ORTAOKUL ÖĞRETMENLERİNİN DEMOKRATİK DAVRANIŞ EĞİLİMLERİ

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 1, 270 - 281, 11.03.2019

Hülya Karaçalı Taze Kibar Aktın

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.43815-538319

Öz

Araştırmada öğretmenlerin demokratik bir eğitim ortamı oluşturmada
demokratik davranış eğilimlerini belirlemek amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma
grubunu, 2015-2016 eğitim-öğretim yılında bir proje kapsamında hizmet içi
demokrasi eğitimi verilmesi planlanan bir merkez ilçede görev yapan 42 ortaokul
öğretmeni oluşturmuştur. Bu araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Veri
toplama aracı olarak Genç (2006) tarafından geliştirilen 24 maddelik bir anket
kullanılmıştır. Anket 3’lü Likert tipinde bir ölçme aracıdır. Veriler frekans
ve yüzde kullanılarak analiz edilmiştir ve tablolaştırılarak yorumlanmıştır.
Elde edilen bulgular öğretmenlerin demokrasinin benimsenerek, yaşatılarak ve
örnek olunarak öğretileceğine ilişkin farkındalıklarının yüksek olduğunu göstermiştir.
Aynı zamanda öğretmelerin kendilerini yüksek oranda demokratik tutum ve
değerlere sahip bir birey olarak algıladıklarını ortaya koymuştur. Bu orana
karşı diğer sonuçlar öğretmenlerin sınıfta aktif öğretim yöntem ve tekniklerini
ve materyalleri kullanma ve sınıf dışı çeşitli kurum ve kuruluşlarla ve sivil
toplum örgütleriyle iş birliği yapma oranlarının düşük olduğunu göstermiştir.
Elde edilen bulgular ilgili alanyazın ışığında tartışılmıştır. Araştırma
bulgularından hareketle çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Demokrasi eğitimi, demokratik eğitim ortamı, ortaokul öğretmenleri

Kaynakça

• Akyıldız, S. (2016). Hak ve özgürlüklere saygı değerini kazandırmada sosyal bilgiler öğretmenlerince yapılan etkinlikler. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1271-1288.
• Arslan, H. (2000). İlköğretim ikinci kademesinde okutulan sosyal bilgiler dersinin öğretim sürecinde kullanılan metotlar üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Baştürk, S. ve Taştepe, M. (2013). Evren ve örneklem. Baştürk, S. (Ed.). Bilimsel araştırma yöntemleri (s.129-158). Ankara: Vize Yayıncılık.
• Bradshaw, R. (2014). Democratic teaching: An incomplete job description. Democracy & Education, 22(2), 1-5.
• Büyükkaragöz, S. ve Üre, Ö. (1994). Öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarındaki öğrencilerin demokratik tutumlarının araştırması. Türk Demokrasi Vakfı Bülteni, 19, 29-41.
• Cohen, L., Manıon, L., & Morrıson, K. (2007). Research methods in education. London and New York: Routledge Taylor & Francis Group.
• Doğanay, A. ve Sarı, M. (2006). Öğrencilerin üniversitedeki yaşam kalitesine ilişkin algılarının demokratik yaşam kültürü çerçevesinde değerlendirilmesi (Çukurova Üniversitesi Örneği). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(2), 107-128.
• Duman, B. (2008). Öğrenme-öğretme sürecindeki entelektüel şizofrenizm. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 287-321.
• Duman, T. ve Koç, G. (2004). Eğitim fakültesi öğrencilerinin öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışlarına ilişkin görüşleri. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı İnönü. 20 Mayıs 2017 tarihinde https://www.pegem.net/dosyalar/dokuman/456.pdf adresinden alınmıştır.
• Emir, S. ve Kaya Z. (2004). Demokrasi eğitimi ve okul meclislerine yönelik öğretmen görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 69-89.
• Erdem, A. R. ve Sarıtaş, E. (2006). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin öğretim elemanlarının davranışlarının demokratikliğine ilişkin algıları (PAÜ Örneği). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 525–538.
• Erden, M. (2000). Sosyal bilgiler öğretimi. İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Genç, S. Z. (2006). Demokratik kazanımların gerçekleştirilmesinde ilköğretim öğretmenlerinin etkililiğinin değerlendirilmesi. Millî Eğitim, 171, 43-54.
• Genç, S. Z., Güner, F., Pala, P. ve Kocaoğlu, G. A. (2011). İlköğretim öğrencilerinin “Demokrasi eğitimi ve okul meclisleri projesi”ne yönelik görüşlerinin incelenmesi. Millî Eğitim, 192, 26-42.
• Giroux, H. A. (2000). Democratic Education and Popular Culture, 85-96, David W. Hursh & E. Wayne R. (Eds.). Democratic Social Education Social Studies for Social Change. Falmer Press. Newyork & London.
• Gömleksiz, M. N. ve Ülkü-Kan, A (2008). Eğitim fakültesi ve tezsiz yüksek lisans programlarına kayıtlı öğretmen adaylarının demokratik tutumlarının değerlendirilmesi. Millî Eğitim, 178, 44-64.
• Gömleksiz, M. N., Ülkü-Kan A. ve Cüro E. (2010). İlköğretimde demokrasi eğitimine bir örnek: Okul öğrenci meclisleri (Elâzığ İli Örneği). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(2), 123-146.
• Gözübüyük-Tamer, M. (2011). Okulların demokratik ve katılımcı öğrenim ortamlarına dönüştürülmesi. Millî Eğitim, 192, 7-24.
• Günel, E., Pehlivan, A. (2016). Küresel eğitim çerçevesinde vatandaşlık ve demokrasi eğitimi ders kitabı ve öğretim programı. Journal of Social Studies Education Research, 6(1),123-171.
• Güven, A. (2012). Demokratik vatandaşlık ve tarih eğitimi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2), 336-350.
• Güven, M., Çam, B. ve Sever, D. (2013). Demokrasi eğitimi ve okul meclisleri projesi uygulamalarının ve kazanımlarının değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(46), 1-23.
• Güven, S. (2010). İlköğretim birinci kademede vatandaşlık eğitimi üzerine bir durum çalışması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Harwood, D. (1998). The teacher’s role in democratic pedagogies, 154-170. Holden, C, & Nick, C. (Eds.). Children as citizens education for participation. London and Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers.
• İİHYD [İlkokul insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi dersi öğretim programı] (2015). 03 Nisan 2016 tarihinde http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx/program2.aspx?islem=1&kno=245 adresinden alınmıştır.
• İnan, K. (2005). İlköğretim 7. sınıf vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersi öğretim programında ifadesini bulan temel hak ve özgürlüklerin kazanılma düzeyi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi (21. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaya, H. İ., Daş, M., Kop, Y. ve Metin, M. (2012). Öğretmen adaylarının öğretim elemanlarının demokratik davranışlarına ilişkin algıları (Kars ili örneği). Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2(1), 39-49.
• Kayhan, E. ve Yıldırım, E. (2014). Türkiye ve Avrupa Birliği’ne üye ülkelerin sosyal bilgiler öğretmenliği programlarının insan hakları ve demokrasi eğitimi açısından karşılaştırılması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 79-95.
• Kesici, Ş. (2006). Demokratik olmayan öğretmen inanç ölçeğinin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eurasian Journal of Educational Research, 24, 143-152.
• Kesici, A., Pesen, A. ve Oral, B. (2017). Öğretmenlerin sınıf içi demokratik davranışlarının çeşitli değiskenlere göre incelenmesi. Electronic Journal of Social Sciences 16(60), 34-45.
• Kontaş, H., Selçuk H. E. ve Bolat, M. (2016). Ortaokul Öğretmenlerinin Demokratik Tutumları İle Öğrencilerin Demokratik Değerlere Sahip Olma Düzeylerinin İncelenmesi. International Journal of Social Science, 44, 141-151.
• Korkmaz, E. (2013). Okullarda demokratik eğitim ortamının gerçekleşmesine yönelik öğretmen algıları. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Millî Eğitim Temel Kanunu. 5101. 12 Ocak 2018 tarihinde https://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_11/08144011_KANUN.pdf. adresinden alınmıştır.
• Naylor, D. T., & Diem, R. (2001). Elementary and middle school social studies. London: Mc Graw Hıll.
• Okutan, M. (2010). Türk eğitim sisteminde demokrasi eğitimi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 938-946.
• Ratner, J. (Ed.). (2010). Eğitimde demokrasi, 40-46. Merey, Z. (Çev.), Ata, B. & Öztürk, T. (Çev. Ed.). Günümüzde eğitim John Dewey. Ankara: Pegem Akademi.
• Samancı, O. ve Yıldırım, G. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarına göre öğretim elemanlarının demokratik ve demokratik olmayan tutum ve davranışları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 115-128.
• Senemoğlu, N. (2011). Gelişim öğrenme ve öğretim kuramdan uygulamaya. Ankara: Pegem Akademi.
• Subba, D. (2014). Democratic values and democratic approach in teaching: A perspective. American Journal of Educational Research, 2(12A), 37-40.
• Şahin, H. ve Uslu, Ö. (2017). 5. Sınıf sosyal bilgiler dersinde işbirlikli öğrenmenin öğrencilerin başarıları ve demokratik tutumlarına etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 184-201.
• Tarman, B. ve Kuran, B. (2014). Vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersindeki değerlerin öğrenilme düzeyleri ile çevre ilişkisi hakkında öğretmen görüşleri. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 293-319.
• Toraman, Ç. ve Gözütok, F. D. (2014). İlköğretim 8. sınıf vatandaşlık ve demokrasi eğitimi ders programının (2010) değerlendirilmesi. Elementary Education Online, 13(3), 954‐979.
• Ulubey, Ö. ve Gözütok, F. D. (2015). Yaratıcı drama ve diğer etkileşimli öğretim yöntemleri ile geleceğin vatandaşlık, demokrasi ve insan hakları eğitimi. Eğitim ve Bilim, 40(182), 87-109.
• Yeşil, R. (2002). Okul ve ailede insan hakları ve demokrasi eğitimi. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Yıldırım, L. (1994). İlköğretim I. kademe öğretmenlerinin demokratik tutum ve davranışları ile öğrencilerin demokratik davranışları arasındaki ilişkilerin saptanması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.