Türkiye’deki Kamu Okullarında Bürokrasi: Mevcut Ampirik Çalışmaların Tematik Bir Analizi

Yıl 2022, Sayı: 58, 245 - 257, 31.12.2022

Mustafa Toprak , Ahmet Saylık , Merve Kaya Törün

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1098054

Cited By: 3

Öz

Bu araştırmanın amacı, Türkiye’deki okullarda bürokratik yapı ile ilgili yapılan araştırmaların genel bir görünümü ile bu araştırma bulgularının tematik bir analizini sunmaktır. Sistematik inceleme metodu kullanılarak yürütülen araştırma, 2004-2020 yılları arasında Türkiye’de yapılan akademik çalışmaların topografik ve tematik bir analizini kapsamaktadır. Belirlenen dahil etme ve hariç tutma kriterlerine göre, Google Akademik ve Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nin taranması sonucu araştırmaya onyedi lisans üstü tez, onbir araştırma makalesi olmak üzere toplam yirmi sekiz araştırma dahil edilmiştir. Araştırma mevcut çalışmaların büyük çoğunluğunun lisansüstü tez olduğunu ve nicel araştırma metotlarının araştırmacıların büyük çoğunluğu tarafından tercih edildiğini göstermektedir. Seçilen bu araştırmaların tematik analizi sonucunda, a) bürokratik yapı ve okul liderliği, b) bürokratik yapı, görüşler, tutum ve örgütsel davranış, c) bürokratik yapı ve mesleki öğrenme olmak üzere üç ana tema oluşturulmuş ve araştırma bulguları bu ana temalara göre tartışılmıştır. Araştırma, Türkiye’de okullardaki bürokratik yapının engelleyici bir unsur olarak görülmesinin yanında kolaylaştırıcı ve bireyleri olumlu etkileyici yönlerinin olduğunu da ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Okullarda bürokrasi, tematik analiz, okul yöneticileri, öğretmenler, Türkiye

Bureaucracy in Turkish Public Schools: A Thematic Analysis of Existing Empirical Research

Öz

This research intends to offer both a topographical and a thematic analysis of the existing research evidence on bureaucratic structure in Turkish schools. It reviews research conducted between 2004-2020 in Turkey. We scanned Google Scholar and Turkish Higher Education Council National Thesis Repository and extracted a total of twenty-eight studies including seventeen graduate theses and eleven empirical research articles based on pre-determined inclusion and exclusion criteria. The study shows that majority of studies are graduate theses and that most researchers adopted quantitative research methods. Three main themes emerged based on an analysis of these studies: a) bureaucratic structure and school leadership, b) bureaucratic structure, opinions, attitudes and organizational behavior, c) bureaucratic structure and professional learning. We discussed relevant findings under each theme. Results show that while many view the prevalence of bureaucracy as restricting for schools, others see it as a facilitating factor with positive effects on educators.

Anahtar Kelimeler

Bureacracy at schools, thematic analysis, school administrators, teachers, Turkey

