Osmanlı Kültüründe Salât-u Selâm Mûsikîsi Geleneği

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 2, 83 - 104, 03.05.2015

Uğur Alkan

Öz

Arapça’da dua ve namaz sözcük anlamlarına karşılık olarak gelmekte olan

salât, –ki dini mûsikî formlarında salâ olarak telaffuz edilmektedir- Türk din

mûsikîsi formundaki özel anlamı bakımından, Hz. Peygamber başta olmak

üzere İslâmiyet’te önem arz eden diğer din büyüklerine Allah’tan rahmet ve

selâm temenni eden, onu metheden, onun şefaatini dileyen, aile fertlerine ve

yakınlarına dua ifadelerini içeren, çeşitli şekillerde tertiplenmiş hürmet ve dua

cümlelerini ihtiva eden, belirli bestesiyle veya serbest şekilde okunan güftelerin

genel adı olarak anılmaktadır. Salât-u selâm tabirinin Osmanlı Türkçesi’nde,

“aleyhi’s salâtü ve’s-selâm” veya sallalâhu aleyhi ve sellem” şeklindeki dua

cümlelerinin yerine kullanıldığı da belirtilmektedir. Söz konusu “Osmanlı

Kültüründe Salât-u Selâm Ve Mûsikîsi Geleneği” adlı makalede, İslâm

dinindeki uygulamaların yanı sıra Türklerin İslâmiyeti kabul ettikleri

dönemden itibaren özellikle de Osmanlı Devleti ve günümüz Türkiye 

Cumhuriyeti devleti dönemindeki uygulamalar değerlendirme konusu

yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

salât u selam, salâ, salât, Türk din musikisi, tekke musikisi, cami musikisi

Kaynakça

• Ak, Ahmet Şahin, Türk Din Musiki/Cami ve Tekke Musikisi, Ankara, Akçağ Yayınları, 2011.
• Akbaba, Dilek Ergönenç, “Nogay Türklerinde Ölümle İlgili İnançlar Ve Ağıtlar”, Millî Folklor Dergisi, 2008, sayı: 80, s. 77-84.
• Akdoğan, Bayram, “Türk Din Musikisi Tarihine Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2008, sayı:1, s. 151-190.
• Akdoğan, Bayram, Türk Din Musikisi Dersleri, Ankara, Bilge Ajans, 2010.
• Aktaş, Hacer,“Osmanlı’da Mübarek Gün ve Gecelerde Dini Musikisi” Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), 2006.
• Budak, Ogün Atilla, Türk Müziğinin Kökeni-Gelişimi, Ankara, Phoenix Yayınevi, 2006.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara, Doğuş Matbaası, 1970.
• Dini Kavramlar Sözlüğü, Ankara, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2010. Ergun, Saadettin Nüzhet, Türk Musikisi Antolojisi-Dini Eserler, c.1-2, İstanbul, Rıza Coşkun Matbaası, 1942.
• Eski Ahit (Tevrat) Yeni Ahit (İncil)Davud’un Mezmurları, İstanbul, Kitabı Mukaddes Şirketi, 2006.
• Ezgi, Suphi, Ameli ve Nazari Türk Musikisi, cilt:3, İstanbul, Milli Mecmua Matbaası, 1933.
• Fındley, V. Carter, Dünya Tarihinde Türkler –Asya’nın Bozkırlarından Avrupa’nın İçlerine, Timaş Yayınları, 2012.
• Güllüce, Hüseyin, “Salât Kavramı: Etimolojisi ve Bazı Mülâhazalar”, Erzurum, Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, , sayı 23, 2005, s. 171-178.
• Harmancı, Başak İlhan, “Türk Din Musikisi’nde Salâ (Salât) Formu Ve Salâ Besteleri”, Rast Müzikoloji Dergisi, c. 1, sayı:1, 2013, s. 154-195.
• İlyasoğlu, Evin, Zaman İçinde Müzik, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2003.
• İmam-ı Nevevi, Riyâzü’s Sâlihin Tercümesi, c. 1-2-3, İstanbul, Çelik Yayınevi, 2012.
• İnançer, Ömer Tuğrul, “Osmanlı Tarihinde Dini Musiki” Musiki Mecmuası, Yıl: 52, Sayı:465, Haziran/1999, s. 9-16.
• Kitapçı, Zekeriya, Türkistan’da Müslüman Olan İlk Türk Hükümdarları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1988.
• Levendoğlu, Oya, “Tarih İçinde Geleneksel Türk Sanat Müziği ve Diğer Kültürlerle Etkileşimleri”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı 19, 2005/2, s. 253-262.
• Mertoğlu, Mehmet Suat, “Salât-u Selâm”, DİA, c. 36, İstanbul, 2009, s. 36. Ögel, Bahaeddin, Türk Kültür Tarihine Giriş, Ankara, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2000.
• Özcan, Nuri, “Ezan”, DİA, C. 12, İstanbul, 1995, ss. 44-45. ____, “Sala”, DİA, C. 36, İstanbul, 2009, ss. 15-16.
• Öztürk, Mustafa Tahir, “Türk Din Musikisinde Ezan”, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), 2001.
• Sağlam, Atilla, Türk Musikisi/Müzik Devrimi, Bursa, Alfa Aktüel, 2009. Say, Ahmet, Müzik Tarihi, Ankara, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, 2012.
• Soysaldı, Mehmet, “Kur’an Semantiği Açısından Salât Kavramı”, F.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Elazığ, sayı:1, Ocak, 1996, s. 1-20.
• Sünen-i Tirmizi Tercümesi, (Çev. Abdullah Parlıyan), c. 3, Konya, Konya Kitapçılık, 2007.
• Uçan, Ali, Türk Müzik Kültürü, Ankara, Evrensel Müzikevi, 2005.
• Uludağ, Süleyman, İslam Açısından Musiki ve Sema, Bursa, Uludağ Yayınları, 1992.
• Vural, Feyzan Göher, İslamiyet’ten Önce Türklerde Kültür ve Müzik, Konya, Çizgi Yayınları, 2012.
• Yazıcı, Nesimi, İlk Türk-İslâm Devletleri Tarihi, Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi, Kur’an-ı Kerim Günümüz Türkçesiyle Meali, İstanbul, Sistem Matbaacılık, 2012.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili Tefsiri, İstanbul, Hikmet Yayınları, 2011.
• Yörükan, Yusuf Ziya, Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri – Şamanizm- Ötüken Neşriyat Yayınları, 2013.