SINIF ÖĞRETMENLERİNİN HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİMİ TUTUMLARININ UYGULAMALARI İLE KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 3, 1160 - 1176, 11.10.2019

Ergün Yurtbakan , Taner Altun

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.49440-524876

Cited By: 1

Öz

Çalışmanın hedefi; sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi öğretimi
tutumlarını belirlemek ve bu tutumlarını uygulamaları ile karşılaştırmaktır.
Karma yöntemin açıklayıcı deseni kullanılan araştırmada; nicel kısma 167 sınıf
öğretmeni, nitel kısma da 8 sınıf öğretmeni katılmıştır. Araştırmanın nicel
kısmındaki veriler “Hayat Bilgisi Öğretimi Tutum Ölçeği”, nitel kısmındaki
veriler de yarı yapılandırılmış görüşme aracı ile toplanmıştır. Elde edilen
nicel veriler SPSS 23.0 programı aracılığı ile analiz edilmiştir. Sınıf
öğretmenlerinin genel tutum düzeylerini belirlemede ortalama, standart sapma,
frekans değerleri hesaplanmış, cinsiyetin tutum üzerindeki anlamlılığı için
bağımsız t-testi yapılmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşmelerden elde edilen
veriler de sürekli karşılaştırmalı analiz ile analiz edilmiştir. Analizler
sonucunda; sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi öğretimi tutumlarının yüksek
olduğu, tutumun alt boyutları olan sevme ve değer verme boyutunda cinsiyete
göre anlamlı farklılık olmamasına rağmen, önemseme boyutunda kadınların lehine
farklılaşma olduğu ortaya çıkmıştır. Bunun yanında sınıf öğretmenleri hayat bilgisi
dersinin en önemli derslerden biri olmasa da önemli olduğunu, bu ders için
materyal hazırlama gibi hazırlıklar yaptıklarını ifade etmişlerdir. Derslerinde
en çok drama yöntemini kullandıklarını ifade eden sınıf öğretmenleri,
geleneksel yöntemlerle öğrencilerini değerlendirdiklerini, derste
öğrenilenlerin çocukların hayatına yansıdığını belirtmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Hayat Bilgisi, Sınıf Öğretmeni, tutum

Kaynakça

• Ak, B. (2010). Parametrik hipotez testleri. Ş. Kalaycı (Ed.), SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri içinde (s. 73-82). Ankara: Asil Yayın.
• Akınoğlu, O. (2005). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi. Öztürk, C. ve D. Dursun (Ed.), Yeni programa göre geliştirilmiş beşinci baskı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Alak, G. ve Nalçacı, A. (2012). Hayat bilgisi öğretim programı öğelerinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 36-51.
• Alım, M. (2016). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme (ötmg) dersinin önemi ve öğretim sürecine ilişkin öneriler. Doğu Coğrafya Dergisi, 17, 243-262.
• Alkan, S. H. (2016). Uygulanan hayat bilgisi öğretim programının yerelleşmesine yönelik ihtiyaç analizi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Alkan-Dilbaz, G., Yanpar-Yelken, T. ve Özgelen, S. (2013). Araştırma temelli öğrenmenin ilköğretim öğrencileri üzerindeki etkileri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 1, Sayfa: 89-103.
• Arıbaş, S. ve Yılmaz, M. (2004). Hayat bilgisi dersinin öğretimine ilişkin bir araştırma ve bazı öneriler. Milli Eğitim Dergisi, 31(161), 132-136.
• Aykaç, N. (2011). Hayat bilgisi dersi öğretim programında kullanılan yöntem ve tekniklerin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Sinop ili örneği). Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(1), 113-126.
• Bahar, M., Erdaş, E. ve Özel, R. (2013). İlköğretim hayat bilgisi programında çevre eğitimi. 15.12.2018 tarihinde https://www.researchgate.net/publication/286620250_Ilkogretim_Hayat_Bilgisi_Programinda_Cevre_Egitimi adresinden alınmıştır.
• Barlas, B. (2015). Hayat bilgisi dersi kazanımlarının ortak ve derse özgü becerileri kazandırmadaki etkililiğinin öğretmen görüşlerine dayalı olarak belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Bayırlı, H. (2018). Hayat bilgisi dersi bağlamında değerler eğitimi: aile birliğine önem verme. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Binbaşıoğlu, C. (2003). Hayat bilgisi öğretimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Ceylan, T. (2016). Hayat bilgisi dersinde senaryo tabanlı öğrenme yöntemi ile kavram öğretiminin öğrencilerin başarı, tutum ve öğrenme kalıcılığına etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Rize.
• Comrey, A. L. & Lee, H. B. (1992). A first course in factor analysis. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Çalışır, F. (2011). Hayat bilgisi dersinde karikatürlerle öğretimin öğrenci başarısına etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Çiçek-Sağlam, A. (2008). Müzik öğretmenliği bölümü öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 59-69.
• Çiftçi, S. (2010). İlköğretim birinci kademe 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin performans görevlerine ilişkin görüşleri. İlköğretim Online, 9(3), 934-951.
• Demir, M. K. (2007). Sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi ve sosyal bilgiler derslerinde gözlem gezi yöntemini uygulama durumları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 323-341.
• Demir, M. K. (2016). Hayat bilgisi öğretim programının değiştirilmesi gerekçelerine dair öğretmen adayı görüşleri. International Journal of Social Science, 47, 157-171. Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS3543.
• Demir, M. K. Ve Özden, S. (2013). Sınıf öğretmenlerinin öğretimsel stratejilere yöntemlere ve tekniklere ilişkin görüşleri: Hayat bilgisi dersine yönelik tanılayıcı bir çalışma. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 14, Sayfa 59-75.
• Demirel, Ö. (1993). Eğitim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Usem Yayınları-10.
• Dincer Çengeloğlu, G. (2005). Çoklu zeka kuramına göre düzenlenen hayat bilgisi dersi öğretim etkinliklerinin öğrenci başarı ve tutumuna etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Durmuş, T. (2017). Hayat bilgisi dersinde kullanılan farklılaştırılmış öğretim modelinin, öğrencilerin başarı düzeyleri ve tutumlarına etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Durmuşoğlu, M. C. Yanık, C. Akkoyunlu, B. (2009). Türk ve Azeri öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36, 76-86.
• Dündar, Ş. (2003). İlköğretim üçüncü sınıf hayat bilgisi dersinde öğrenme paketi kullanımının öğrencinin başarısına, tutumuna ve yaratıcılığa etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Ekinci Işık, D. (2007). Hayat bilgisi öğretiminde proje tabanlı öğrenmenin akademik başarı, yaratıcı düşünme, kalıcılık, hayat bilgisi dersine karşı tutum düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Ekiz, D. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Geçit, Y., Şeyihoğlu, A. ve Kartal, A. (2011). Hayat bilgisi dersinde çalışma yapraklarının öğrenci açısından değerlendirilmesi ve başarıları üzerine etkisi. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:2, Sayı:2 s: 15-24.
