ESNEK ÇALIŞMANIN İŞ-YAŞAM DENGESİ, İŞ TATMİNİ VE İŞ PERFORMANSI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: BANKACILIK SEKTÖRÜNDE BİR ALAN ARAŞTIRMASI

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 40 - 64, 29.06.2022

Selda Kaçik Ebru Aykan

Öz

Örgütler, yalnızca mali değerlere önem göstermeyerek, mevcut insan kaynağına gerekli değeri ve önemi vererek verimliliklerini artırmış ve nitelikli işgörenlerini elde tutma çabasına girişmişlerdir. Bu amaçla, bir örgüt olarak tercih edilebilirliklerini artırmak için stratejik bir yönelim geliştirmişlerdir. Uygulanan farklı stratejilerden biri de esnek çalışma uygulamalarını hayata geçirmektir. Esnek çalışmanın, işgörenlerin iş-yaşam dengelerini kurma sürecinde, iş tatmini düzeylerini artırmalarında ve performanslarını iyileştirme konusunda fayda sağlayıcı bir araç olduğu öne sürülmüştür. Bu araştırmada, esnek çalışmanın iş-yaşam dengesi, iş tatmini ve iş performansı üzerindeki etkisi incelenmiştir. Araştırma, Ankara ilindeki banka çalışanları kapsamında gerçekleştirilmiş olup, nicel yöntemlerden saha araştırması deseni kullanılarak yapılmıştır. Bu araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, esnek çalışmanın iş-yaşam dengesini anlamlı ve pozitif yönde etkilediği tespit edilmiştir. Ayrıca, esnek çalışmanın, iş tatmini ve iş performansını anlamlı bir şekilde ve negatif yönde etkilediği bulgulanmıştır. Bu doğrultuda, elde edilen sonuçlar ile araştırmanın bütününün, ilgili literatürdeki boşluğu doldurarak katkı sağlayacağı düşünülmüştür. Diğer yandan, bu araştırmanın, bankacılık sektöründeki uygulamaların sorgulanmasına imkân vererek, sektöre ilgili konularda bilgi kaynağı olması da hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Esnek Çalışma, İş-Yaşam Dengesi, İş Tatmini, İş Performansı

Kaynakça

• Agarwal, P. ve Sajid, S. M. (2017). A study of job satisfaction, organizational commitment and turnover intention among public and private sector employees. Journal of Management Research, 17(3), 123-136.
• Akyaz, F. Ş. (2019). Esnek çalışmanın iş-yaşam dengesi üzerindeki etkisinin belirlenmesine yönelik bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Kütahya.
• Al, A. D. (2016). Kısmi zamanlı çalışanlarla tam zamanlı çalışanların bireysel performans düzeylerinde iş tatmininin rolü (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Yönetim ve Organizasyon Bilim Dalı, İstanbul.
• Albion, M. J. (2004). A measure of attitudes towards flexible work options. Australian Journal of Management, 29(2), 275-294.
• Andaç, F. (2010). İşsizlik sigortası (2. baskı). Ankara: Türk Ağır Sanayi ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası Eğitim Yayını.
• Arar, T. (2020). Akademide iş yeri mutluluğu ile performans arasındaki ilişkide iş yaşam dengesi ve duygusal zekânın rolü (Doktora Tezi), Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Kırıkkale.
• Asiltürk, T. (2011). A tipik istihdam; part-time çalışma (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı, Çalışma Ekonomisi Bilim Dalı, İstanbul.
• Austin Egole, I. S., Iheriohanma, E. B. J., ve Nwokorie, C. (2020). Flexible working arrangements and organizational performance: an overview. IOSR Journal of Humanities and Social Science (IOSR-JHSS), 25(5), 50-59.
• Balcı, A., Akar, F. ve Öztürk, İ. (2019). Exploring the meaningful work level of academics in terms of different variables. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 25(2), 241-283.
• Başdoğan, T. (2015). Esnek çalışanlarda esnek çalışmaya yönelik tutumun iş tatmini üzerine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı, İnsan Kaynakları Bilim Dalı, İzmir.
