The term of ‘trouble’ in Diwan of Avnî: What troubled Fatih?

Year 2019, - RumeliDE 2019.Ö5 - II. Rumeli [Dil, Edebiyat, Çeviri] Sempozyumu Bildirileri, 261 - 276, 21.08.2019

Niyazi Adıgüzel Mahmut Küçükay

https://doi.org/10.29000/rumelide.606150

Abstract

Sultan Fatih, besides being a successful
statesmanship, as a reflection of his multifaceted personality, is also a
talented poet of classical literature with his comprehensive knowledge of
poetry and verse techniques through his poetic themes and concepts. He is the
first Ottoman ruler who wrote poems with the pseudonym ‘Avni’. In his poems, it
is possible to find fundamental themes of divan literature such as love, lover
(mashuk), rakib, Islamic Sufism-mysticism, anasir-ı erbaa, art, music, missing,
longing, trouble, sorrow and so on. The word trouble (kaygı) means grief,
illness, pain, problem and anxiety in dictionary. However, in poetry, it used
with multiple meanings such as worrying, anxiety, emotion, tedious, agony,
suffering, grief, sadness, denial, passion, distress, rigor, doom, and so on.
As the term ‘trouble’ is studied in Avni divan, we find about hundred and fifty
verses, couplets including similar meaning such as anxiety, tedious, sorrow,
agony, moaning, suffering, distress, and rebel. In addition to these couplets,
there are also couplets that do not employ the term ‘trouble’ or its synonyms
but have its messages and meanings. Fatih, who says that Allah created him for
such troubles, was troubled with the conquest of İstanbul and died planning his
conquest of Italy. Therefore, was it the matter of holy war or in other words,
‘Red Apple’ that troubled him? Could he have been troubled with the duty of
being a good subject to Allah or with falling in love with a beloved one? In
this paper, referring to his poems, the answer to the question ‘what troubled
Fatih?’ is to be answered.

Keywords

Avnî, trouble, love, purpose, opponent

Avni Divanı’nda dert kavramı: Fatih’in derdi ne?

Abstract

Çağ açıp çağ kapayan Sultan Fâtih; üstün başarılı
devlet adamlığının yanı sıra, çok yönlü kişiliğinin bir tezahürü olarak Klasik
edebiyatımızın mazmun ve mefhumlarıyla, nazım şekli ve şiir tekniğine hâkim
güçlü bir şâir olma özelliğine de sahiptir.“Avnî” mahlasıyla şiirler yazan
Sultan, aynı zamanda Osmanlı padişahları arasında ilk divan sahibi hükümdardır.
Onun şiirlerinde aşk, âşık-maşuk, rakib, tasavvuf, anasır-ı erbaa, sanat,
musiki, özlem, hasret, dert, keder vb. divan edebiyatının belli başlı bütün
kavramlarını bulmak mümkündür. Dert kelimesi sözlükte üzüntü, hastalık, ağrı,
sorun ve kaygı anlamlarına gelmektedir. Şiir dünyamızda ise gam, gussa,
teessür, melâl, ızdırap, ye’s, mihnet, keder, tasa, kaygı, üzüntü, inkisar,
hüzün, elem, sıkıntı, cefâ, belâ vb. birçok yakın anlamlı sözcükle birlikte
kullanılmıştır. Avnî divanında, dert kavramı incelendiğinde aynı anlamda
kullanılan gam, gussa, melâl, ızdırap, ye’s, efgân, mihnet, belâ, kahr ve sitem
gibi yakın anlamlı kelimelerin bulunduğu yüz elliye yakın beyit bulunmaktadır.
Bu beyitlerin yanı sıra dert veya herhangi bir şekilde dert kelimesinin yakın
anlamlılarının olmadığı fakat yine de derdi yüklenmiş beyitler de mevcuttur.
Allah beni türlü türlü dertler için yaratmıştır diyen ve genç yaşta İstanbul’un
fethiyle dertlenen Fatih, İtalya fethini gerçekleştirmeyi planladığı sırada
vefat etmiştir. Dolayısıyla onun derdi gaza derdi veya başka bir ifadeyle
“Kızıl Elma” derdi mi idi? Bir kul olarak Allahü Teâla’ya hakkıyla kulluk edememe
ya da gönlünü sevgiliye kaptırmış bir âşığın çaresizce derdini yüklenmiş de
olabilir miydi? Bu bildiride Fatih’in şiirlerinden hareketle derdinin ne olduğu
sorusuna cevap aranmaktadır.

Keywords

Avnî, dert, aşk, gâye, rakip

References

• Akalın, Ş. H. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu. Akpınar, T. (1993). Fatih Sultan Mehmet'in Ölümündeki Esrar: Fatih Zehirlendi mi? Tarih ve Toplum (111), 30-36. Aymutlu, A. (1992). Fâtih ve Şiirleri. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı. Baltacıoğlu, Ş. (2003). Fâtih(Avnî) Divânı ve Tahlili Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Çakan, İ. L. (1990). Fetih Hadisi ve Akşemseddin'in Fetihteki Yeri. Akşemseddin Sempozyumu Bildirileri (s. 152-163). Bolu: Akşemseddin Hazretleri Vakfı. Doğan, M. N. (2007). Fatih Divanı ve Şerhi. İstanbul: Yelkenli. Kabaklı, A. (1982). Fatih Güldestesi. İstanbul: Dergah. Kayatekin, T. U.-B. (2007). Fatih Sultan Mehmed'in Ölüm Nedeni Nedir? Tarih Okulu Dergisi , 51-59. Keskin, M. (2003). İstanbul'un fethinin 550. yıl dönümü münasebetiyle. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 3-4. Pala, İ. (1995). Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ. Tatçı, M. (2015). Yûnus Emre ile Aşk yolculuğu. İstanbul: H. Türk Dil Kurumu. (2009). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. İstanbul: Türk Dil Kurumu. Türkiye Diyanet Vakfı. (1992). Belâ. S. Uludağ içinde, TDV İslam Ansiklopedisi 5.Cild (s. 380). İstanbul: TDV. Uludağ, S. (1995). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marifet. Uzunçarşılı, İ. H. (2006). Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Ünsel, K. E. (1946). Fatih'in Şiirleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu.