Öğretmen Adaylarının Toplumsal Cinsiyet Rollerine Yönelik Tutumlarının İncelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 43, 121 - 140, 30.06.2023

Enver Durualp

Öz

Araştırmada, öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet rollerine yönelik tutumları bazı değişkenler açısından incelenmiştir. Bu araştırma, nicel yönteme dayalı tarama modelinde bir araştırmadır. Eğitim fakültesinde öğrenim gören toplam 317 öğrenci uygun örnekleme yöntemiyle araştırmanın çalışma grubunu oluşturmuştur. Verilerin toplanmasında “Genel Bilgi Formu” ve “Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmada veriler etik onay alındıktan sonra, yüz yüze yöntemle toplanmıştır. Verilerin analizinde frekans, yüzde, ortalama gibi betimsel istatistikler ile Kolmogorov-Smirnov, Mann Whitney U ve Kruskal Wallis testlerinden yararlanılmıştır. Yapılan analizlerde, öğrencilerin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının doğum yeri ve yaşadığı yere, doğduğu ve yaşadığı yerin gelişmişlik düzeyine, 18 yaşına kadar birlikte yaşadığı kişilere ve gelir algısına göre anlamlı farklılıklar olduğu bulunmuştur (p<0,05). Buna göre, il ve ilçe merkezlerinde doğanların evlilikte cinsiyet; gelişmiş yerlerde doğanların eşitlikçi cinsiyet; il merkezlerinde yaşayanların eşitlikçi, kadın cinsiyet, evlilikte cinsiyet ve geleneksel cinsiyet; gelişmiş yerlerde yaşayanların eşitlikçi ve geleneksel cinsiyet; 18 yaşına kadar ailesiyle yaşayanların eşitlikçi ve erkek cinsiyet ve orta gelir algısına sahip olanların evlilikte cinsiyet ve geleneksel cinsiyet rollerine ait tutum puanlarının yüksek olduğu saptanmıştır (p<0,05).

Anahtar Kelimeler

Öğretmen adayları, toplumsal cinsiyet, toplumsal cinsiyet rolleri

Examination of Teacher Candidates' Attitudes Together Gender Roles

Öz

In the study, teacher candidates' attitudes toward gender roles were examined in terms of various variables. This research follows a survey model based on quantitative methods. The research study group consisted of a total of 317 students studying at the Faculty of Education, selected through convenient sampling method. Data were collected using the "General Information Form" and the "Gender Roles Attitude Scale". In the study, data were collected by the face-to-face method after ethical approval was obtained. In the data analysis, descriptive statistics such as frequency, percentage, average, and Kolmogorov-Smirnov, Mann Whitney U, and Kruskal Wallis tests were used. The analysis revealed significant differences in teacher candidates' attitudes towards gender roles based on their place of birth, place of residence, the level of development in their birthplace and residence, the individuals they lived with until the age of 18, and their perception of income. Accordingly, it was found that those born in provincial and district centers had higher attitudes towards gender role in marriage; those born in developed areas had higher attitudes towards egalitarian gender role; those living in provincial centers had higher attitudes towards egalitarian gender role, female gender role, gender role in marriage and traditional gender role; those living in developed areas had higher attitudes towards egalitarian and traditional gender role; those living with their families until the age of 18 had higher attitudes towards egalitarian gender role and male gender role; and those with middle income perception had higher attitudes towards gender role in marriage and traditional gender role.

