Kırgız Atasözlerinde Çalışkanlık ve Tembellik Kavramlarına Bir Bakış

Year 2025, Volume: 10 Issue: 2, 1284 - 1297, 31.08.2025

Döne Arslan

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1688346

Abstract

Kırgız toplumunda çalışkanlık, yalnızca bireysel bir değer olarak görülmemiş, aynı zamanda toplum düzeninin devamını da sağlayan temel bir değer olarak görülmüştür. Emek veren bireyler toplumda saygı kazanırken, tembellik yapanlar hoş karşılanmamış; çalışmayan kişiler çoğu zaman dışlanmıştır. Tembellik, yoksulluk ve başarısızlığın başlıca sebeplerinden biri olarak değerlendirilmiş; üretken olmayan bireylerin toplum gözünde değer görmediği sıkça vurgulanmıştır. Kırgız atasözlerinde emek, yalnızca maddi kazanç elde etmenin bir yolu olarak değil, aynı zamanda insanın iç dünyasını besleyen, ona huzur veren bir değer olarak da ele alınır. Bu yönleriyle atasözleri toplumun değerlerini gelecek kuşaklara aktaran kültürel miras özelliği taşır.
Kırgız toplumunda atasözleri, geleneklerin, ahlaki değerlerin ve ortak bilincin kuşaktan kuşağa aktarılmasında büyük öneme sahiptir. Kırgız halkı, atasözleriyle çalışkanlığı yüceltmiş, çalışmayı kutsal bir değer olarak kabul ederek tembellikle ilgili olumsuz yaklaşımıyla bireysel ve toplumsal üretkenliği teşvik etmiştir. Kırgız kültüründe çalışmak, sadece ekonomik bir gereklilik değil; aynı zamanda ahlaki ve toplumsal bir sorumluluk olarak da anlam kazanmıştır.
Bu çalışmayla, Kırgız atasözlerinde çalışkanlık ve tembellik kavramları bireysel ve toplumsal boyutuyla değerlendirilecektir. Çalışmada, çalışkanlık ve tembellikle ilgili atasözleri derlenerek elde edilen veriler konuları bakımından sınıflandırılmıştır. Ardından, atasözlerinin içerdiği anlamlar değerlendirilerek Kırgız toplumunda emeğin ve üretkenliğin önemi vurgulanmıştır.

Keywords

Kırgız , atasözü , çalışkanlık , tembellik , kavram

An Overview of the Concepts of Diligence and Laziness in Kyrgyz Proverbs

Abstract

In Kyrgyz society, diligence has historically been regarded as a personal virtue and a foundational value essential to maintaining social order. Individuals who demonstrate effort and industriousness are accorded respect within the community, whereas idleness is socially disapproved and frequently leads to marginalization. Laziness is commonly perceived as a primary cause of poverty and failure, and unproductive individuals are often seen as lacking value in the eyes of society.
In Kyrgyz proverbs, labor is conceptualized as a means of material gain and a source of inner fulfillment and personal integrity. These proverbs function as a form of intangible cultural heritage, transmitting the collective values and worldview of the Kyrgyz people to subsequent generations.
Proverbs are vital in preserving and perpetuating traditional norms, moral values, and collective memory in Kyrgyz culture. Through proverbial expressions, the Kyrgyz have elevated the status of hard work, framing it as a sacred duty while expressing strong disapproval toward laziness. In this way, diligence is promoted as both a personal ethic and a social obligation, encouraging productivity at both individual and communal levels.
This study examines how the concepts of diligence and laziness are represented in Kyrgyz proverbs from individual and societal perspectives. Proverbs reflecting these themes have been collected and categorized according to their thematic content. The semantic and cultural meanings embedded within the proverbs are analyzed to underscore the significance attributed to labor and productivity in Kyrgyz society.

