Okul Öncesi Dönemde Sosyal Beceri Eğitimi için Önemli bir Anahtar: “Öğrenmeye Hazırım” adlı Sosyal Beceri Eğitim Programı

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 107 - 124, 30.12.2021

Pınar Aksoy

https://doi.org/10.17984/adyuebd.709921

Öz

Sosyal beceri yetersizliklerinin ve bu yetersizliklerden kaynaklı olarak oluşabilecek duyuşsal-davranışsal problemler ile akademik yetersizliklerin önlenmesinde sosyal beceri eğitimi iyi bir müdahale yolu olmaktadır. Sosyal becerilere yönelik müdahale programlarında farklı etkinlikler, farklı yöntem-stratejiler ve teoriden uygulamaya farklı yaklaşımlar yer alabilmektedir. Bu çalışmada, bilimsel açıdan etkisi kanıtlanmış Brigman, Lane ve Lane (1994) tarafından geliştirilen “Öğrenmeye Hazırım” adlı sınıf programının tanıtılması ve Türkçe’ye uyarlaması yapılarak, Türk çocuklar için kullanılabilir bir sosyal beceri eğitim programının ortaya konması amaçlanmıştır. “Öğrenmeye Hazırım” adlı eğitim programı, okul başarısı için ihtiyaç duyulan sosyal becerileri ve öğrenme becerilerini kazandırmak amacıyla dört-yedi yaş çocuklarına yönelik olarak geliştirilmiş bir programdır. Programda, yüksek sesle okunan “büyük kitap” kullanımı, öğretmenin ve çocuğun hikâye anlatımları, resim, dramatik oyun, kukla, şarkı etkinlikleri, dinleme ve dikkatle ilgili etkinlikler, hikâye yapıları aracılığıyla yönergeleri anlamaya yönelik uygulamalarla tartışma ve etkileşimi kapsayacak şekilde sosyal işbirliği etkinlikleri yer almaktadır. Bir dizi hikâyeden oluşan bu program, (1) model olma, koçluk yapma ve ipucu verme, (2) çocuk hikâye anlatımları, (3) çocuk hikâye tekrarları, (4) pozitif akran raporları ve (5) teşvik çemberi şeklinde beş öğretmen stratejisini içermektedir. Çalışma kapsamında “Öğrenmeye Hazırım” adlı eğitim programının temin edilmesine yönelik işlemlerden uyarlama süreçlerinin gerektirdiği adımlara kadar olan aşamaların yerine getirilmesi ile birlikte, okul öncesi dönemdeki Türk çocukları için bir sosyal beceri eğitim programı olarak alanyazına kazandırılmıştır. Bu bağlamda, çalışmanın okul öncesi dönem çocuklarına yönelik sosyal beceri eğitim uygulamaları ve program geliştirme çalışmaları için yol gösterici olması ve günlük yaşam sürecindeki uygulamalara düşünsel bir temel oluşturması, beraberinde okul öncesi dönemde yaşanan sorunların iyileştirilmesi noktasında anahtar bir kaynak olarak yer alması öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi dönem, Sosyal beceri eğitimi, Öğrenmeye Hazırım, Hikâye

A Classroom-Based Training Program Involving Preschool Children for Developing Prerequisite Learning Skills and Social Skills: Ready to Learn

Öz

Social skills training is a good way of intervention for preventing social skills deficiencies and emotional-behavioral problems and academic deficiencies that may arise from these deficiencies. Different activities, different methods-strategies and different approaches from theory to practice can be included in intervention programs for social skills. In this study, it is aimed to introduce a classroom program called “Ready to Learn” developed by Brigman, Lane, and Lane (1994), the scientific effect of which has been proven, and to adapt it to Turkish, thus put forth in an available story-based social skill training program for Turkish children. This program was developed for the children aged four to seven in order to promote the learning skills and social skills that are needed for school success. The program called “Ready to Learn” includes social cooperation activities to contain the use of “big books” that are read aloud, storytelling by teachers and children, activities of drawing, dramatic play, puppet, and song, activities on listening and attention, practices for understanding directions through story structures, as well as discussion and interaction. The program, which consists of a series of stories, includes five teacher strategies: (1) modelling-coaching-cueing, (2) student story-telling, (3) student story re-telling, (4) peer reporting, and (5) encouragement council activities. Within the scope of the study, a social skill training program was gained to the literature for Turkish children in preschool period by carrying out phases from the procedures for the provision of Ready to Learn program to the steps required by the adaptation processes. In this context, the study is envisaged to be a guide for social skills training applications and program development studies for preschool children and to provide an intellectual basis for the practices in daily life, meanwhile to be a key resource for improving the problems experienced in preschool period.

