Sosyoloji Dersi Öğretim Programı Kazanımları ve Değerlendirme Sorularının SOLO Taksonomisine Göre Analizi

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 69, 75 - 92, 20.05.2017

Fahrettin Korkmaz , Serkan Unsal

Öz

Problem Durumu: Sosyoloji; toplumsal kurumları, gruplar arasındaki/içindeki sosyal ilişkileri ve etkileşimleri inceleyen bir bilim dalıdır. Sosyoloji toplumsal yaşamı, sosyal değişimleri, sosyal olayları ve insan davranışlarının sonuçlarını konu edinen bir disiplindir. Yine sosyoloji; toplumları, toplumsal hayatı, grupları inceleyen bir bilim dalı olarak tanımlanmaktadır.1924’ten bugüne amaç ve içerikleri birbirinden farklı 9 farklı sosyoloji öğretim programı uygulanmış olup; şu an uygulanmakta olan sosyoloji dersi öğretim programı ise yapılandırmacı yaklaşıma göre 2009 yılında hazırlanmıştır.

SOLO (Structure of the observed Learning outcome) taksonomisi -gözlemlenebilir öğrenme çıktılarının yapısı- John Biggs ve Kevin Collis tarafından 1982 yılında geliştirilmiştir. Öğrenme çıktıları, öğrencilerin dersin sonuna kadar ne yapacaklarını ve yapabileceklerini gösteren ifadelerdir. Sosyoloji Dersi öğretim programındaki kazanımların düşünme seviyelerine göre analizine yönelik olarak edinilecek bilgiler, eğitim programı uzmanlarının kazanımları gözden geçirme, tasarlama ve düzenlemede aşamalarında bir veri kaynağı sağlayacağı düşünülmektedir.

Fahrettin KORKMAZ - Serkan ÜNSAL /

Eurasian Journal of Educational Research 69 (2017) 75-92

91

Kazanımların yanında değerlendirme sorularının düşünme seviyelerine göre analiz edilmesi, herhangi bir programın etkililiği hakkında daha doğru yargıda bulunma olanağı sağlar. Çalışma; bu anlayış doğrultusunda kazanımların yanı sıra değerlendirme sorularının da bilişsel düzeyi tespit edilerek; kazanımlar ile değerlendirme soruları arasında tutarlılığa hangi oranda ulaşıldığına yönelik bilgi sunmayı amaçlamaktadır. Diğer taraftan kazanımların ve öğrenme düzeylerinin belirlenmesi; kazanımların sadece belirli bir düzeyde (alt veya üst düzey) yoğunlaşmadan dengeli bir şekilde dağılıp dağılmadığı konusunda da bir bilgi sunması açısından önemli görülmektedir.

Bu araştırma sonucunda; öğretmenlerin kazanımların öğrenme düzeyleri hususunda bilgi sahibi olmaları sağlanarak; öğrenme düzeylerine uygun etkinlik yapmaları konusunda kılavuzluk yapacağı düşünülmektedir. İlgili literatür tarandığında Sosyoloji dersinin kazanımlarını ve değerlendirme sorularını SOLO taksonomisine göre analiz eden herhangi bir araştırmaya rastlanmamıştır. Bu açıdan, yapılan bu çalışmanın literatürdeki boşluğu dolduracağı düşünülmektedir.

Araştırmanın Amacı: Araştırmanın problem cümlesi “11. sınıf Sosyoloji Dersi öğretim programında yer alan kazanımlar ve sosyoloji ders kitabında yer alan değerlendirme soruları SOLO taksonomisine göre nasıl bir dağılım göstermektedir?” şeklinde ifade edilmiştir. Bu ana problem cümlesi bağlamında 11. sınıf Sosyoloji Dersi;

1- Öğretim programı kazanımları SOLO taksonomisi düşünme seviyeleri ünitelere göre nasıl bir dağılım göstermektedir?

2- Ders kitabındaki değerlendirme soruları SOLO taksonomisine göre nasıl bir dağılım göstermektedir?