Kaynakça

• Adler, P. S., & Borys, B. (1996). Two types of bureaucracy: Enabling and coercive. Administrative Quarterly, 41(1), 61-89.
• Akıl, Ü. (2005). Bürokrasi ve ilköğretimde örgütsel sağlık [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Alanoğlu, M. & Demirtaş, Z. (2020). Bürokratik okul yapısı ile müdür yönetim tarzları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48(1), 199-213. https://doi.org/10.9779/pauefd.560610.
• Arıcan, T. (2009). Öğretmenlerde mesleki tükenmişlik ve okul yönetiminde bürokrasi arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydın, M. (2007). Eğitim yönetimi. Hatiboğlu Basım ve Yayım San. Tic. Ltd. Şti.
• Bursalıoğlu, Z. (2008). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Pegem A Yayınları.
• Buluç, B. (2009). İlköğretim okullarında bürokratik okul yapısı ile okul müdürlerinin liderlik stilleri arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 34(152), 71-86.
• Bush, T., & Glover, D. (2014). School leadership models: What do we know?. School Leadership and Management, 34(5), 553-571.
• Çalık, T., & Tepe, N. (2019). Ortaokul öğretmenlerinin algılarına göre okul etkililiği ile kolaylaştırıcı okul yapısı ve akademik iyimserlik arasındaki ilişki. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(4), 1471-1480.
• Çokyiğit, M. (2020). Ortaokulların bürokratik yapısının etkililiği örgütsel güven ve örgütsel destek düzeyi arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Dönder H. H. (2006). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ve bürokrasi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ergun, T. (1991). Kamu yönetimi araştırması genel rapor. Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü.
• Evans, J., & Gold, A. (2005). Reflecting on school management. Routledge.
• Fidan, T. & Beyhan, A. (2020). Okulların bürokratik yapısının öğretmen profesyonelliğine etkisi: Lise öğretmenleri üzerine bir araştırma. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 869-887.
• Hargreaves, A., & O'Connor, M. T. (2018). Collaborative professionalism: When teaching together means learning for all. Corwin Press.
• Harper, D. (1965). The growth of bureaucracy in school systems. The Journal of Economics and Sociology, 24(3), 261-271.
• Heper M. (1973). Modernleşme ve bürokrasi. Sosyal Bilimler Derneği Yayınları.
• Hofstede, G. (1984). Culture’s consequences: International differences on work related values. Sage.
• Hofstede, G. (2001). Culture's consequences: Comparing values, behaviors, institutions and organizations across nations. Sage.
• Hoy K. W., & Miskel C. G. (1982). Educational administration: Theory, research, and practice. Random House.
• Hoy, W. K., & Miskel, C. G. (2010). Eğitim yönetimi: Teori, araştırma ve uygulama. Nobel Yayınları.
• Hoy, W. K. (2003). An analysis of enabling and mindful school structures: Some theoretical, research and practical considerations. Journal of Educational Administration, 41(1), 87-108.
• Karaca, D. (2015). İlk ve ortaokullarda bürokratikleşme düzeyinin öğretmen profesyonelliğine etkisi [Doktora tezi]. Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Khan, K. S., Kunz, R., Kleijnen, J., & Antes, G. (2003). Five steps to conducting a systematic review. Journal of the Royal Society of Medicine, 96(3), 118-121.
• Kean, T. H., Kannan, S., & Piaw, C. Y. (2018). The effect of school bureaucracy on the relationship between principals’ leadership practices and teacher commitment in Malaysia secondary schools. MOJES: Malaysian Online Journal of Educational Sciences, 5(1), 37-55.
• Kılınç, A., Koşar, S., Er, E., & Öğdem, Z. (2016). The relationship between bureaucratic school structures and teacher self-efficacy. McGill Journal of Education/Revue des sciences de l'éducation de McGill, 51(1), 615-634.
• Kırman, A., & Doğan, Ö. (2017). Anne-baba çocuk ilişkileri: Bir meta-sentez çalışması. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(1), 28-49.
• Morales, J. L. (2016). School bureaucracies that enable: Principals’ perception of their experience in creating and sustaining enabling school structure [Doktora Tezi]. Azusa Pacific University.
• Munn, Z., Stern, C., Aromataris, E., Lockwood, C., & Jordan, Z. (2018). What kind of systematic review should I conduct? A proposed typology and guidance for systematic reviewers in the medical and health sciences. BMC Medical Research Methodology, 18(1), 1-9.
• Noblit, G., & Hare, D. (1988). Meta-ethnography: Synthesizing qualitative studies. Sage.
• Ömeroğlu, Ö. (2006). Okul yönetiminde bürokrasi ile öğretmenlerin okula ilişkin tutumları arasındaki ilişki [Doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özer, N. (2010). İlköğretim okullarının örgütsel diriklik, bürokratiklik ve örgüt normları açısından analizi [Doktora tezi]. İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Paşa, S. F., Kabasakal, H. E. & Bodur, M. (2001). Society, organisations, and leadership in Turkey. Applied Psychology: An International Review, 50(4), 559–589. https://doi.org/10.1111/1464-0597.00073.
• Razik, T. A., & Swanson, A. D. (2017). Fundamental concepts of educational leadership and management. Pearson.
• Rockman, B. (2021, July 4). Bureaucracy. https://www.britannica.com/topic/bureaucracy.
• Rubinstein, W.D & Von Maravic, P. (2010). Max Weber, bureaucracy, and corruption. In Gjalt de Graaf, Patrick von Maravić, & Pieter Wagenaar (Eds.) The good cause: Theoretical perspectives on corruption (ss. 21-35), Verlag Barbara Budrich.
• Sargut, A. S. (2015). Kültürler arası farklılaşma ve yönetim. İmge Kitabevi.
• Schrepfer-Tarter, M. A. (2013). An exploratory study of the academic optimism of principals. [Doktora tezi]. https://etd.ohiolink.edu/apexprod/rws_etd/send_file/send?accession=osu1366045511&disposition=inline.
• Tannenbaum, A. S. (1961). Control and effectiveness in a voluntary organization. American Journal of Sociology, 67(1), 33-46. Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Üstüner, M. (2016). Algılanan müdür yönetim tarzı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 22(3), 429-457.
• Wasti, A. (1995). Kültürlerarası farklılaşmanın örgütsel yapı ve davranışa etkileri: Karşılaştırmalı bir inceleme, ODTÜ Gelişme Dergisi, 22(4), 503-529. Weick, K. E. (1982). Administering education in loosely coupled schools. The Phi Delta Kappan, 63(10), 673-676.
• Yayla, Y. (2001). Kanuni Sultan Süleyman devri Osmanlı Devleti`nde bürokratik yapı (1520-1566) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmaz, A. İ., & Beycioğlu, K. (2017). Okullardaki bürokratik yapıya ilişkin öğretmen görüşleri. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2), 1-23.