Problem Durumu: Sosyoloji; toplumsal kurumları, gruplar arasındaki/içindeki sosyal ilişkileri ve etkileşimleri inceleyen bir bilim dalıdır. Sosyoloji toplumsal yaşamı, sosyal değişimleri, sosyal olayları ve insan davranışlarının sonuçlarını konu edinen bir disiplindir. Yine sosyoloji; toplumları, toplumsal hayatı, grupları inceleyen bir bilim dalı olarak tanımlanmaktadır.1924’ten bugüne amaç ve içerikleri birbirinden farklı 9 farklı sosyoloji öğretim programı uygulanmış olup; şu an uygulanmakta olan sosyoloji dersi öğretim programı ise yapılandırmacı yaklaşıma göre 2009 yılında hazırlanmıştır.
SOLO (Structure of the observed Learning outcome) taksonomisi -gözlemlenebilir öğrenme çıktılarının yapısı- John Biggs ve Kevin Collis tarafından 1982 yılında geliştirilmiştir. Öğrenme çıktıları, öğrencilerin dersin sonuna kadar ne yapacaklarını ve yapabileceklerini gösteren ifadelerdir. Sosyoloji Dersi öğretim programındaki kazanımların düşünme seviyelerine göre analizine yönelik olarak edinilecek bilgiler, eğitim programı uzmanlarının kazanımları gözden geçirme, tasarlama ve düzenlemede aşamalarında bir veri kaynağı sağlayacağı düşünülmektedir.
Fahrettin KORKMAZ - Serkan ÜNSAL /
Eurasian Journal of Educational Research 69 (2017) 75-92
91
Kazanımların yanında değerlendirme sorularının düşünme seviyelerine göre analiz edilmesi, herhangi bir programın etkililiği hakkında daha doğru yargıda bulunma olanağı sağlar. Çalışma; bu anlayış doğrultusunda kazanımların yanı sıra değerlendirme sorularının da bilişsel düzeyi tespit edilerek; kazanımlar ile değerlendirme soruları arasında tutarlılığa hangi oranda ulaşıldığına yönelik bilgi sunmayı amaçlamaktadır. Diğer taraftan kazanımların ve öğrenme düzeylerinin belirlenmesi; kazanımların sadece belirli bir düzeyde (alt veya üst düzey) yoğunlaşmadan dengeli bir şekilde dağılıp dağılmadığı konusunda da bir bilgi sunması açısından önemli görülmektedir.
Bu araştırma sonucunda; öğretmenlerin kazanımların öğrenme düzeyleri hususunda bilgi sahibi olmaları sağlanarak; öğrenme düzeylerine uygun etkinlik yapmaları konusunda kılavuzluk yapacağı düşünülmektedir. İlgili literatür tarandığında Sosyoloji dersinin kazanımlarını ve değerlendirme sorularını SOLO taksonomisine göre analiz eden herhangi bir araştırmaya rastlanmamıştır. Bu açıdan, yapılan bu çalışmanın literatürdeki boşluğu dolduracağı düşünülmektedir.
Araştırmanın Amacı: Araştırmanın problem cümlesi “11. sınıf Sosyoloji Dersi öğretim programında yer alan kazanımlar ve sosyoloji ders kitabında yer alan değerlendirme soruları SOLO taksonomisine göre nasıl bir dağılım göstermektedir?” şeklinde ifade edilmiştir. Bu ana problem cümlesi bağlamında 11. sınıf Sosyoloji Dersi;
1- Öğretim programı kazanımları SOLO taksonomisi düşünme seviyeleri ünitelere göre nasıl bir dağılım göstermektedir?
2- Ders kitabındaki değerlendirme soruları SOLO taksonomisine göre nasıl bir dağılım göstermektedir?
Yöntem: Nitel araştırma desenine göre hazırlanmış bu çalışmada yöntem olarak doküman inceleme yöntemi kullanılmıştır. Doküman incelemesi, araştırmacının üzerinde çalıştığı konuya göre ulaştığı kaynakları geniş bir zaman diliminde analiz etmeye ve incelemeye dayanan bir yöntemdir. Araştırmanın veri kaynağını oluşturan kazanımlar MEB Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından 2010 yılında yayımlanan 11. sınıf Sosyoloji Dersi Öğretim Programı’ndan alınmıştır. Değerlendirme soruları ise MEB tarafından 2011 yılında kabul edilip, 2016 yılında basılan ve söz konusu bakanlığın internet sitesinde yayımlanan ders kitabından elde edilmiştir. 60 kazanım ve 162 değerlendirme sorusunun SOLO taksonomisine göre analiz süreci tek yönlü yapı, çok yönlü yapı, ilişkisel yapı ve soyutlanmış yapı düşünme seviyeleri kriter alınarak gerçekleştirilmiştir. Kazanım ve değerlendirme sorularının hangi düşünme seviyesine denk geldiğini belirlemek için gösterge fiillerden ve öğretmen kılavuz kitabındaki açıklamalardan yararlanılmıştır. Kazanım ve değerlendirme sorularının değerlendirme süreci iki araştırmacı tarafından önce kazanımlar daha sonra ise değerlendirme soruları ele alınarak her bir araştırmacı tarafından bağımsız olarak SOLO taksonomisine göre incelenmiş; hangi düşünme seviyesine denk geliyorsa karşısına işlenmiştir. Daha sonraki süreçte araştırmacıların işaretlemeleri karşılaştırılarak uyum yüzdelerine bakılmıştır. Hesaplama sonucunda, araştırmacılar arasında 11. sınıf Sosyoloji Dersi kazanımlarına ilişkin 5 kazanımda; değerlendirme sorularında ise 14 soruda görüş ayrılığı olduğu görülmüştür. Görüş ayrılığının
Fahrettin KORKMAZ - Serkan ÜNSAL /
Eurasian Journal of Educational Research 69 (2017) 75-92
92
yaşandığı kazanım ve değerlendirme soruları için üçüncü uzmanının görüşüne başvurulmuştur. Uyum güvenirlik hesaplanmasında; [Güvenirlik = Görüş Birliği / (Görüş Birliği + Görüş Ayrılığı)] formülü kullanılmıştır.