Yöntem: Nitel araştırma desenine göre hazırlanmış bu çalışmada yöntem olarak doküman inceleme yöntemi kullanılmıştır. Doküman incelemesi, araştırmacının üzerinde çalıştığı konuya göre ulaştığı kaynakları geniş bir zaman diliminde analiz etmeye ve incelemeye dayanan bir yöntemdir. Araştırmanın veri kaynağını oluşturan kazanımlar MEB Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından 2010 yılında yayımlanan 11. sınıf Sosyoloji Dersi Öğretim Programı’ndan alınmıştır. Değerlendirme soruları ise MEB tarafından 2011 yılında kabul edilip, 2016 yılında basılan ve söz konusu bakanlığın internet sitesinde yayımlanan ders kitabından elde edilmiştir. 60 kazanım ve 162 değerlendirme sorusunun SOLO taksonomisine göre analiz süreci tek yönlü yapı, çok yönlü yapı, ilişkisel yapı ve soyutlanmış yapı düşünme seviyeleri kriter alınarak gerçekleştirilmiştir. Kazanım ve değerlendirme sorularının hangi düşünme seviyesine denk geldiğini belirlemek için gösterge fiillerden ve öğretmen kılavuz kitabındaki açıklamalardan yararlanılmıştır. Kazanım ve değerlendirme sorularının değerlendirme süreci iki araştırmacı tarafından önce kazanımlar daha sonra ise değerlendirme soruları ele alınarak her bir araştırmacı tarafından bağımsız olarak SOLO taksonomisine göre incelenmiş; hangi düşünme seviyesine denk geliyorsa karşısına işlenmiştir. Daha sonraki süreçte araştırmacıların işaretlemeleri karşılaştırılarak uyum yüzdelerine bakılmıştır. Hesaplama sonucunda, araştırmacılar arasında 11. sınıf Sosyoloji Dersi kazanımlarına ilişkin 5 kazanımda; değerlendirme sorularında ise 14 soruda görüş ayrılığı olduğu görülmüştür. Görüş ayrılığının

Fahrettin KORKMAZ - Serkan ÜNSAL /

Eurasian Journal of Educational Research 69 (2017) 75-92

92

yaşandığı kazanım ve değerlendirme soruları için üçüncü uzmanının görüşüne başvurulmuştur. Uyum güvenirlik hesaplanmasında; [Güvenirlik = Görüş Birliği / (Görüş Birliği + Görüş Ayrılığı)] formülü kullanılmıştır.

Bulgular: Araştırmanın birinci alt problemine ilişkin elde edilen bulgulara göre; SOLO taksonomisi üniteler bazında incelendiğinde sosyolojiye giriş ünitesinde yer alan 5 kazanımın 3’ünün tekli yapı, 1’inin çoklu yapı, 1’inin ise ilişkisel yapıda olduğu; birey ve toplum ünitesinde yer alan 10 kazanımın 4’ünün tekli yapı, 2’sinin çoklu yapıda, 4’ünün ise ilişkisel yapıda olduğu; toplumsal yapı ünitesinde yer alan 5 kazanımın 2’sinin çoklu yapı, 3’ünün ise ilişkisel yapıda olduğu; toplumsal değişme ve gelişme ünitesinde yer alan 10 kazanımın 3’ünün tekli yapı, 2’sinin çoklu yapı, 4’ünün ilişkisel yapı, 1’inin ise soyutlanmış yapıda olduğu tespit edilmiştir. Yine toplum ve kültür ünitesinde yer alan 8 kazanımın 1’inin tekli yapı, 6’sının ilişkisel yapı, 1’inin ise soyutlanmış yapıda olduğu; toplumsal kurumlar ünitesinde yer alan 22 kazanımın 4’ünün tekli yapı, 7’sinin çoklu yapı, 10’unun ilişkisel yapı, 1’inin ise soyutlanmış yapıda yer aldığı tespit edilmiştir. Araştırmanın ikinci alt problemine ilişkin elde edilen bulgulara göre; sosyoloji ders kitabında toplam 162 değerlendirme sorusunun 70’i (%43) tek yönlü yapı, 44’ü (%27) çok yönlü yapı, 36’sı (%22) ilişkisel yapı, 12’si (8) ise soyutlanmış yapı düzeyinde olduğu tespit edilmiştir.

Araştırmanın Sonuçları ve Önerileri: Araştırma sonuçları kendi içerisinde değerlendirildiğinde toplam 60 kazanımdan 15 (%25) kazanımın tek yönlü yapıda olduğu tespit edilirken; değerlendirme soruları içerinde ise tek yönlü yapıya yönelik 70’i (%43) sorunun yer aldığı tespit edilmiştir. Bu sonuçtan yola çıkarak tek yönlü yapı açısından kazanım sayısı ile değerlendirme soruları arasında önemli bir fark olmadığı söylenebilir. İlişkisel yapıya yönelik öğretim programında 28 (%46) kazanım mevcut iken; değerlendirme soruları içerisinde 36 (%22) sorunun ilişkisel yapıda olduğu tespit edilmiştir. Öğretim programları içerinde kazanımlar içerinde 3 (%5) soru soyutlanmış yapıda bulunurken; değerlendirme soruları içerinde ise 12 (%7) soru soyutlanmış yapıda yer almaktadır. Genel olarak 11. sınıf Sosyoloji Dersi öğretim programındaki kazanımlarla, değerlendirme soruları arasında tek yönlü yapı ve ilişkisel yapıya yönelik bir tutarsızlıktan söz edilebilirken; çok yönlü yapı ve soyutlanmış yapıya yönelik ise bir tutarlılık olduğu söylenebilir. Üniteler bazında SOLO taksonomisine yönelik farklı düşünme düzeylerinin dengeli bir şekilde dağılımının sağlanması öğrencilerin farklı şekillerde düşünme seviyesinin kazanımına katkı sağlayacaktır. Diğer taraftan hem kazanımların hem de değerlendirme sorularının hazırlanmasında gerek üniteler bazında gerekse de düşünme seviyeleri açısından dengeli dağılımın yapılmasının önemli olduğu düşünülmektedir. Değerlendirme sorularının hazırlanmasında kazanımların rehber olarak kullanılması kazanımlar ile sorular arasında tutarlılığın sağlanmasına katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sosyoloji Dersi, Öğretim programı, SOLO taksonomisi analizi.

Analysis of Attainments and Evaluation Questions in Sociology Curriculum according to the SOLO Taxonomy

Öz

Purpose: This research aims at analyzing the attainments identified in the sociology curriculum for 11th grade implemented by the Ministry of National Education (MoNE) in 2010, and the evaluation questions in the sociology textbook which was taught in the 2016-2017 academic year, based on the Structure of Observed Learning Outcomes (SOLO) taxonomy. Research Methods: Document analysis was used in this study. The attainments that constitute the data source of the research were taken from the sociology curriculum for 11th grade published by the Ministry of National Education (MoNE) in 2010.

Findings: Research findings indicate that 15 out of 60 (25%) attainments in the curriculum could be identified at the level of uni-structural, 14 (23%) multi-structural, 28 (47%) relational, and only 3 (5%) extended abstract. As for the evaluation questions in the textbook, 70 (43%) could be identified as uni-structural, 44 (27%) as multi-structural, 36 (23%) as relational, and 12 (7%) as extended abstract. Implications for Research and Practice: When the 11th grade sociology course achievements and assessment questions were examined, it was determined that all thinking levels of the SOLO taxonomy were found at different ratios. It is thought that when the experts prepare the program attainments for the sociology course, the organization of the attainments harmonized by prerequisite considering the principle of progressivity will be of considerable benefit in terms of effectiveness of the program

