Panorama of Changing Mushaf’s Form Within The Framework of Ibn Ebî Dâvûd’s Book Named Kitâb Al-Masâhif

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 2, 29 - 50, 25.12.2017

Bayram Kanarya

Öz

 Ibn Ebî Dâvûd (d. 316/929) is son’s Ebû Davud who famous scholar and

own book’s named Sunen. İbn Ebî Dâvûd’s most important work that bringing

to world of knowledge is his studying called Kitâb Al-Masâhif. In this work had

discussed process of mushaf, ikhtilaf of its pronunciation and punctuation marks

etc. topics in the presence of narratives. In the period of Prophet Muhammed

(sav) the Quran has not being as a book that we have presently because of

continuance of revelation and fail to satisfy stationery. In later periods by force

of circumstances the Qoran had collected in the Mushaf and replicated. Ibn Ebî

Dâvûd put emphasis on his work at form structure of Mushaf with narrations

and historical informations in the first three centuries (hijrî). I think the work

occupies an important place in terms of handling chronological formation

and progress’s stages of Mushaf and its projection to envision’s Quran. I will

try to investigate narrations and historical information related to mushaf as a

panoramic with centering the book named Kitâb Al-Masâhif.

Anahtar Kelimeler

Mushaf, Rivayah, Ibn Ebî Dâvûd, Kitâb Al-Masâhif, Imagination

İbn Ebî Dâvud’un Kitâbu’l-Mesâhif İsimli Eseri Çerçevesinde Mushaf’ın Form Değişikliğinin Panoraması

Öz

Meşhur muhaddis ve Sünen isimli hadis eserinin sahibi Ebû Davud’un oğlu

olan İbn Ebî Dâvûd’un (ö. 316/929) ilim dünyasına kazandırdığı en önemli eser

onun “Kitâbu’l-Mesâhif” isimli eseridir. Bu eserde, Kur’an’ın mushaflaşma süreci,

kıraat ihtilaflarının menşei, imla ve noktalama işaretleri, Mushaf’ın alım satımı

vb. birçok konu rivayetler eşliğinde verilmiştir. Hz. Peygamber (sav) döneminde

vahyin devam etmesi ve kırtasiye malzemesinin yetersizliği nedeniyle

Kur’an elimizde olduğu şekli ile bir Mushaf haline dönüşmemişti. Sonraki

dönemlerde şartların da zorlamasıyla Kur’an’ın cem’ ve istinsahı faaliyetleri

gerçekleşmiştir. İbn Ebî Dâvûd söz konusu eserinde hicrî ilk üç asırda Mushaf’ın

formsal yapısı üzerinde durmakta dolayısıyla konuyu sadece sahabe dönemi

ile sınırlandırmamakta, kendisinin yaşadığı döneme kadar Mushaf üzerinde

yapılan faaliyetlere ışık tutacak rivayetler ve tarihî bilgiler aktarmaktadır. Eserin,

Mushaf’ın kronolojik olarak teşekkül ve gelişim aşamalarını ortaya koyması

ve bu evrelerin dönemsel olarak nasıl bir Kur’an tasavvurunu beslediğini

ortaya koyması bakımından önemli bir yer işgal ettiği kanısındayız. Biz bu

çalışmamızda, söz konusu eseri merkeze alarak Mushaf ile ilgili tarihi malumatı

panoramik olarak sunmaya ve yeri geldikçe bunların Kur’an algısı ile ilişkisini

kurmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Mushaf, Rivayet, İbn Ebî Dâvûd, Kitâbu’l-Mesâhif, Tasavvur