Keywords

Kyrgyz , proverbs , diligence , laziness , concept

References

• Аbduldayev, E. ve D. İsayev (1969). Kırgız Tilinin Tüşündürmö Sözdügü. Frunze: Мektep.
• Aksoy, Ömer Asım (1994). Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Аmantur, А. (2004). “Мakal-lakaptar”. Kırgız Adabiyatının Tarıhı. Bişkek: Şam.
• Arslan, Mustafa Said (2020). “Vatan ile İlgili Özbek Atasözleri”. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi 8/23, 225-235.
• Babatürk, Semih (2022). “Kırgız Atasözlerindeki Dil ve Söz Kavramları Üzerine Bir İnceleme”. Journal of Turkic Civilization Studies 3(2), 83-94.
• Bahşi, Bahtiyar (2024). “Kırgız Atasözleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma”. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi 14, 175-194.
• Biray, Nergis (2017). “Türk Dünyasının Ortak Değeri Olarak “Akıl” Konulu Atasözleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 81, 133 – 150.
• Çam, Ahmet (2018). “Türkiye Türkçesi Manzum Atasözlerinde İç İçe Yinelemeler”. Uluslararası Türk Lehçeleri ve Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD) 2/2, 119-128.
• Çobanoğlu, Özkul (2004). Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Doğan, Levent (2000). “Kırgız Atasözlerinin Sınıflandırılması”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi 9, 206-241.
• Duman, Gül Banu (2016). “Kırgız Atasözlerinin Söz Dizimi Bakımından İncelenmesi”. Aşmarinskie Çteniya Aşmarin Blavsem H Mejdunarodnaya Nauçno- Praktiçeskaya Konferentsiya, Çeboksarı, 105- 109.
• Elçin, Şükrü (1993). Halk Edebiyatına Giriş (Gözden geçirilmiş ilaveli yeni baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Elçin, Şükrü (1992). Halk Edebiyatı Araştırmaları II. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gül, Yavuz Ercan ve Akmatalı Alimbekov (2020). “Anadolu ve Kırgız Türklerinin Atasözlerindeki “Çalışkanlık” Değerinin Ortak Özellikleri”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 9(2), 692-705.
• Gültekin, Mevlüt (2013). “Kırgız Atasözlerinin Cümle Yapısı Üzerinde Bazı Gözlemler”. Electronic Turkish Studies 8(1), 1495-1509.
• Güngör, Ahmet ve Asel Cailova Güngör (1998). Kırgız Atasözleri. Ankara: Engin Yayınları.
• İbragimov, Мuhamed (2005). Kırgız Makal-lakap, Uçkul Sözdör. Karabalta.
• Kıdırbayeva R. Z. ve K. Asanaliyev (2004). Kırgız Adabiy İliminin Terminder Sözdügü. Bişkek: Kırgız Uluttuk İlimder Akademiyası.
• Кoyçumanov, Cumaş (2001). Makal Lakaptar. Bişkek: Şam Basmanakanası.
• Koyçumanov, Cumaş ve I. Kadırov (2012). Makal-lakaptar, Nuska Sözdör, Nakıl Kepter, Zalkar Oylor. Bişkek: Kırgızistan Milli Yayınları.
• Мurataliyev, Мaanaykul ve Аskar Тursunov (1961). Кırgız Tilindegi Süylöm Müçölörü. Frunze.
• Мuratov, Аbdıkerim (2004). Kurmanbek Baatır. Bişkek.
• Sadıkulova, А. (2013). Мakaldar cana Lakaptar. Bişkek: Gülçınar Basmakanası.
• Şavk, Ülkü Çevik. (2002). Kırgız Atasözleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (2025). “Atasözü”. TDK Çevrim İçi Sözlük. https://sozluk.gov.tr (Erişim tarihi: 02.02.2025)
• Usupbekov, Şarşeke (1982). KML: Kırgız Makal Lakaptarı. Frunze: Kırgızstan Basması.
• Yılmaz, Y. ve H. Sarı (2015). “Türk Atasözlerinde Akrabalık Adlarının Kullanımı”. RumeliDE, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 2, 1-20.
• Yudahin, K. K. (1994). Kırgız Sözlüğü I-II. (Çev. Abdullah Taymas). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Zakirov, С. (1972). Kırgız Elinin Makal Lakaptarı. Frunze: Мektep Basması.