Anahtar Kelimeler

sociology course, curriculum, analysis of SOLO taxonomy

Kaynakça

• American Sociological Association (ASA), (2013). National Standards for High School Sociology Asa Natıonal Standards for High School Sociology American Sociological Association. 2013. “21st Century Careers with an Undergraduate Degree in Sociology.” Second Edition. Washington, DC: American Sociological Association
• Ari, A. (2013). Bilissel alan siniflamasinda yenilenmis bloom, solo, fink, dettmer taksonomileri ve uluslararasi alanda taninma durumlari. [Revised bloom, solo, fink, dettmer taxonomies in cognitive area classification and their international recognition cases]. Usak Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (6)2,259-290.
• Baghdad, O. (2013). Ilkogretim 8. Sınıf ögrencilerinin cebirsel düsünme becerilerinin solo taksonomisi ile incelenmesi. [Investigation of the 8th grade students’ algebraic thinking skills with solo taxonomy].Yüksek Lisans Tezi. Eskisehir Osmangazi Universitesi Egitim Bilimleri Enstitüsü, Eskisehir.
• Baghdad, O., & Saban, P. A. (2014). Ilkögretim 8. Sınıf ögrencilerinin cebirsel düsünme becerilerinin solo taksonomisi ile incelenmesi. [Investigation of the 8th grade students’ algebraic thinking skills with solo taxonomy]. The Journal of Academic Social Science Studies (JASS), (26), 473-496.
• Banoglu, K., & Bas, Y. (2012). Sosyoloji dersi ögrenci algilarinin derse verilen önem, sosyal kazanim ve ögrenme ortami boyutlari acısından incelenmesi. [An investigation of students’ perceptions of their sociology course in terms of the course’s importance, their social attainment and the learning environment]. Egitim ve Bilim, (37), 164, 31-44.
• Biber, A. C., & Incikapi, L. (2016). Problems posed by prospective elementary mathematics teachers in the concept of functions: an analysis based on solo taxonomy. Mersin Universitesi Egitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 796-809.
• Biggs, J. B., & Collis, K. (1982). Evaluating the Quality of Learning: the SOLO taxonomy. New York: Academic Pres.
• Biggs, J. B. (2011). Teaching for quality learning at university: What the student does. McGraw-Hill Education (UK).
• Brabrand, C., & Dahl, B. (2009). Using the SOLO taxonomy to analyze competence progression of university science curricula. Higher Education, 58(4), 531-549.
• Burnett, P.C. (1999). Assessing the Outcomes of Counselling within a Learning Framework. Paper presented at the Annual Conference of American Educational Research Association (Montreal, Quebec, Canada). Can, S. (2006). Türkiye’de sosyal bilimler üzerine düsünmek. [Thinking about social sciences in Turkey]. Bilim ve Aklin Aydınlıgında Egitim. (Retrieved December 25, 2016 from (http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/sayi75/sayi75/sevim%20can.pdf)
• Celik, D. (2007). Ogretmen adaylarinin cebirsel düsünme becerilerinin analitik incelenmesi. [Analytical examination of the preservice teachers’ algebraic thinking skills] Yayınlanmamis Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Universitesi, Trabzon.
• Claesgens, J., Scalise, K., Wilson, M., & Stacy, A. (2009). Mapping student understandingin chemistry: The perspectives of chemists. Science Education, 93(1), 56-85.
• Collis, K. F., & Biggs, J. B. (1979). Classroom Examples of Cognitive Development Phenomena: the SOLO Taxonomy. (Retrieved December 12, 2016 from https://eric.ed.gov/?id=ED185055
• Gezer, M., & Ilhan, M. (2014). Ilkögretim Vatandaslik ve Demokrasi Egitimi Dersi. (8. Sınıf) kazanimlari ile degerlendirme sorularinin solo taksonomisi’ne göre incelenmesi. [An evaluation of the assessment questions in the textbook and objectives of the 8th grade curriculum citizenship and democracy education course according to solo taxonomy]. Dogu Cografya Dergisi, 19(32), 193-208.
• Gezer, M., & Ilhan, M. (2015). Sosyal bilgiler dersi ögretim programi kazanimlari ile ders kitabi degerlendirme sorularinin solo taksonomisine göre incelenmesi. [An analyzing of the assessment questions in the textbook and objectives of the curriculum social studies course according to the solo taxonomy]. Sakarya Universitesi Egitim Fakültesi Dergisi, (29), 1-25.
• Giddens, A., & Sutton, P. W. (2013). Sociology. Cambridge, UK: Polity Press.
