Eski Çağ’da Kappadokia Barajları’nın Gelişimi: Melas Barajı’nın Lokalizasyonu Üzerine Bazı Notlar

Yıl 2024, Sayı: 30, 43 - 57

Esra Atcı

https://doi.org/10.33404/anasay.1533691

Öz

Günümüzde İç Anadolu Bölgesi'nin orta kesiminde yer alan Kappadokia'da irili ufaklı birçok nehir bulunmaktadır. Bu nehirler, bölgenin karasal ikliminin dezavantajlarını kısmen de olsa azaltarak bölgenin ekonomik açıdan avantajlı hale gelmesinde önemli bir rol oynamış olmalıdır. Nitekim bölgedeki nehirler üzerine inşa edilen barajlar, muhtemelen hem yöneticiler hem de halk için önemli kaynaklar oluşturmuştur. Kappadokia bölgesinde Hitit döneminde baraj yapımının varlığı arkeolojik kanıtlar sonucunda tespit edilebilmektedir. Ayrıca Strabon'un anlatımları doğrultusunda Kappadokia bölgesinde Helenistik dönemde iki barajın inşa edildiği bilinmektedir. Bölgede yaptığımız incelemeler sonucunda Melas/Karasu üzerindeki barajın, Boğazköprü'nün hemen kuzeyindeki dar bir geçitte inşa edilmiş olabileceği düşünülmektedir. Bu sonuç Strabon'un anlattıkları ve ünlü gezgin Hamilton'un tasvirleri ile uyumludur. Ayrıca bölgenin topografyası, nehrin geçtiği vadinin yükseltisi ve nehrin Mazaka'ya olan uzaklığı ve dolayısıyla aktif kullanım olasılığı göz önüne alındığında söz konusu bölgenin lokalizasyon önerisi için en uygun alan olduğu anlaşılmaktadır. Bunun dışında Herpa üzerindeki barajın ise doğrudan içme suyu veya tarımsal üretim için inşa edilmiş olabileceği düşünülebilir. Öte yandan V. Ariarathes'in lüks ve gösterişe olan düşkünlüğünün Melas üzerindeki barajın yapımında büyük rol oynadığı anlaşılmaktadır. Bu çalışmada, Kappadokia bölgesinde inşa edilen barajların tarihsel gelişiminin antik kaynakların verdiği bilgiler modern kaynaklarla karşılaştırılarak ve arazi incelemesi yapılarak detaylı bir şekilde incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, Melas üzerindeki barajın lokalizasyonu, alan üzerinde yaptığımız çalışmadan elde edilen veriler ışığında, antik ve modern kaynaklarla birlikte açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kappadokia, Hellensitik Dönem, Melas, Barajlar

The Development of Cappadocia Dams in Ancient History: Some Notes on the Localization of Melas Dam

Öz

TToday, Cappadocia, located in the central part of the Central Anatolia region, has many large and small rivers. These rivers must have played an important role in making the region economically advantageous by partially reducing the disadvantages of the region's continental climate. As a matter of fact, the dams built on the rivers in the region probably constituted important resources for both the rulers and the people. The existence of dam construction in the Hittite period in the region of Cappadocia can be identified through archaeological evidence. In addition, it is known that two dams were built in the Hellenistic period in the Cappadocia region in line with Strabo's narratives. As a result of our investigations in the region, it is thought that the dam on Melas/Karasu may have been built in a narrow passage just north of Boğazköprü. This conclusion is in accordance with the accounts of Strabo and the descriptions of the famous traveller Hamilton. Moreover, considering the topography of the region, the elevation of the valley through which the river flows, and the distance of the river from Mazaka and thus the possibility of active use, it is understood that the area in question is the most suitable area for the localisation proposal. Apart from this, the dam on Herpa may have been built directly for drinking water or agricultural production. On the other hand, it is understood that Ariarathes V's fondness for luxury and ostentation played a major role in the construction of the dam on Melas. In this study, it is aimed to analyse the historical development of the dams built in the Cappadocia region in detail by comparing the information provided by ancient sources with modern sources and by conducting a field survey. For this purpose, the localisation of the dam on Melas is explained in the light of the data obtained from the field study, together with ancient and modern sources.