Kaynakça

• Aydın, Zeynel Abidin, Hz. Osman ve Sonrası Dönemde Kur’an’ın Metinleşme Tarihi, (Yayımlanmamış doktora tezi), AÜSBE, Ankara 2008.
• el-A’zami, Muhammed Mustafa, İlk Devir Hadis Edebiyatı, İz Yay., İstanbul 1993.
• Buhârî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail, Sahîhu’l-Buhârî, Çağrı Yay. İstanbul 1992. (Matbaay-ı Amire, İstanbul 1315 baskısından tıpkıbasım).
• ______, et-Târîhu’l-Kebîr, Daru’l-Kütübi’l-Arabiyye, Beyrut, tsz
• el-Cürcani, Abdullah b. Ali, el-Kâmil fî Duafai’r-Ricâl, thk., Yahya Muhtar Ğazavi, Daru’l-Fikr, Beyrut 1988.
• Çetin, Abdurrahman, Yedi Harf ve Kıraatler, Ensar Yay., İstanbul 2010.
• Hamidullah, Muhammed, Kur’an-ı Kerim Tarihi, çev. Abdulaziz Hatip ve Mahmut Kanık, Beyan Yay., İstanbul 2013.
• el-Hatîp el-Bağdadî Ahmed b. Ali b. Sâbit, Târîhu Medîneti’s-Selâm (Târîhu Bağdat), thk. Beşar Avvad Ma’ruf, Daru’l-Ğarbi’l-İslami, 2001, Beyrut.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali, ed-Duafâ ve’l-Metrûkîn, thk. Abdullah el-Kadi, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1406.
• İbn Ebî Dâvud, Ebubekir Abdullah b. Süleyman b. el-Aş’es es-Sicistani, Kitâbu’l-Mesâhif, thk. Ebu Usame Selim b. İdu’l-Hilali, Muessesetu Ğuras, Kuveyt 2006.
• ______, Kitâbu’l-Mesâhif, thk. Muhammed b. Abde, naşir: el-Faruk el- Hedisiyye, Kahire 2002.
• ______, Kitâbu’l-Mesâhif, thk. Arthur Jeffery, el-Matbaatu’r-Rahmaniye, Kahire 1355/1936.
• İbn Hanbel, Ahmed b. Muhammed, Müsned, Çağrı Yay., İstanbul 1992. (Mısır 1313 baskısından tıpkıbasım).
• İstemi, Fuat, Tarih ve Hadis Metodolojisi, Ankara Okulu Yay., Ankara 2017.
• Komisyon, Kur’an-ı Kerim Meâli, DİB Yay., Ankara 2010.
• Komisyon, el-Mucemu’l-Vesît, el-Mektebetu’l-İslamiyye, İstanbul tsz. Maşalı, Mehmet Emin, “Mushaf”, DİA, XXXI/241-248.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn b. el-Haccac b. Müslim el-Kuşeyrî, Sahihu Müslim, Çağrı Yay., İstanbul 1992. (M. Fuad Abdulbaki’nin tahkikli baskısından tıpkı basım).
• en-Nesâî, Abdurrahman Ahmed b. Şuayb, Sünen, Çağrı Yay., İstanbul 1992, (es-Suyuti şerhiyle birlikte). İstanbul, 1992. (M. Fuad Abdulbaki’nin tahkikli baskısından tıpkı basım).
• es-Suyûtî, Celaluddin Abdurrahman b. Ebîbekr, el-İtkân Fî Ulûmi’l-Kur’an, thk. Fevvaz Ahmed, Daru’l-Kitabi’l-Arabi, Beyrut 2012.
• Şen, Ziya, “Haccâc b. Yûsuf ve Mushaf Tarihindeki Yeri”, Turkish Studies (Türkoloji Araştırmaları), 2014, c. IX, sayı: 5 (3), 1871-1876.
• Taberî, Muahmmed b. Cerîr b. Yezîd, Câmiu’l-Beyân Fî Tevîli’l-Kur’an, thk. Ahmed Muhammed Şakir, Müessesetu’r-Risale, Beyrut 2000.
• ______, “Kur’an-ı Kerîm’in Yazılması”, Diyanet İlmi Dergi, cilt: XLVI, sayı: 1, s. 33-56.
• Turan, Maşallah, “Yûsuf Peygamber Kıssasında “Kadın Unsuru” Bağlamındaki Algılara Eleştirel Bir Yaklaşım”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014/2, sayı:19, s. 55-80.
• Önen, Hacı, Kur’an Tarihi, A grafik, Diyarbakır 2017.
• ______, Kıraat Tarihi, Rağbet Yay., İstanbul 2017.
• Öz, Mustafa, “Nâsibe”, DİA, XXXII/393-394.
• Yardım, Ali, “İbn Ebî Dâvûd”, DİA, XIX/429.
• ez-Zehebî, Muhammed b. Ahmed, Mîzânu’l-İtidâl fî Nakdi’r-Ricâl, thk. Ali Muhammed el-Becâvî, Daru’l-Marife, Beyrut tsz.