• Goktepe, S., & Ozdemir, A. S. (2013). Ilkögretim matematik ögretmen adaylarının uzamsal görsellestirme becerilerinin SOLO modeli ile incelenmesi. [Examing elementary mathematics teacher landidates’ special visualization skills by solo model]. Kalem Egitim ve Insan Bilimleri Dergisi, 3(2), 91-146.
• Hattie, J., Biggs, J., & Purdie, N. (1996). Effects of Learning Skills İnterventions on Student Learning: A Meta-Analysis. Review of Educational Research, 66, 99-136.
• Kurt, A. (2016). Türkce dersi ögretim programı 6, 7 ve 8. sinif sözlü iletisim kazanimlarinin solo taksonomisine göre incelenmesi. [Turkish course education programme, 6, 7 and 8th grade verbal communication gains examining according to the solo taxonomy]. Bitlis Eren Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (Ek Sayı), 215-228.
• Konyalihatipoglu, M.E. (2016). Ortaokul 7. sinif ögrencilerinin analitik ve bütüncül düsünme stillerinin solo taksonomisi ile incelenmesi. [A solo taxonomy research on holistic and analytic thinking styles of seventh grade secondary school students]. Yuksek Lisans Tezi. Rize.
• Lian, L. H., & Idris, N. (2006). Assessing algebraic solving ability of form four students. IEJME-Mathematics Education, 10, 55-76.
• Light, G., Calkins, S., & Cox, R. (2009). Learning and teaching in higher education: Thereflective professional. California: Sage Publications.
• Milati, N., Sunardi, S., & Dyah, N. (2013). Analisis Level Pertanyaan pada Soal Cerita dalam Buku Teks Matematika Penunjang SMK Program Keahlian Teknologi, Kesehatan dan Pertanian Kelas X Terbitan Erlangga Berdasarkan Taksonomi SOLO. Pancaran Pendidikan, 2, 83-94.
• Miles, M.B. & Huberman, A.M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded. Sourcebook. (2nd Edition). California: Sage Publications
• Musan, M.S. (2012). Dinamik matematik yazilimi destekli ortamda 8. sinif ögrencilerinin denklem ve esitsizlikleri anlama seviyelerinin solo taksonomisine göre incelenmesi. [The examınation of 8th grade students’ understanding levels of the equation and ineqaulities according to the solo taxonomy in the dynamic mathematics software aided environment]. Yuksek Lisans Tezi. Pamukkale Universitesi Fen Bilimleri Enstitusu Denizli.
• O’Neill, G., & Murphy, F. (2010). Guide to taxonomies of learning. UCD Teaching and Learning Resources. (Retrieved December 12, 2016 from http://www.ucd.ie/t4cms/ucdtla0034.pdf
• Olsson, T. (2005). Qualitative Assessment in the Chemical Engineering Curriculum. Myndigheten för nätverk och samarbete inom högre utbildning. Sweeden: Lund Institute of Technology Lund University.
• Pegg, J & Dawey, G. (2012). Interpreting Understading in Geometry: A Synthesis of Two Models. In Lehrer, R., & Chazan, D. (Eds.) Designing learning environments for developing understanding of geometry and space (pp. 103-136). New Jersey: Routledge.
• Potter, M., & Kustra, E. (2012). A primer on learning outcomes and the SOLO taxonomy. Centre for Teaching and Learning, University of Windsor. (Retrieved January 19, 2016 from www1.uwindsor.cactl/system/files/PRIMER-on-LearningOutcomes.pdf)
• Rooney, C. (2012). How am I using inquiry-based learning to improve my practice and to encourage higher order thinking among my students of mathematics? Educational Journal of Living Theories, 5, 99-127.
• Yazici, N. (2013). Basarinin olculmesinde solo taksonomiye dayalı hazırlanan rubrik kullaniminin etkisinin karsilastirmali olarak ıncelenmesi. [A comparative investigating of the effect of rubrics used based on solo taxonomy on the measurement of success]. Yuksek Lisans Tezi. Kahramanmaras Sütcü Imam Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu. Kahramanmaras.
• Yildirim, S.G & Baur, S.W. (2016). Development of Learning Taxonomy for an Undergraduate Course in Architectural Engineering Program (Retrieved December 17, 2016 from https://conferences.kstate.edu.aseemidwest2016/ files/2016/06/Paper-Yildirim-Baur-1ls8avf.pdf)
• Zabun, B. (2012) Turkiye’de sosyoloji dersi ogretim programlarinin amac ve iceriklerinin toplumsal degismeye paralel olarak degisimi. [The changes of the goals and content of sociology curriculums in turkey in parallel with social change]. GEFAD / GUJGEF, 32 (1), 157-170.
• Zencirkiran, M. (2016). Sosyoloji [Sociology] (4. Baskı). Bursa: Dora.