towards Greater Democracy?. Parliamentary Affairs. 52(4), 616-633.
• Radikal (2013). İşte Bölge Bölge Âkil İnsanlar. Erişim: http://www.radikal.com.tr/politika/iste-bolge-bolge-akil-insanlar-1127942/.
• Sabah (2013). Âkil İnsanlar Dolmabahçe’de. Erişim: www.sabah.com.tr/aktuel/2013/04/04/akil-insanlar-dolmabahcede.
• Sambur, B. (2014). Kürt Sorunu: Çatışma mı, Çözüm mü?. Nezir Akyeşilmen (Ed.), Barışı Konuşmak Teori ve Pratikte Çatışma Yönetimi içinde. (403-421). Ankara: ODTÜ.
• Shils, E. (2002). Merkez-Çevre. Çelikkaya, Y. Z. (Çev.). Türkiye Günlüğü, 70, 86-96.
• Smith, G. ve Wales, C. (2000). Citizens’ Juries and Deliberative Democracy. Political Studies. 48, 51-65.
• Uçar, F. ve Akandere, O. (2017). Turgut Özal’ın Kürt Sorununa Yaklaşımı. Atatürk Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. 61, 365-392.
• Weber, M. (1968). Economy and Society. Berkeley: University of California.
• Weber, M. (2005). Bürokrasi ve Otorite. Akın, H.B. (Çev.). Ankara: Adres.
• Yavi, E. (2007). Emperyalizm Kıskacında Türkler, Ermeniler, Kürtler. Yavi, N.Y. (Çev.). İzmir: Yazıcı.
• Yayman, H. (2016). Türkiye’nin Kürt Sorunu Hafızası. İstanbul: Doğan.
• Yeğen, M. (2013). Devlet Söyleminde Kürt Sorunu. İstanbul: İletişim.
• Youtube (2005): Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın Diyarbakır’daki Konuşması. Erişim: https://www.youtube.com/watch?v=pnE78WkjpQk.
• Young, I. M. (1999). İletişim ve Öteki: Müzakereci Demokrasinin Ötesinde. Seyla Benhabib (Ed.), Demokrasi ve Farklılık Siyasal Düzenin Sınırlarının Tartışmaya Açılması içinde. (174-196). İstanbul: Demokrasi Kitaplığı.
• Yükselbaba, Ü. (2012). Habermas ve Kamusal Alan: Burjuva Kamusallık İlkesinden İletişimsel Kamusallığa Geçiş. İstanbul: On İki Levha.