ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 3, 1054 - 1067, 11.10.2019

Hasan Basri Memduhoğlu Mevsim Zengin

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.49440-536061

Öz

Örgütsel vatandaşlık
davranışı, örgütte çalışanlar tarafından, herhangi bir baskı ya da zorlama
olmaksızın, gönüllü olarak, içten gelen, herhangi bir menfaat beklentisi
olmadan isteğe bağlı olarak yapılan davranışları vurgulamaktadır. Bu bağlamda
bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarını
belirleme ölçeğini geliştirmektir. Ölçek, kapsamlı bir literatür taramasına
dayalı olarak ve uzman görüşleri doğrultusunda geliştirilen taslak formun Van
ili ve ilçelerinde görevli 250 öğretmen üzerinde uygulanmasıyla
geliştirilmiştir. Ölçeğin yapı geçerliği için faktör analizi tekniği olan temel
bileşenler analizi uygulanmış, belirlenen yapı ayrıca doğrulayıcı faktör
analizi ile doğrulanmıştır. Güvenirlik çalışması için Cronbach Alpha katsayısı
hesaplanmıştır. Ayrıca her bir maddenin ayırt ediciliği için madde toplam
korelasyonlarına bakılmıştır. ‘‘Okullarda Örgütsel Vatandaşlık Ölçeği  (OÖVÖ)" olarak adlandırılan ölçeğin
eğitim örgütlerinde öğretmenlerin kurumlarına ilişkin vatandaşlık davranışlarını
ölçebilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
40 maddeden oluşan ölçek, örgütsel bağlılık, saygı ve yardımlaşma, özerklik ve
değerlilik, uyum ve itaat, katılımda gönüllülük, özgecilik, vicdanlılık olmak
üzere yedi faktörlü çıkmıştır. Ölçek beşli derecelendirmeli Likert tipinde bir
katılım ölçeğidir.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel vatandaşlık, örgütsel bağlılık, takım, gönüllülük

Kaynakça

• Ackfeldt, A.L. & Coote, L.V. (2005). A study of organizational citizenship behaviors ın a retail setting. Journal of Business Research. Vol 58, 151-159.Allen, T.D., Barnard, S., Rush, M.C. & Russell, J.E.A. (2000). Ratings of organizational citizenship behavior: does the source make a difference?. Human Resource Management Review. Vol 10, No 1, 97-114.Barksale, K. & Werner, J.M. (2001). Managerial ratings of ın-role behaviors, organizational citizenship behaviors, and overall performance: testing different models of their relationship. Journal of Business Research. Vol 51, 145-155.
• Bateman, T.S. & Organ, D.W. (1983). Job satisfaction and the good soldier: the relationship between affect and employee ‘citizenship’. Academy of Management Journal. Vol 26, No 4, 587-595.
• Bell, S.J. & Menguc, B.(2002). The employee-organizatıon relatıonship, organizational citizenship behaviors, and superior service quality. Journal of Retailing. Vol 78, 131-146.
• Bentler, P.M.&Hu, L.(1999).Cut off criteria for fit indexes in covariance structure analysis:Conventional criteri versus new alternatives.Structural Equation Modeling, 6(1), 1-55.
• Bogler, R. & Somech, A. (2005). Organizational citizenship behavior in school. how does ıt relate to participation in decision making?. Journal of Educational Aministration. Vol 43, No 5, 420-438.
• Buluc, B.(2008).Ortaoğretim okullarında orgutsel sağlık ile orgutsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 6(4), 571-602.
• Castro, C.B., Armario, E.M. & Ruiz, D.M. (2004). The ınfluence of employee organizatıonal citizenship behavior on custumer loyalty. International Journal of Service Industry Management. Vol 15, No 1, 27-53.
• Celik, M. (2007).Örgüt kültürü ve örgütsel vatandaşlık davranışı: bir uygulama. Yayınlanmamış doktora tezi. Ataturk Universitesi Sosyal Bilimler Fakultesi İşletme Anabilim Dalı, Erzurum.
• Cetin, M., Yeşilbağ, Y., ve Akdağ, B.(2003). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları. M.Ü.Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi. Sayı 17, 39-54.
• Cınar, F.(2006). Organizasyonel yurttaşlık davranışı ve bir uygulama. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Uludağ Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu, Bursa.
• Çokluk, Ö. S., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, S. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: spss ve lisrel uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Deluga, R.J.(1994). Supervisor trust building, leader-member exchange and organizational citizenship behaviour. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 67, 315-326.
• Gursuch, L.R.(1983). Factor analysis:second edition.Lawrance Erlbaum Associates, Publishers:London.
• Karakuş, M. (2008). İlköğretim okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin duygusal zeka yeterliklerinin, öğretmenlerin duygusal adanmışlık, örgütsel vatandaşlık ve iş doyumu düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Fırat Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Elazığ.
• Kendirgil, S. (2006). Çalışanların örgütsel vatandaşlık davranışı sergileme eğilimleri üzerinde örgüt kültürünün etkisi. Yayınlanmış Yuksek Lisans Tezi. İstanbul Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Davranış Bilimleri Bilim Dalı, İstanbul
• MacKenzie, S.B., Podsakoff, P.M. & Fetter, R.(1993). The ımpact of organizational citizenship behavior on evaluations of salesperson performance. Journal of Marketing. Vol 57, 70-83.
• Morrison, E. W.(1994). Role definitons and organizational citizenship behavior: the ımportance of the employee’s perspective. Academy of Management Journal. Vol 37, No 6, 1543-1567.
• Netemeyer, R.,Bearden, W.&Sharma, S.(2003).Scaling procedures issues snd application.California:Sage Publications,Inc.
• Organ, .W. (1997). Organizational citizenship behavior: ıt’s construct clean-up time. Human Performance. Vol 10, No 2, 85-97.
• Organ, D.W. & Lingl, A.(1995). Personality, satisfaction, and organizational citizenship behavior. The Journal of Social Psychology. Vol 135, No 3, 339-350.
• Paine, J.B. & Organ, D.W. (2000). The cultural matrix of organizational citizenship behavior: some preliminary conceptual and empirical observations. Human Resource Management Review. Vol 10, No 1, 45-59.
• Podsakoff, P.M., Mackenzie, S.B., Paine, J.B., & Bachrach, D.G. (2000). Organizational citizenship behaviors: a critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of Management. Vol 26, No 3, 513-563.
• Schnake, M.E. & Dumler, M.P. (2003). Levels of measurement and analysis ıssues ın organizational citizenship behavior research. Journal of Occupational and Organizational Psychology. Vol 76, 283-301.
• Smith, C.A., Organ, D.W. & Near, J.P. (1983). Organizational citizenship behavior: ıts nature and antecedents. Journal of Applied Psychology. Vol 68, 653-663.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
• Şimşek, Ö.F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş. Ankara: Ekinoks.
• Tabachnick, G. B. & Fidell, L.S. (2001). Using multivariate statistics (fourth edition). USA: Allyon and Bacon Press.
• Turnipseed, .L.(2002). Are good soldiers good? exploring the link between organizational citizenship behavior and personal ethics. Journal of Business Research. Vol 55, 1-15.