Anahtar Kelimeler

Preschool period, Social skill training, Ready to Learn, Story

Kaynakça

• Adams, M. B., Womack, S. A., Shatzer, R. H., & Caldarella, P. (21). Parent involvement in schoolwide social skills instruction: Practice and perceptions of a home note program. Education, 13(3), 513-528. Bell, S. (1990). Steve Bell’s secret notebook to create learning. http://www.storyline-scotland. com/notebook.html’den alınmıştır. Erişim Tarihi: 01.07.2019. Brigman, G., Lane, D., & Lane, D. (1994). Ready to Learn: Teaching students how to succeed in school. Boca Raton, FL: Atlantic Education Consultants. Brigman, G., Lane, D., Lane, D., Switzer, D., & Lawrence, R. (1999). Teaching children school success skills. Journal of Educational Research, 92(6), 323-329.  Brigman, G. A., & Webb, L. D. (2003). Ready to learn: Teaching kindergarten students school success skills. The Journal of Educational Research, 96(5), 286-292. Boz, M., Uludağ, G., & Tokuç, H. (2018). Aile katılımlı sosyal beceri oyunlarının okul öncesi dönemdeki çocukların sosyal becerilerine etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(1), 137-158. Bilir-Seyhan, G., Ocak-Karabay, S., Tunçdemir, T., Greenberg, M., & Domitrovich, C. (2017). The effects of Promoting Alternative Thinking Strategies Preschool Program on teacher-children relationships and children's social competence in Turkey: Effects of Paths Preschool Program. International Journal of Psychology, 54(1), 61-69. doi: 10.1002/ijop.12426. Cornish, U., & Ross, F. (2004). Social skills training for adolescents with general moderate learning difficulties. Support for Learning, 19(4), 197-199. Crawford, K. C. (2006). Effects of scripted storybook reading on young children and mothers from low-income environments. Unpublished Doctorate Thesis. The Florida State University, College of Communication Science and Disorders. United States. Çağdaş, A., Arslan, E., Erbay, F. Orçan, M. Etkili annelik eğitim programının annelerin benlik saygısına ve anne çocuk ilişkisine etkisinin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 8(20), 7-23. Çetin, B. (2019). Geniş ve çekirdek ailede yaşayan okul öncesi çocukların sosyal beceri düzeyleri ve davranış sorunları açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Çiftçi, K. (2019). Doğa eğitiminin okul öncesi çocukların sosyal becerilerine etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu. Daemi, M., & Farnia, M. A. (2013). The effect of the storytelling on social skills of female preschools’ students of educational district (1) in Tabriz. J. Basic. Appl. Sci. Res., 3(1), 197-203. Deniz, U. H. (2019). 60-72 aylık çocukların sosyal becerilerinin problem çözme becerilerini yordama gücü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya. Dereli, E. (2008) Çocuklar için sosyal beceri eğitim programının 6 yas çocukların sosyal problem çözme becerilerine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Dinçer, Ç., & Güneysu. S. (1997) Examining the effects of problem solving training on the acquisition of interpersonal problem solving skills by 5 years old children in Turkey. International Journal of Early Years Education, 5(1), 37-46. Durualp, E., & Aral, N. (2010). Altı yaşındaki çocukların sosyal becerilerine oyun temelli sosyal beceri eğitiminin etkisinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 160-172. Eğin Işık, T. (2019). Okul öncesi dönemi öğrencilerinin öğrenme stilleri ile sosyal yetkinlik ve sosyal becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya. Elliott, S. N., & Busse, R. T. (1991). Social skills assessment and intervention with children and adolescents: Guidelines for assessment and training procedures. School Psychology International, 12(1-2), 63-83. Esteban, M., Sidera, F., Serrano, J., Amado, A., & Rostan, C. (2010). Improving social understanding of preschool children: Evaluation of a training program. Electronic Journal of Research Educational Psychology, 8(2), 841-860. Farokhi, M., & Hashem, M. (2011). The analysis of children’s drawings: Social, emotional, physical, and psychological aspects. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 30, 2219 – 2224. Gresham, F. M. (2016). Social skills assessment and intervention for children and youth. Cambridge Journal of Education, 46(3), 319-332. doi: 10.1080/0305764X.2016.1195788. Göktaş, İ. (2015). Aile katılımı ve sosyal beceri eğitimi programlarının tek başına ve birlikte 4-5 yaş çocuklarının sosyal becerileri ve anne-çocuk ilişkileri üzerindeki etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli. Guglielmo, H. M., & Tryon, G. S. 2001. Social skill training in an integrated preschool program. School Psychology Quarterly, 16(2), 158-175. Harrison, L. J., Clarke, L., & Ungerer, J. A. (2007). Children’s drawings provide a new perpective on teacher-child relationship quality and school adjustment. Early Childhood Research Quaterly, 22(1), 55-71. Hockenberry M. J., & Wilson D. (2013). Wong’s essentials of pediatric nursing. Amsterdam, The Netherlands: Elsevier Health Sciences. Isbell, R. Sobol, J., Lindauer, L. and Lowrance, A. 2004. The effects of storytelling and story reading on the oral language complexity and story comprehension of young children. Early Childhood Education Journal, 32(3); 157-163. Kapkın, B. (2018). Etkinlik temelli değerler eğitimi programının 5-6 yaş çocukların sosyal becerilerine etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitütüsü, Malatya. Kaya, İ. (2016). Yaşam becerileri programının (YBP) 4 yaş çocukların problem davranışlarına ve sosyal becerilerine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya. Kayılı, G. (2015). Sosyal beceri eğitimi programı ile desteklenmiş Montessori yönteminin anaokulu çocuklarının duyguları anlama ve sosyal problem çözme becerilerine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya. Kendrick, M., & Mckay, R. (2004). Drawings as an alternative way of understanding young children’s constructions of literacy. Journal of Early Childhood Literacy, 4(1), 109–128. DOI: 10.1177/1468798404041458. Kılıç, K. M., & Güngör Aytar, F. A. (2017). The effect of social skills training on social skills in early childhood, the relationship between social skills and temperament. Education and Science, 42, 185-204. Konold, T. R., Jamison, K. R., Stanton-Chapman, T. L., & RimmKaufman, S. E. (2010). Relationships among informant based measures of social skills and student achievement: A longitudinal examination of differential effects by sex. Applied Developmental Science, 14(1), 18–34. doi:10.1080/10888690903510307. Kramer, T. J., Caldarella, P., Christensen, L., & Shatzer, R. H. (2010). Social and emotional learning in the kindergarten classroom: Evaluation of the Strong Start curriculum. Early Childhood Education Journal, 37(4), 303–309. https://doi.org/10.1007/s10643-009-0354-8. Ladd, G. W., Herald, S. L. and Kochel, K. P. (2006). School readiness: Are there social prerequisites? Early Education & Development, 17(1), 115–150. doi:10.1207/ s15566935eed1701_6. Lodder, G. M. A., Goossens, L., Scholte, R. H. J., Engels, R. C. M. E., & Verhagen, M. (2016). Adolescent loneliness and social skills: Agreement and discrepancies between self-, meta-, and peer-evaluations. Journal of Youth and Adolescence, 45(12), 2406-2416. https://doi.org/10.1007/s10964-016-0461-y. Milli Eğitim Bakanlığı (2013). Okul öncesi eğitim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı. Montroy, J. J., Bowles, R. P., Skibbe, L. E. and Foster, T. D. (2014). Social skills and problem behaviors as mediators of the relationship between behavioral self-regulation and academic achievement. Early Childhood Research Quarterly, 29, 298–309. Neda, Y. M., Ashkan, N., Sırous, S., & Taher, T. (2013). The effectiveness of group story-based social skills training on children externalizing behavior problems. Developmental Psychology, 9(35), 249- 257. Newman, B. M., & Newman, P. R. (2012). Development through life a psychosocial approach (11th edition), Belmont, CA: Wadsworth Cengage Learning. Nicolopoulou, A., McDowell, J., & Brockmeyer, C. (2006). Narrative Play and emergent literacy: Storytelling and story-acting meet journal writing. In D. G. Singer, R. M. Golinkoff, & K. Hirsh-Pasek (Eds.), Play = learning: How play motivates and enhances children's cognitive and social-emotional growth (pp. 124–144). Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195304381.003.0007. Nicolopoulou, A., Schnabel Cortina, K., Ilgaz, H., Brockmeyer Cates, C., & de Sá, A. B. (2015). Using a narrative- and play-based activity to promote lowincome preschoolers’ oral language, emergent literacy, and social competence. Early Child Res Q., 31, 147–162. doi:10.1016/j.ecresq.2015.01.006. Paley, V. G. (1990). The boy who would be a helicopter: The uses of storytelling in the classroom. Cambridge, MA: Harvard University Press. Ocak, Ş., & Arda, T. B., (2014). Okul öncesi dönemde önleyici müdahale edici programların karşılaştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(4), 171-188. Ömeroğlu, E., Büyüköztürk, Ş., Aydoğan, Y., Çakan, M., Özyürek, A., GültekinAkduman, G., Kılıç-Çakmak, E., Günindi, Y., Çoban, A., Yurt, Ö., Koğar, H. ve Karayol, S. (2015). The evaluation of the pilot study of preschool social skills education programme. International Journal of Family, Child and Education, 7, 72-89. Özdemir-Topaloğlu, A. (2013). Etkinlik temelli sosyal beceri eğitiminin çocukların akran ilişkilerine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya. Öztürk, F. D. (2019). Okul öncesi 4-6 yaş grubu çocukların bağlanma stilleri ile sosyal beceri düzeyi ve oyun davranışı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydin Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Philip, Y. (2018). Visual Thinking Strategies for Preschool: Using Art to Enhance Literacy and Social Skills. Cambridge: Harvard Educational Publishing. Powell, D. R., Son, S. H., File, N., San Juan, R. R. (2010). Parent–school relationships and children's academic and social outcomes in public school pre-kindergarten. Journal of School Psychology, 48(4), 269–292. Powless, D. L., & Elliott, S. N. (1993). Assessment of social skills of Native American preschoolers: Teachers’ and parents’ ratings. Journal of School Psychology, 31(2), 293-307. https://doi.org/10.1016/0022-4405(93)90012-8. Samar, Y. (2019). Okul öncesi dönem çocuklarının öz düzenleme becerileri ile sosyal becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Sancak, S. (2019). Effects of group theraplay on social skills and problem behaviors of preschoolers in classroom environment. Unpublished Master Thesis, Middle East Technical University School of Social Sciences, Ankara. Schapira, R., & Aram, D. (2019)). Shared book reading at home and preschoolers’ socio-emotional competence. Early Education and Development, https://doi.org/10.1080/10409289.2019.1692624. Shure, M. B. (1992). I Can Problem Solve: An international cognitive problem-solving program-preschool. Champaign, IL: Research Press. Takahashi, Y., Okada, K., Hoshino, T., & Anme T. (2015). Developmental trajectories of social skills during early childhood and links to parenting practices in a Japanese sample. PLoS ONE, 10(8), 1-14. doi: 10.1371/journal.pone.0135357. Uysal, A., & Kaya-Balkan, İ. (2015). Sosyal beceri eğitimi alan ve almayan okul öncesi çocukların, sosyal beceri ve benlik kavramı düzeyleri açısından karşılaştırılması. Psikoloji Çalışmaları, 35(1), 27-56. Wasik, B. A., & Bond, M. A. 2001. Beyond the pages of a book: Interactive book reading and language development in preschool classrooms. Journal of Educational Psychology, 93(2), 243-250. Webster-Stratton, C. (1990). Dina Dinosaur’s social skills and problem solving curriculum. Seattle, WA: Incredible Years. Whitted K. S. (2011). Understanding how social and emotional skill deficits contribute to school failure. Preventing School Failure, 55(1), 10–16. doi: 10.1080/10459880903286755. Yıldırım, S. (2019). Okul öncesi dönemde çocukların sosyal değerleri ile sosyal becerileri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne. Ziv, Y. (2013). Social information processing patterns, social skills, and school readiness in preschool children. J. Exp. Child Psychol., 114(2), 306-320. doi:10.1016/j.jecp.2012.08.009.