• Beffort, N. ve Hattrup, K. (2003) Valuing task and contextual performance: experience, job roles, and ratings of the importance of job behaviors. Applied H.R.M. Research, 8 (1)
• Borman, W. C. ve Motowidlo, S. J. (1993). Expanding the criterion domain to ınclude elements of contextual performance. In N. Schmitt and Wc Borman (Eds.), Personnel Selection in Organizations, 71–98.
• Brown, B.L., (1998). Part-Time Work and Other Flexible Options. ERIC Digest No. 192, page: 1-7.
• Ceylan, A. K. (2016). İşgörenlerin örgütsel adalet algısının iş tatmini ve performans üzerine etkisi: güneydoğu anadolu bölgesi gıda sektörü örneği (Doktora Tezi). Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Diyarbakır.
• Çankır, B. ve Semiz Çelik, D. (2018). Çalışan performansı ve mali performans: pozitif ses çıkarma, psikolojik iyi-oluş ve çalışmaya tutkunluk ile ilişkileri ve otel işletmeleri örneği. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 54-67.
• Çelik, S. (2007). Türkiye işgücü piyasasının esnekliği ve esnek çalışma önündeki engeller (Uzmanlık Tezi). Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Doğrul, B. Ş. ve Tekeli, S. (2010). İş-yaşam dengesinin sağlanmasında esnek çalışma. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(2), 11-18.
• Dokuzer, B. (2018). Mobbing algısının çalışan performansı üzerindeki etkileri: Niğde ili bankacılık sektöründe bir uygulama (Doktora Tezi). Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Yönetim ve Organizasyon Bilim Dalı, Niğde.
• Ergün, E. (2019). Örgütlerde iş yaşam dengesi ve esnek çalışma sistemleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: Afyonkarahisar’da bir araştırma (Yüksel Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Afyonkarahisar.
• George, D. ve Mallery, P. (2019). IBM SPSS statistics 26 step by step: a simple guide and reference (15. baskı). Routledge.
• Govender, L., Migiro, S. O. ve Kyule, A. K. (2018). Flexible work arrangements, job satisfaction and performance. Journal of Economics and Behavioral Studies, 10(3 (J)), 268-277.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018), Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (5. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gürkanlar, E. (2010). Esnek çalışma saatlerinin kadın çalışanların sosyal rolleri ve çalışma performansı üzerine etkileri-Akdeniz Üniversitesinde bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Antalya.
• Higgins, C., Duxbury, L. ve Johnson, K. L. (2000). Part‐time work for women: does it really help balance work and family?. Human Resource Management: Published in Cooperation with the School of Business Administration, The University of Michigan and in Alliance With the Society of Human Resources Management, 39(1), 17-32.
• International Workplace Group. (2019), Anket, 1 Aralık 2021 tarihinde https://www.businessworldglobal.com/esnek-calisma-kalifiye-calisanlara-ulasmayi-sagliyor/ erişildi.
• İnan, A. (2010). Medeni bilgiler Türk milletinin el kitabı (2. baskı). İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları, An Matbaası.
• İş Kanunu. (2003, 10, 06). Resmi Gazete (Sayı: 25134). 5 Aralık 2021 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2003/06/20030610.htm erişildi.
• Jones Lang LaSalle. (2019), Rapor, 5 Aralık 2021 tarihinde https://hrdergi.com/2030%E2%80%99a-kadar-kurumsal-isletme-alanlarinin-yuzde-30%E2%80%99u-esnek-is-yerlerine-donusebilir erişildi.
• Kantar, H. (2008). İşletmede motivasyon (1. baskı). İstanbul: Kumsaati Yayınları.
• Karakoyun, Y. (2007). Esnek çalışma yoluyla kadınların işgücüne katılım oranının ve istihdamının artırılması: İşkur’un rolü. (Uzmanlık Tezi). Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Kesen, M. (2014). İnsan kaynakları yönetimi uygulamaları ve örgüt kültürünün çalışan performansı üzerine etkileri (Doktora Tezi). Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Kocaeli.
• Kılıç, S. (2016), Cronbach's alpha reliability coefficient. Psychiatry and Behavioral Sciences, 6(1), 47.