Anahtar Kelimeler

Gender, gender roles, teacher candidates

Kaynakça

• Alabaş, R., Akyüz, H. İ., & Kamer, S. T. (2019). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet algılarının belirlenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(44), 429-448. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/837637
• Alacahan, O. (2021). Kentleşme sürecinde insan ilişkilerinin niteliksel değişimi Sivas kent örneği. Humanitas-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 9(17), 1–29. https://doi.org/10.20304/humanitas.857808
• Altıntaş, O., & Eliri, İ. (2012). Bı̇rey toplum ı̇lı̇şkı̇sı̇nde kent kültürü, kamusal alan ve onda şekı̇llenen sanat olgusu. İdil Dergisi, 1(5), 61-74. 10.7816/idil-01-05-05
• Altuntaş, O., & Altınova, H. H. (2015). Toplumsal cinsiyet algısı ile sosyo-ekonomik değişkenler arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(6), 83-100. 10.7827/TurkishStudies.7674
• Amoranto, G., Chun, N., & Deolalikar, A. (2010). Who are the middle class and what values do they hold? Evidence from the world values survey. Asian Development Bank.
• Aragonés-González, M., Rosser-Limiñana, A., & Gil-González, D. (2020). Coeducation and gender equality in education systems: A scoping review. Children and Youth Services Review, 111, 1-12. 10.1016/j.childyouth.2020.104837
• Askari, S. F., Liss, M., Erchull, M. J., Staebell, S. E., & Axelson, S. J. (2010). Men want equality, but women don't expect it: Young adults' expectations for participation in household and child care cores. Psychology of Women Quarterly, 34, 243-252.
• Atış, F. (2010). Ebelik/hemşirelik 1. ve 4. sınıf öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rolüne ilişkin tutumlarının belirlenmesi (Tez No. 267702) [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniviersitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Avşar-Atay, T. (2013). Kırsal alanda kadınların cı̇nsı̇yete dayalı ı̇şgücüne katılımlarının toplumsal değı̇şı̇m açısından ele alınması: Antakya (Hatay) kent merkezı̇ne yakın ı̇kı̇ farklı köy araştırması (Tez No. 348637) [Doktora tezi, Çukurova Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Aytaç, Ö. (2020). Kentin ve kentsel yaşamın patolojisi. Şehir ve Medeniyet Şehir Araştırmaları Dergisi, 6(12), 11-36.
• Bal, H. (2002), Kent sosyolojisi. Fakülte Kitabevi.
• Bandura, A. (1977). Self-eficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191-215. https://doi.org/10.1037/0033-295X.84.2.191
• Başçı, B., & Giray, S. (2016). The survey of multivariate analysis for the undergraduate students’ attitudes towards communal gender roles: The case of Marmara University. Journal of Life Economics,3(4), 117-142. https://doi.org/10.15637/jlecon.160
• Bem, S. L. (1981). Gender schema theory: A cognitive account of sex typing. Psychological Review, 88(4), 354–364. https://doi.org/10.1037/0033-295X.88.4.354
• Berber, M. (2006). İktisadi büyüme ve kalkınma. Derya Kitabevi.
• Bora, A. (2015). Toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılık. M. Soran, Ö. Şensoy & M. Ergün (Der.), Engellı̇lı̇ğe ve cı̇nsı̇yete dayalı ayrımcılık ı̇lk ve ortaöğretim kurumları için örnek ders uygulamaları (ss. 35-44) içinde. İstanbul Bigi Üniversitesi Yayınları.
• Chong, S., & Low, E. (2009). Why I want to teach and how I feel about teachingformation of teacher identity from pre-service to the beginning teacher phase. Educational Research for Policy and Practice, 8(1), 59-72. 10.1007/s10671-008-9056-z
• Cornett, J. W., Yeotis, C., & Terwilliger, L. (1990). Teacher personal practical theories and their influence upon teacher curricular and instructional actions: A case study of a secondary science teacher. Science Education, 74(5), 517-529. https://doi.org/10.1002/sce.3730740503
• Çarokoğlu, A., & Kalaycıoğlu, E. (2013). Türkiye'de aile, iş ve toplumsal cinsiyet raporu. https://gazetesu.sabanciuniv.edu/sites/gazetesu.sabanciuniv.edu/files/2013/turkiyedeaileisvetoplumsalcinsiyetraporu2.pdf
• De Kraker-Pauw, E., Van Wesel, F., Verwijmeren, T., Denessen, E., & Krabbendam, L. (2016). Are teacher beliefs gender-related?. Learning and Individual Differences, 51, 333-340. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2016.08.040
• Dikmen, N., & Maden, D. (2012). Kadın akademisyenlerin görünmeyen emeği üzerine bir araştırma: Ordu Üniversitesi örneği. Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 4(2), 235-250. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sobiadsbd/issue/11354/135712
• Doğan, İ. (2021). Eğitim sosyolojisi. Nobel Yayın.
• Eckes, T., & Trautner, H. M. (2012). The developmental social psychology of gender. Psychology Press.
• Erdönmez, E., & Çelik, F. (2016). Kentsel mekanda kamusal alan ilişkileri. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 14, 145-163. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubaked/issue/57267/810019
• Erkan, R. (2002). Kentleşme ve sosyal değişme. Bilimadamı Yayınları.
• Esen, Y. (2013). Hizmet öncesi öğretmen eğitiminde toplumsal cinsiyet duyarlılığını geliştirme amaçlı bir çalışma. Eğitim ve Bilim, 38(169), 280-295.
• Geçer, H., Kartopu, S., & Hacıkeleşoğlu, H. (2017). Toplumsal cinsiyet ve dindarlık: üniversite öğrencileri üzerine ampirik bir araştırma. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5, 494-521.
• Gibbons, J. L., Stiles, D. A., & Shkodriani (1991). Adolescents' attitudes toward family and gender roles: An international comparison. Sex Roles, 25, 625-643. https://doi.org/10.1007/BF00289568
• Gökyurt, F., Kındap, A., & Sarı, İ. S. (2015). Türkiye için yeni bir şehir tanımı gerekli mi?. Çağdaş Yerel Yönetimler, 24(1), 1-32.
• Hayta, Y., & Altan, Y. (2016). Kentsel yaşam algısı ve değişen kentli alışkanlıklarına yönelik bir araştırma: İzmir Örneği. ASOS Journal, 33, 223-258.
• Helgeson, V. S. (2012). The psychology of gender. Pearson.
• Howard, A., & England-Kennedy, E. (2006). Breaking the silence: power, conflict, and contested frames within an affluent high school. Anthropology & Education Quarterly, 37(4), 347-365. https://doi.org/10.1525/aeq.2006.37.4.347
• Kalaycı, N., & Hayırsever, F. (2014). Toplumsal cinsiyet eşitliği bağlamında vatandaşlık ve demokrasi eğitimi ders kitabına yönelik bir inceleme ve bu konuya ilişkin öğrenci algılarının belirlenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(3),1-26.
• Karasar, N. (2019). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaya, A., Balay, R., & Göçen, A. (2012). Öğretmenlerin alternatif ölçme ve değerlendirme tekniklerine ilişkin bilme, uygulama ve eğitim ihtiyacı düzeyleri. International Journal of Human Sciences, 9(2), 1229-1259.
• Kaya-Şengül, K. (2022). Annelerı̇n toplumsal cı̇nsı̇yet algısı ve duygu sosyalleştı̇rme davranışı ı̇le çocuğun anneye bağlanma türünün çeşı̇tlı̇ değı̇şkenler açısından ı̇ncelenmesı̇ (Tez No. 746155) [Yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Kayısılı, A. (2020). Okul kültürünün sosyal inşası bir eğitim antropolojisi araştırması. Pegem Akademi.
• Kaypak, Ş. (2014). Toplumsal cı̇nsı̇yet bakış açısından kente bakmak. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(1), 344-357. https://dergipark.org.tr/tr/pub/niguiibfd/issue/19754/211474
• Kennedy, M. M. (1997). Defining an ideal teacher education program. National Council for the Accreditation of Teacher Education.
• Kılıç, A. Z. (2013). Ebeveynlerı̇n toplumsal cı̇nsı̇yet algısı ve çocuk yetı̇ştı̇rmeye etkı̇lerı̇. İstanbul Bilgi Üniversitesi Çocuk Çalışmaları.
• Kite, M. E., Deaux, K., & Haines, E. L. (2008). Gender stereotypes. F. L. Denmark, & M. A. Paludi (Eds.), Psychology of women, a handbook of issues and theories (ss. 205–236) içinde. Praeger Publishers.
• Koçak, H. (2011). Kent-kültür ı̇lişkisi bağlamında Türkiye’de değişen ve dönüşen kentler. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 6(2), 259-269. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gopsbad/issue/48559/616610
• Koyuncu-Şahin, M., & Çoban, A. (2019). Türkiye’de eğitim alanında toplumsal cinsiyet üzerine yapılmış çalışmalara toplu bir bakış. The Journal of International Social Research, 12(64), 588-599. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2019.3381
• Lyssens-Danneboom, V., & Mortelmans, D. (2014). Living apart together and money: new partnerships, traditional gender roles. Journal of Marriage and Family, 76(5), 949-966. https://doi.org/10.1111/jomf.12136
• Marshall, G. (2021). Sosyoloji sözlüğü (O. Akınhay, Çev.). Bilim ve Sanat Yayınları.
• Onurluer, E. (2019). Sınıf öğretmeni adaylarının toplumsal cinsiyet algılarının incelenmesi (Tez. No. 556160) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Öcal-Yüceol, S. E. (2016). Toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlar ile ilişki doyumu ve romantik ilişkilerde akılcı olmayan inançlar arasındaki ilişkiler (Tez No. 441119) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Bilim Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Öztürk, Ö. (2022). Okul öncesı̇ öğretmenlerı̇nı̇n ve ebeveynlerı̇n toplumsal cı̇nsı̇yet algılarının karşılaştırılması (Tez No. 765018) [Yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Özyurt, C. (2007). Yı̇rmı̇ncı̇ yüzyıl sosyolojı̇sı̇nde kentsel yaşam. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(18), 111-126. https://dergipark.org.tr/tr/pub/baunsobed/issue/50328/651713