• Gözel, Ü. (2018). Hayat bilgisi dersi öğretim programının değerler eğitimi açısından öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adanan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Gözütok, F. D., Doğan-Taş, İ., Rüzgar, M. A., Akçatepe, A. G. Ve Yetkiner, A. (2015). İlkokul birinci sınıf Hayat Bilgisi kitaplarının değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 14(3), 825-844, 2015. http://dx.doi.org/10.17051/io.2015.45371.
• Gümüş, M. ve Aykaç, N. (2012). Hayat bilgisi dersi öğretim programının değerlendirme öğesinin öğretmenlerin görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(40), 59-68.
• Gündoğan, A. (2017). Hayat bilgisi dersinde otantik görev temelli öğrenme ortamlarının öğrencilerin derse yönelik tutumlarına ve öğrenme süreçlerine yansıması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Güneş, T. ve Demir, S. (2007). İlköğretim müfredatındaki Hayat Bilgisi derslerinin öğrencileri fen öğrenmeye hazırlamadaki etkileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi;(H. U. Joumal of Education), 33, 169-180.
• Güven, S. (2010). İlköğretim hayat bilgisi dersi ders ve öğrenci çalışma kitaplarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 35(156), 84-95.
• Güven, S. (2003). İlköğretim ders programlarının öğrenciye kazandırılması hedeflenen değerler açısından incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Sosyal Bilgiler Özel sayısı), 6(14), 355-374.
• Güven, S. ve Kılıç, Z. (2017). Hayat Bilgisi dersinde kullanılan öğretim yöntemlerinin etkililiği konusunda yapılan lisansüstü tezlerin içerik analizi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(2), 200-223.
• Güven, B., Soydaş, S. ve Durulan, H. (2014). Sınıf öğretmenlerinin yenilenen hayat bilgisi dersi programını uygulamaya yönelik öz-yeterlik algıları. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 18(2), 61-84.
• Hanbaba, L. (2011). Oyunla öğretim yönteminin hayat bilgisi dersi başarısı ve tutumuna etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Hartuç, D. A. (2015). İlkokul 2. sınıf hayat bilgisi dersinin drama yöntemi ile öğretimine ilişkin bir uygulama önerisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Kara, K. (2008). İlköğretim 3. sınıf hayat bilgisi dersinde sorgulama merkezli etkinliklerle yapılan proje çalışmalarındaki öğrenci performansının değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Karadağ, E. ve Çalışkan, N. (2006). İlköğretim birinci kademesi öğrencilerinin drama yöntemine karşı tutumlarının değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 37-44.
• Karadağ, E., Korkmaz, T. ve Çalışkan, N. (2007). Hayat bilgisi öğretiminde drama yönteminin etkililiğinin bilişsel alan basamaklarına göre değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), Cilt 8, Sayı 1, 179-195.
• Karapınar, Y. ve Özkan, Ö. (2012). Hayatın bilgisine ilişkin deneyimler sunma boyutunda hayat bilgisi ders kitaplarındaki örnek olaylar ve işlevleri. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, Sayı: 35, Sayfa: 137-156.
• Kaya Z. ve Demirel, Ö. (2002). Hayat bilgisi programları için öğretim teknolojilerine yönelik materyal gereksinimi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 0(4), 435-442.
• Kılıç, A. (2018). Hayat bilgisi dersi, “dün, bugün, yarın” temasında sözlü ve yerel tarih etkinliklerinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kılıç Özün, S. (2010). Hayat bilgisi öğretiminde kavram karikatürü yaklaşımının öğrenci başarısı ve tutumuna etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Kılınç, M. ve Ersoy, N. (2013). Hayat Bilgisi dersi öğretim programının etik bilinç geliştirme açısından öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 9, Sayı 2, ss.109-126.
• Kütükte, Z. (2010). İlköğretim öğretmenlerinin performans ve proje ödevlerine ilişkin algı görüş ve uygulama. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2015). İlkokul hayat bilgisi dersi 1, 2 ve 3. sınıflar öğretim programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2018). Hayat Bilgisi Dersi öğretim programı (İlkokul 1, 2 ve 3. Sınıflar). 29.10.2018 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/2018122171428547-HAYAT%20B%C4%B0LG%C4%B0S%C4%B0%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI.pdf adresinden alınmıştır.