• Kılınç E. (2012). Hekim ve hemşirelerde örgütsel vatandaşlık davranışı, örgütsel sessizlik, çalışan performansı ve ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sağlık Yönetimi Ana Bilim Dalı, Sivas.
• Korkmazer, F. (2018). İş yükü fazlalığı algısının yaşam kalitesi üzerindeki etkisi: iş-aile çatışmasının aracı rolü (Doktora Tezi). İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Malatya.
• Koruca, H. İ. ve Boşgelmez, G. (2018). İş yaşam dengesi ve esnek çalışma sisteminin çalışan memnuniyetine etkisinin değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(4), 32-36.
• Köleoğlu, D. D. (2012). Sosyal güvenlik sistemi açısından güvenceli esneklik. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 73-110.
• Kördeve, M. K. (2016). Esnek çalışma uygulamalarının örgütsel bağlılıkla ilişkisi: demografik değişkenlere göre sağlık sektöründe sağlık profesyonelleri harici personel üzerinde bir uygulama (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Sağlık Kurumları Yönetimi Bilim Dalı, Ankara.
• Lockwood, N. R. (2003). Work/life balance. Challenges and Solutions, SHRM Research, 2-10.
• Mete, M. ve Karahan, M. (2014). Çalışanların iş tatminine etki eden faktörlerin belirlenmesine yönelik bir çalışma: tekstil sektöründe bir işletme örneği. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15(2), 15-32.
• Mucuk, İ. (2014). Modern işletmecilik (19. baskı). İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Netemeyer, Richard G. (1996). Develpoment and validation of work boles, james, family conflict and family work conflict scales. Mcmurrian, Robert: Journal of Applied Psychology, 81,(4), 400-410.
• Omar, A. A., Lolli, J., Chen-McCain, S. L. ve Dickerson, J. (2011). A comparison between full and part-time lodging employees on job satisfaction, organizational commitment, and job performance. International CHRIE Conference-Refereed Track. 6.
• Origo, F. ve Pagani, L. (2008). Workplace flexibility and job satisfaction: some evidence from europe. International Journal of Manpower, 29 (6), 539-566.
• Özaydın, M. M. ve Özdemir, Ö. (2014). Çalışanların bireysel özelliklerinin iş tatmini üzerindeki etkileri: bir kamu bankası örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 6(1), 251-281.
• Özdemir, Y. (2017). İşe alım süreç, kavram, uygulama (1. baskı). Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Özgen, H. ve Yalçın, A. (2015). İnsan kaynakları yönetimi stratejik bir yaklaşım (3. baskı). Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Özkalp, E. (2019). Örgütsel davranış: duygular, tutumlar ve iş tatmini (3. ünite). Anadolu Üniversitesi: Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Öztürk, E. B. ve Eyel, C. Ş. (2021). Esnek çalışmanın iş tatmini ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi: telekomünikasyon sektöründe çalışanlar üzerinde bir araştırma. International Journal of Management And Administration, 5(9), 17-32.
• Parlak, N. K. (2016). İş-yaşam dengesi açısından esnek çalışmanın analizi. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 109-137.
• Quarstein, V. A., McAfee, R. B. ve Glassman, M. (1992). The situational occurrences theory of job satisfaction. Human relations, 45(8), 859-873.
• Serbes, K. (2019). Esnek çalışma ve iş-aile yaşamı dengesi: AB ve Türkiye’deki düzenlemelere yönelik betimleyici bir inceleme (Yüksek Lisans Tezi). Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma İktisadı Ana Bilim Dalı, Tekirdağ.
• Sevimli, F. ve İşcan, Ö. F. (2005). Bireysel ve iş ortamına ait etkenler açısından iş doyumu. Ege Akademik Bakış Dergisi, 5(1), 55-64.
• Smith, K. T. (2010). Work-life balance perspectives of marketing professionals in generation y. Services Marketing Quarterly, 31(4), 434-447.
• Şahin, T. (2014). Esnek çalışma düzenlemelerinin örgütsel bağlılığı sağlamaya etkisi: Başbakanlık örneği (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, İnsan Kaynakları Yönetimi Bilim Dalı, Ankara.