• Pınar, G., Taşkın, L., & Eroğlu, K. (2008). Başkent Üniversitesi öğrenci yurdunda kalan gençlerin toplumsal cinsiyet rol kalıplarına ı̇lişkin tutumları. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 15(1), 47-57.
• Prentice, D. A., & Carranza, E. (2002). What women should be, shouldn't be, are allowed to be, and don't have to be: The contents of prescriptive gender stereotypes. Psychology of Women Quarterly, 26(4), 269–281. https://doi.org/10.1111/1471-6402.t01-1-00066
• Rubie-Davies, C. M. (2007). Classroom interactions: Exploring the practices of high and low-expectation teachers. British Journal of Educational Psychology, 77, 289–306. 10.1348/000709906X101601
• Rubie-Davies, C. M., & Peterson, E. R. (2011). Teacher expectations and beliefs. Influences on the socioemotional environment of the classroom. C. M. Rubie-Davies (Ed.), Educational psychology. Concepts, research and challenges (ss. 135–149) içinde. Routledge.
• Ruble, D. N., & Martin, C. L. (1998). Gender development. W. Damon & N. Eisenberg (Ed.), Handbook of child psychology: Social, emotional, and personality development (ss. 933–1016) içinde. John Wiley & Sons, Inc.
• Saçan, S., Adıbelli, D., Metin, Ş., Korkmaz, M., Sevil, Ü., Gürkan, A., Şen, E., Karta, N., & Şahbudak, E. (2015). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının belirlenmesi. Psikiyatri ve Psikoloji Araştırmaları Dergisi, 4, 1-23.
• Simón, E. (2000). Tiempos y espacios para la coeducación. M.Á. Santos (Ed.). El haren pedagógico (ss. 33–51) içinde. Grao.
• Şimşek, A. (2013). Türkiye’de modernleşme, toplumsal cinsiyet ve kadın hakları. L. Gültekin, G. Güneş, C. Ertung, & A. Şimşek (Ed.), Toplumsal cinsiyet yansımaları (ss. 50-65) içinde. Atılım Üniversitesi Yayınları.
• Tepe, E. (2019). İkı̇-dokuz yaş çocuk sahı̇bı̇ olan aı̇lelerı̇n babalık algısı üzerı̇ne bı̇r ı̇nceleme: Sakarya ı̇lı̇ örneğı̇ (Tez No. 556965) [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi].YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• TÜİK (2022). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları, 2021. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=45500
• Tütengil, C. O. (2013). Azgelişmenin sosyolojisi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Upadyaya, K., & Eccles, J. S. (2014). Gender differences in teachers' perceptions and children's ability self-concepts. I. Schoon, & J. S. Eccles (Ed.), Gender differences in aspirations and attainment, a life course perspective (ss. 79–100) içinde. Cambridge University Press.
• Urhahne, D. (2015). Teacher behavior as a mediator of the relationship between teacher judgement and students' motivation and emotion. Teaching and Teacher Education, 45, 73-82. https://doi.org/10.1016/j.tate.2014.09.006
• Ünsal, R., & Hüseyinzade-Şimşek, A. (2018, 27-29 Nisan). Üniversite öğrencilerinin toplumsal baskınlık yönelimleri ve toplumsal cinsiyet algısı üzerinden kadının konumu. International EMI Entrepreneurship and Social Sciences Congress. Lefkoşa, KKTC.
• Ünver, Ş., & Demirli, C. (2022). Çalışan evli kadın ve erkeklerin toplumsal cinsiyet rol algısı bağlamında aile içi rol dağılımı: Bir nitel araştırma. International Journal of Social Inquiry, 15(1), 143–156. https://doi.org/10.37093/ijsi.944705
• Sis-Çelik, A., Pasinlioğlu, T., Tan, G., & Koyuncu, H. (2013). Üniversite öğrencilerinin cinsiyet eşitliği tutumlarının belirlenmesi. F.N. Hem. Dergisi, 21(3), 181-186. https://dergipark.org.tr/tr/pub/fnjn/issue/9011/112251
• Yanıkkerem, E., Topsakal, Ö., & Boz, A. (2020). Sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerinin toplumsal cinsiyet eşitliği tutumlarının ı̇ncelenmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(2), 164-171. https://dx.doi.org/10.33631/duzcesbed.534403
• Yılmaz, H. (2007). Türkiye’de orta sınıfı tanımlamak: ekonomik düzeyler, siyasal tutumlar, hayat tarzları, dinsel-ahlaki yönelimler. https://tyap.net/mediaf/HakanYilmaz-2007-TurkiyedeOrtaSinif-Ozet.28470911.pdf
• Yılmaz, N., & Çiçek, B. (2021). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının bazı demografik değişkenler açısından incelenmesi. Turkish Studies, 16(1), 437-452. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.48114
• Walby, S. (2005). Gender mainstreaming: productive tensions in theory and practice. Social Politics: International Studies in Gender, State & Society, 12(3), 321–343. https://doi.org/10.1093/sp/jxi018
• Zeyneloğlu, S., & Terzioğlu, F. (2011). Development and psychometric properties gender roles attitude scale. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 409-420.