Bulgular: Araştırmanın birinci alt problemine ilişkin elde edilen bulgulara göre; SOLO taksonomisi üniteler bazında incelendiğinde sosyolojiye giriş ünitesinde yer alan 5 kazanımın 3’ünün tekli yapı, 1’inin çoklu yapı, 1’inin ise ilişkisel yapıda olduğu; birey ve toplum ünitesinde yer alan 10 kazanımın 4’ünün tekli yapı, 2’sinin çoklu yapıda, 4’ünün ise ilişkisel yapıda olduğu; toplumsal yapı ünitesinde yer alan 5 kazanımın 2’sinin çoklu yapı, 3’ünün ise ilişkisel yapıda olduğu; toplumsal değişme ve gelişme ünitesinde yer alan 10 kazanımın 3’ünün tekli yapı, 2’sinin çoklu yapı, 4’ünün ilişkisel yapı, 1’inin ise soyutlanmış yapıda olduğu tespit edilmiştir. Yine toplum ve kültür ünitesinde yer alan 8 kazanımın 1’inin tekli yapı, 6’sının ilişkisel yapı, 1’inin ise soyutlanmış yapıda olduğu; toplumsal kurumlar ünitesinde yer alan 22 kazanımın 4’ünün tekli yapı, 7’sinin çoklu yapı, 10’unun ilişkisel yapı, 1’inin ise soyutlanmış yapıda yer aldığı tespit edilmiştir. Araştırmanın ikinci alt problemine ilişkin elde edilen bulgulara göre; sosyoloji ders kitabında toplam 162 değerlendirme sorusunun 70’i (%43) tek yönlü yapı, 44’ü (%27) çok yönlü yapı, 36’sı (%22) ilişkisel yapı, 12’si (8) ise soyutlanmış yapı düzeyinde olduğu tespit edilmiştir.
Araştırmanın Sonuçları ve Önerileri: Araştırma sonuçları kendi içerisinde değerlendirildiğinde toplam 60 kazanımdan 15 (%25) kazanımın tek yönlü yapıda olduğu tespit edilirken; değerlendirme soruları içerinde ise tek yönlü yapıya yönelik 70’i (%43) sorunun yer aldığı tespit edilmiştir. Bu sonuçtan yola çıkarak tek yönlü yapı açısından kazanım sayısı ile değerlendirme soruları arasında önemli bir fark olmadığı söylenebilir. İlişkisel yapıya yönelik öğretim programında 28 (%46) kazanım mevcut iken; değerlendirme soruları içerisinde 36 (%22) sorunun ilişkisel yapıda olduğu tespit edilmiştir. Öğretim programları içerinde kazanımlar içerinde 3 (%5) soru soyutlanmış yapıda bulunurken; değerlendirme soruları içerinde ise 12 (%7) soru soyutlanmış yapıda yer almaktadır. Genel olarak 11. sınıf Sosyoloji Dersi öğretim programındaki kazanımlarla, değerlendirme soruları arasında tek yönlü yapı ve ilişkisel yapıya yönelik bir tutarsızlıktan söz edilebilirken; çok yönlü yapı ve soyutlanmış yapıya yönelik ise bir tutarlılık olduğu söylenebilir. Üniteler bazında SOLO taksonomisine yönelik farklı düşünme düzeylerinin dengeli bir şekilde dağılımının sağlanması öğrencilerin farklı şekillerde düşünme seviyesinin kazanımına katkı sağlayacaktır. Diğer taraftan hem kazanımların hem de değerlendirme sorularının hazırlanmasında gerek üniteler bazında gerekse de düşünme seviyeleri açısından dengeli dağılımın yapılmasının önemli olduğu düşünülmektedir. Değerlendirme sorularının hazırlanmasında kazanımların rehber olarak kullanılması kazanımlar ile sorular arasında tutarlılığın sağlanmasına katkı sağlayacaktır.
Purpose: This research aims at analyzing the attainments identified in the sociology curriculum for 11th grade implemented by the Ministry of National Education (MoNE) in 2010, and the evaluation questions in the sociology textbook which was taught in the 2016-2017 academic year, based on the Structure of Observed Learning Outcomes (SOLO) taxonomy. Research Methods: Document analysis was used in this study. The attainments that constitute the data source of the research were taken from the sociology curriculum for 11th grade published by the Ministry of National Education (MoNE) in 2010.
Findings: Research findings indicate that 15 out of 60 (25%) attainments in the curriculum could be identified at the level of uni-structural, 14 (23%) multi-structural, 28 (47%) relational, and only 3 (5%) extended abstract. As for the evaluation questions in the textbook, 70 (43%) could be identified as uni-structural, 44 (27%) as multi-structural, 36 (23%) as relational, and 12 (7%) as extended abstract. Implications for Research and Practice: When the 11th grade sociology course achievements and assessment questions were examined, it was determined that all thinking levels of the SOLO taxonomy were found at different ratios. It is thought that when the experts prepare the program attainments for the sociology course, the organization of the attainments harmonized by prerequisite considering the principle of progressivity will be of considerable benefit in terms of effectiveness of the program
Primary Language | English |
---|---|
Journal Section | Articles |
Authors | |
Publication Date | May 20, 2017 |
Published in Issue | Year 2017 Volume: 17 Issue: 69 |