Anahtar Kelimeler

Cappadocia, Hellensitic Period, Melas, Dams

Kaynakça

• Akkurnaz, S. (2017). Antik Dönemde Kentleşme Olgusu ve Suyun Rolü, 2. Uluslararası Su ve Sağlık Kongresi, Bildiriler Kitabı, 147-153.
• Anderson, J.G.C. (1897). The Road-System of Eastern Asia Minor with the Evidence of Byzantine Campaigns, The Journal of Hellenic Studies, Vol. 17, 22-44.
• Appianus. Historia Romana, Roman History II, The Foreign Wars (Mithridatic Wars-Syrian Wars), (Trans.: T. E. Page). Great Britain: The Loeb Classical Library, 1899.
• Arslan, M. & Bulut, E. (2018). Antik Kaynaklara Göre Kappadokia Bölgesi Bitkileri, Akademia Sosyal Bilimler Dergisi, Special Isue, 1, 27-46.
• Bahar, H., Turgut, M. & Küçük, B. (2018). Hititlerde Yerleşim Yeri-Kutsal Dağ İlişkisi Üzerine Bir Mesafe Önerisi, SEFAD, 39, 403-424.
• Baydur, N.(1970). Kültepe (Kaneš) ve Kayseri Tarihi Üzerine Araştırmalar, İstanbul.
• Bildirici, M. (2008). Hitit Öncesi ve Hititler Dönemi Tarihi Su Yapıları, 5. Dünya Su Forumu Bölgesel Hazırlık Süreci Türkiye Bölgesel Su toplantıları, Tarihi Su Yapıları Konferansı, 21-28.
• Bittel, K. (1984). Denkmäler eines hethitischen Großkönigs des 13. Jahrhunderts vor Christus, Opladen. Bryce, T. R. (2005). The Kingdom of Hittites. New York.
• Bulut, E. (2018a). Eskiçağ’da Kappadokia Bölgesi’nin Tarihi Coğrafyası, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya.
• Bulut, E. (2018b). Kappadokia Bölgesi’nin Tarihi Coğrafyası Üzerine Bir Değerlendirme: Nehirler, Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi, No I, 123-143.
• Bulut, E. (2019). Cappadocia Kralı V. Ariarathes, Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi, No II, 148-161.
• Cramer, J. A. (1832). A Geographical and Historical Description of Asia Minor: with a map, Oxford.
• Durukan, M.(2017). Yeni Veriler Işığında Mallos, Magarsos Ve Antiokheia Ad Pyramos Problemi, Olba, XXV, 345-380.
• Emre, Kutlu (1993). Hittite Dam of Karakuyu, ed. Prince Mikasa, Essays on Anatolian archeology, Wiesbaden, 1-42.
• Erbil, Y. & Mouton, A. (2012). Water in Ancient Anatolian Religions: An Archaeological and Philological Inquiry on the Hittite Evidence, Journal of Near Eastern Studies, Vol. 71, No. 1, 53-74.
• Erkul, E., Hüser, A., Stumpel, H., & Wunderlich, T. (2008). Combined Geophysical Survey of an Ancient Hittite Dam: New and Old High-Tech, (Ed. Posluschny, A., K. Lambers and I. Herzog), Layers of Perception, Proceedings of the 35th International Conference on Computer Applications and Quantitative Methods in Archaeology (CAA), Berlin, 1-5.
• Girginer, S. (2005). Karataş (Antik Magarsos) ve Kayıp Kent Mallos, Çukurova Üniversitesi Dergisi,1/4, 33.
• Hamilton, W. J. (1842). Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia: with some account of their antiquities and geology, London: John Murray, Albemarle Street.
• Hawkins, J. D. (2006). Tudḫaliya the Hunter, The Life and Times of Ḫattušili III and Tutḫaliya IV, Proceedings of a Symposium Held in Honour of J. De Roos. Leiden 12 – 13 December 2003, Oosten, 49-76.
• Hawkins, J. D. (2010). Sarissa Toponym and Personal Name, Orientalia, Nova Series, Vol. 79, No. 2, Studi di Ittitologia in onore de Alfonso Archi, 171-176.
• Hawkins, J. D. (2015). Sacred Landscapes of Hittites and Luwians, Proceedings of the International Conference in Honour of Franca Pecchioli Daddi Florence, February 6th-8th 2014, (Ed. Anacleto D’Agostino, Valentina Orsi, Giulia Torri), Firenze University Press, 1-10.
• Hild, F.& Marcell, R. (1977). Tabula Imperii Byzantini, Byzantinische Strassensystem in Kappadokien, Wien.
• Hild, F. & Marcell, R. (1981). Kappadokien, Tabula Imperii Byzantini, Wien.
• Hill, S. (1975). The Early Christian Church at Tomarza, Cappadocia. A Study Based on Photographs Taken in 1909 by Gertrude Bell, Dumbarton Oaks Papers, Vol. 29, 149+151-164.
• Hüser, A. (2006). Wasser für Sarissa: Mit großem technischen Wissen errichteten hethitische Ingenieure im 2. Jt. V. Chr. Bauten zur Wasserversorgung, Antike Welt, Vol. 37, No. 5, 93-97.
• Hüser, A. (2007). Hethitische Anlagen zur Wasserversorgung und Entsorgung, Kuşaklı-Sarissa, Band-3, Marie Leidorf, Rahden-Westf.