• OECD. (2016). PISA 2015 results in focus. Retrieved March 25, 2017, from https://www.oecd.org/pisa/pisa-2015-results-in-focus.pdf
• Özçelik, D.A. (1998). Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: ÖSYM Yayınları.
• Özden, Y. (2005, Kasım). 2004 Yeni hayat bilgisi programının, öğretmen görüşleri esas alınarak değerlendirilmesi (Samsun ili örneği). Eğitimde Yansımalar VIII: Yeni İlköğretim Programlarının Değerlendirilmesi Sempozyumu, Erciyes Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Kayseri. 440-445, Tekışık Eğitim Araştırma Vakfı, Ankara.
• Öztürk, T. ve Kalafatçı, Ö. (2017). Hayat Bilgisi dersi öğretim programının öğretmen görüşlerine göre incelenmesi. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi/JRES, 4(2), 102-123.
• Pajares, F. (2006). “Highlights From Self-Efficacy Theory”. 29.10.2018 tarihinde http://edutechwiki.unige.ch/en/Self-efficacy_theory adresinden alınmıştır.
• Sarikaya, İ., Özgöl, M. ve Yılar, R. (2017). Hayat bilgisi öğretimi tutum ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İlköğretim Online, 16(3), 992-1006. DOI: 10.17051/ilkonline.2017.330237.
• Sönmez, V. (2010). Hayat bilgisi öğretimi ve öğretmen kılavuzu. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şahin, M. (2014). Öğretim materyallerinin öğrenme-öğretme sürecindeki işlevine ilişkin öğretmen görüşlerinin analizi. K. Ü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23 (3),995-1012.
• Talşık, E. (2013). İlkokul türkçe, matematik ve hayat bilgisi derslerinde öğretim materyali olarak şarkıların kullanılmasının öğrencilerin başarı ve tutum gelişimleri üzerindeki etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Taneri, P. O. ve Engin-Demir, C. (2013). Öğrenci gözüyle hayat bilgisi dersinin işlenişi: Bir nitel araştırma yöntemi olarak yaratıcı drama. İlköğretim Online, 12(1), 267-282.
• Taşdemir, S. (2018). Öğretmenlerin mesleki gelişim uygulamaları açısından pısa’da başarılı bazı ülkeler ile türkiye’nin karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Tavşancıl, E. (2014). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (5. baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tefek, F. A. (2016). Hayat Bilgisi Dersindeki Değerlere Yönelik Öğrenci Görüşleri Ve Edinim Durumları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir.
• Tosun, H. B. (2015). Hayat Bilgisi Dersinde Gerçekleştirilen Müze Uygulamaları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Türer, C. (1992). Hayat bilgisi dersinin önemi ve öğretim şekli. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(8), 259-262.
• Uğraş, H. ve Semerci, Ç. (2012). Öğrencilerin hayat bilgisi dersinde yaratıcı düşünme becerilerini kazanma düzeylerine ilişkin öğretmen görüşleri (Elazığ ili örneği). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 22, Sayı: 1, Sayfa: 93-100.
• Uzunkol, E. (2014). Hayat bilgisi öğretiminde uygulanan değerler eğitimi programının öğrencilerin özsaygı düzeyleri, sosyal problem çözme becerileri ve empati düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Uzunkol, E. ve Yel, S. (2016). Hayat bilgisi dersinde uygulanan değer eğitimi programının özsaygı, sosyal problem çözme becerisi ve empati üzerine etkisi. Eğitim ve Bilim, 41(183), 267-292.
• Ütkür, N. (2018a). Sınıf öğretmeni adayları hayat bilgisi derslerinin öğretimine yönelik neler düşünüyor?. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 19, Sayı 2, ss. 189-203. DOI: 10.17679/inuefd.340146.
• Ütkür, N. (2018b). Hayat bilgisi dersinde kullanılan yöntem ve tekniklerin tespiti: Lisansüstü tezlerin incelenmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 1, 101-122. Doi:10.18026/cbayarsos.411482.
• Ütkür, N., Kabapınar, Y. ve Önder, A. (2016). Örnek olay yönteminin hayat bilgisi derslerinde kullanımına yönelik bir eylem araştırması. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt:13-2, Sayı:25, s.41-58.
• Yaman, E. (2016). Değerler eğitimi. Ankara: Akçağ yayınları.
• Yıldırım, G. (2015). İlkokul hayat bilgisi dersi öğrenci çalışma kitaplarındaki etkinliklerin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız-Çiçekler, C. ve Alakoç-Pirpir, D. (2015). 48-72 aylar arasında çocuğu bulunan annelerin çocuk yetiştirme davranışları ile çocuklarının benlik kavramlarının incelenmesi. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal, 1 (2), 491-500.
• Zayimoğlu-Öztürk F. ve Coşkun, M. (2015). Hayat bilgisi dersine yönelik bir tutum ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 239-251.