• Taşlıyan, M., Engizek, H. ve Gül, N. (2017). Tükenmişlik, iş tatmini ve esnek çalışma saatleri: çalışan kadınlar üzerine bir çalışma. Tübav Bilim Dergisi, 10(2), 111-125.
• Toksöz, G. (2007). İşgücü piyasasının toplumsal cinsiyet perspektifinden analizi ve bölgeler arası dengesizlikler. Çalışma ve Toplum, 4(15), 57-79.
• Topcuk, Y. (2006). Esnek çalışma ve esnek çalışanların sosyal güvenliği (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı, İzmir.
• Tuğsal, T. (2017). İş-yaşam dengesi, sosyal destek ve sosyo-demografik faktörlerin tükenmişlik üzerindeki etkisi (Doktora Tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye ve Ekonomi Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Turan, B. (2005). Türk çalışma hayatında esneklik tartışmaları ve 4857 sayılı iş kanununa yansımaları (Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı, Çanakkale.
• Tutar, H. ve Altınöz, M. (2010). Örgütsel iklimin işgören performansı üzerine etkisi: OSTİM imalat işletmeleri çalışanları üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(02), 196-218.
• Türkiye Bankalar Birliği, TBB. (2019), Banka ve Sektör Bilgileri, 27 Nisan 2021 tarihinde https://www.tbb.org.tr/tr/bankacilik/banka-ve-sektor-bilgileri/banka-bilgileri/subeler/65 erişildi.
• Türkiye Bankalar Birliği, TBB. (2019). Veri Sorgulama Sistemi, İllere ve Bölgelere Göre Bilgiler, 27 Nisan 2021 tarihinde https://www.tbb.org.tr/tr/bankacilik/banka-ve-sektor-bilgileri/veri-sorgulama-sistemi/illere-ve-bolgelere-gore-bilgiler/73 erişildi.
• Türkmen, F. (2019). Esnek çalışmanın, iş ve yaşam doyumuna etkisi ve örgütsel bağlılığın aracılık rolü (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Okan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Ulusal, C. (1996). İş tatmini ve tekstil sektöründe uygulamalı bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Personel Yönetimi Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Uysal, N. ve Çayır Yılmaz, M. (2020). Akademisyenlerde iş yaşam dengesi ve uzaktan çalışmaya ilişkin görüşlerin belirlenmesi. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademik Araştırmalar Dergisi, 4(2), 26-37.
• Wadhawan, S. (2019). Impact of flexible working arrangements on employee satisfaction in it sector. BVIMSR’s Journal of Management Research, 11(1), 59-65.
• Weiss, D. J., Dawis, R. V. ve England, G. W. (1967). Manual for the minnesota satisfaction questionnaire. Minnesota Studies in Vocational Rehabilitation.
• Wessels, C. (2017). Flexible working practices how employees can reap the benefits for engagement and performance. No. EPS-2017-418-LIS.
• Wheatley, D. (2017). Employee satisfaction and use of flexible working arrangements. Work, employment and society, 31(4), 567-585.
• Wong, C.A. ve Laschinger H. K. S. (2013). Authentic leadership, performance, and job satisfaction: the mediating role of empowerment. Journal of Advanced Nursing, 69(4), 947-959.
• Yakut, E. (2020). Stratejik insan kaynakları yönetiminin iş tatmini ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde personel güçlendirme ve örgütsel destek algısının etkisinin belirlenmesi (Doktora Tezi). Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Osmaniye.
• Yaşin, T. (2016). Kişilik özellikleri ve psikolojik sermayenin psikolojik iyi oluş, akış deneyimi, iş tatmini ve çalışan performansına etkileri (Doktora Tezi). Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Yönetimi Ana Bilim Dalı, Yönetim ve Organizasyon Bilim Dalı, Ankara.
• Yavuz, A. (1994). Esnek çalışma ve endüstri ilişkilerine etkisi (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Yavuz, N. (2018). İş-yaşam dengesi ile iş stresinin esnek çalışma uygulamaları bağlamında incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, İnsan Kaynakları Yönetimi Bilim Dalı, İstanbul.
• Yelboğa, A. (2006). Kişilik özellikleri ve iş performansı arasındaki ilişkinin incelenmesi. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 8(2), 196-217.