• Magie, D. (1950). Roman Rule in Asia Minor: To the End of the Third Century After Christ, Princeton.
• Michels, C. (2013). The Spread of Polis Institutions in Hellenistic Cappadocia and the Peer Polity Interaction Model, Shifting Social Imaginaries in the Hellenistic Period: Narrations, Practices, and Images, (ed. E. Stavrianopoulou), Leiden-Boston, 2013, 283-310.
• Mielke, D. P. (2011). Key Sites of the Hittite Empire, The Oxford Handbook of Ancient Anatolia, (ed. S.R. Steadman ve G. MacMahon), Oxford University Press, 1031-1054.
• Mitford, T. B. (1980). Cappadocia and Armenia Minor: Historical Setting of the Limes, ANRW, 7,2, 1169-1228. Murat, L. (2012). Hititlerde Su Kültü, Tarih Araştırmaları Dergisi, 51, 125-157.
• Müller-Karpe, A. (1998). Kuşaklı-Sarissa 1993-1997 Kazılarına Toplu Bakış, XX. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt I, Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, 445-466.
• Müller-Karpe, A. (1999). Kuşaklı 1998 Yılı 6. Kazı Çalışmaları Hakkında Ön Rapor, 21. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt I, Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, 309-320.
• Müller-Karpe, A., Müller-Karpe, V. & Schrimpf, A. (2009). Geometrie und Astronomie im Stadtplan des hethitischen Sarissa, Mitteilungen der Deutschen Orient-Gesellschaft zu Berlin, 141, 45-64.
• Müller-Karpe, A. & Müller-Karpe, V. (2013). Kuşaklı – Šarišša, Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu / Hittites – An Anatolian Empire, (Ed. Meltem Doğan Alparslan & Metin Alparslan), İstanbul, 220-227.
• Osten, Van Der H. H. (1933). Survay and Exploration, Season of 1931 Exploration, Discoveries in Anatolia 1930-31, The Oriental Institute of The University Of Chicago, Oriental Institute Communications, 14, The University of Chicago Press.
• Öziş, Ü. (2008). Su Yapılarının Tarihi Gelişmesi, 5. Dünya Su Forumu Bölgesel Hazırlık Süreci Türkiye Bölgesel Su Toplantıları, Tarihi Su Yapıları Konferansı, 1-21.
• Öziş, Ü., Türkman, A., & Özdemir, Y. (2005). Historical Waterworks in Turkey, Ninth International Water Technology Conference, 291-309.
• Öziş, Ü., Arısoy, Y., Alkan, A., & Özdemir, Y. (2010). Ancient Water Works in Anatolia, Latest Trends On Cultural Heritage and Tourism, 3rd WSEAS International Conference on Cultural Heritage and Tourism (CUHT’10), 63-71.
• Polybius. Historiae, Histories. Trans. Evelyn S. Shuckburgh, London, New York, 1889.
• Ramsay, W. M. (1960). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, (Trans. Mihri Pektaş), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Schachner, A.&Wittenberg, H. (2012). Zu den Wasserspeichern in Boğazköy/Hattuša und der Frage ihrer Befüllung, in: Wasserwirtschaftliche Innovationen im archäologischen Kontext – Von den prähistorischen Anfängen bis zu den Metropolen der Antike, (Ed. F. Klimscha, R. Eichmann, Ch. Schuler, H. Fahlbusch), Wasserwirtschaftliche Innovationen im archäologischen Kontext – Von den prähistorischen Anfängen bis zu den Metropolen der Antike, Rahden/Westf, 245-255.
• Sevin, V. (1998). Tarihsel Coğrafya: Güzel Atlar Ülkesi, (ed: Metin Sözen), Kappadokia, İstanbul: Ayhan Şahenk Vakfı Yayınları, 44-61.
• Strabon. Geographika, Antik Anadolu Coğrafyası (XII, XIII, XIV), (Trans.: Adnan Pekman), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yay.
• Texier, C. (2002). Küçük Asya, Vol. III, (Trans.: Ali Suat), Ankara: Özkan Matbaacılık.
• Tuncer, H. (2021). Roma İmparatorluğu Döneminde Kappadokia Bölgesi (MS I. ve II. Yüzyıllar), Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Yayınları No: 29.
• Üke, A. (2018). Filolojik – Arkeolojik Veriler Işığında Hitit Dönemi Su Bentleri ve Havuz Yapıları, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 11, Sayı 2, 1529-1552.
• Ünal, A. (2002). Hititler Devrinde Anadolu, Vol. III, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Ünsal, V. (2012). Eskiçağda Anadolu Su Kaynakları (Orta ve Doğu Anadolu), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28, 209-224.
• Yiğit, T. (2000). Tabal, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 40, 3-4, 177-189 https://cbs.kayseri.bel.tr/Kayseri-Kent-Rehberi e.t. 28.08.2024.