Râvilerin Cerhine Delalet Eden Lafızlar: İbn Ebî Hâtim Örneği

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 2, 51 - 76, 25.12.2017

Fikret Özçelik

Öz

Hadis ilminde râvilerin durumunun tespiti önemli bir konudur. Zira

herhangi bir rivayete sahih hükmünün verilebilmesi için öncelikle senette yer

alan râvilerin güvenilir olması gerekmektedir. Bu bağlamda birçok âlim râvilerin

durumlarını inceleyen cerh ve ta’dîl ilmiyle meşgul olmuş ve bu konuda eserler

telif etmişlerdir. Bu alanla ilgilenen ve eser telif eden âlimlerden birisi de İbn

Ebî Hâtim er-Râzî’dir. İbn Ebî Hâtim birçok râviyle ilgili değerlendirmelerde

bulunmuş ve onların rivayet ehliyetleri ile ilgili bazı terimler kullanmıştır. Bu

çalışmada İbn Ebî Hâtim’in, râvilerin cerhinde kullandığı terimler ve bunların

anlamları üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Sahih, İbn Ebî Hâtim, Râvi, Tenkit

Words that Indicate the Disaffirmation of Narrators: Sample of Ibn Ebi Hatim

Öz

It is very important to determine the situation of the narrators in the

science of hadith. Because, in order to be able to give authentic judgment to

any narrative, first of all, the narrators in the narrative list have to be reliable.

In this context, many scholars were engaged with science of disaffirmation and

corrections dealing with the situation of the narrators, and compiled works in

this respect. One of the scholars who was interested in this field and compiled

works is Ibn Ebî Hâtim er-Râzî. He was involved in making evaluations of many

narrators and used a number of terms to describe their situation. This study

examines the terms and meanings used by Ibn Ebî Hâtim in disaffirmation of

narrators.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Authentic, Ibn Ebî Hâtim, Narrator, Criticism

Kaynakça

• Âşıkkutlu, Emin, Hadiste Ricâl Tenkidi, İFAV, İstanbul 1997.
• Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İFAV, İstanbul 2009.
• Bağdâdî, el-Hatîb Ebû Bekir Ahmed b. Ali b. Sâbit, el-Kifâye fî İlmi’r-Rivâye, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2006.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, et-Târîhu’l-Kebîr (tahk. Mustafa Abdulkadir Ahmed Atâ) Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2008.
• ______, ed-Duafâ, Mektebetu İbn Abbâs, Tâif 2005.
• Cedî,’Abdullah b. Yûsuf, Tahrîru Ulûmi’l-Hadîs, Muessesetu’r-Reyyân, Beyrut 2003.
• Ebû’l-Hasan, Mustafa b. İsmail, Şifâu’l-Alîl, Mektebetu İbn Teymiye, Kâhire 1991.
• Fâsî, Ali b. Muhammed Ebû’l-Hasan İbnu’l-Kattân, Beyânu’l-Vehm ve’l-Îhâm, Dâru Taybe, Riyâd 1997.
• Gavrî, Seyyid Abdulmâcid, Mu’cemu Elfâz ve İbârâti’l-Cerhi ve’t-Ta’dîl, Dâru İbn Kesîr, Beyrut 2011.
• Hattâbî, Ebû Süleymân Muhammed b. Muhammed, Meâlimu’s-Sunen, el- Matbaatu’l-İlmiyye, Haleb 1932.
• Irâkî, Zeynu’d-Dîn Abdurrahim, et-Takyîd ve’l-Îdâh Şerhu Mukaddimeti İbnu’s Salâh, el-Mektebetu’s-Selefiyye, Medîne 1969.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdillah b. Muhammed, Câmiu Beyâni’lİlm, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 2012.
• İbn Adî, Ebû Muhammed, el-Kâmil fî Duafâi’r-Ricâl, (thk. Yahyâ Muhtâr Gazâvî), Dâru’l-Fikr, Beyrut 1988.
• İbn Ebî Hatim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris er-Râzî, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, (tahk. Mustafa Abdulkadir Atâ), Dâru’l-Kutubi’lİlmiyye, Beyrut 2010.
• İbn Fâris, Ahmed el-Kazvînî er-Râzî, Mu’cemu Mekâyîsi’l-Luğa, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1979.
• İbn Hacer, Ebû’l-Fadl Ahmed b. Ali el-Askalânî, Fethu’l-Bârî, Dâru’s-Selâm, Riyâd 2000.
• ______, Takrîbu’t-Tehzîb, (thk. Ebû’l-Eşbâl Sağîr Ahmed Şâğıs el-Bâkistânî), Dâru’l-Asime, Riyâd 1421.
• ______, Tehzîbu’t-Tehzîb, Dâiretu’l-Maârifi’n-Nizâmiyye, Hindistan 1326.
• İbn Hanbel, Ahmed b.Muhammed, Kitâbu’l-İlel ve Ma’rifeti’r-Ricâl, (thk. Vasiyyullah b. Muhammed Abbâs), Dâru’l-Kabs, Riyâd 2006.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed et-Temîmî el-Bustî, Kitâbu’l-Mecrûhîn, (thk. Mahmud İbrâhim Zeyd), Dâru’l-Va’y, Haleb 1396.
• İbn Maîn, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ, Târîh, (thk. Muhammed Kâmıl Kassâr), Mecmeu’l-Luğati’l-Arabiyye, Dımeşk 1985.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükrim b. Ali, Lisânu’l-Arab, Dâru Sadr, Beyrut 1414.
• İbn Teymiyye, Takıyuddîn Ahmed b. Abdulhalim, Mecmûu’l-Fetâvâ, Mecmeu’l-Melik Fehd, Medîne 1995.
• İbnu’l-Cuneyd, Ebû İshâk b. İbrahim b. Abdillah, Suâlâtu İbni’l-Cuneyd li Ebî Zekeriyya Yahyâ b. Maîn, (thk. Ahmed Muhammed Nûr Seyf), Mektebetu’d-Dâr, Medîne 1988.
• İbnu’s-Salâh, Ebû Amr Osman b. Abdirrahman, Ulûmu’l-Hadîs, (thk. Abdullatîf el-Hamîm-Mâhir Yâsîn el-Fahl), Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2002.
• Kanarya, Bayram, ‘‘Cerh-Ta’dil Bağlamında İmam Şafii’ye Yöneltilen İthamlar’’, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Çorum 2017, c. XVI, sayı:31, s.227-244.
• Kârî, Ali b. Sultân Muhammed el-Herevî, Şerhu Şerhi Nuhbeti’l-Fiker, Dâru’l- Erkem, Beyrut tsz.
• Kazvînî, Ahmed b. Fâris b. Zekeriyâ er-Râzî, Mu’cemu Mekâyîsi’l-Luğa, Dâru’l- Fikr, Beyrut 1979.
• Leknevî, Ebû’l-Hasanât Muhammed Abdulhayy, er-Ref‘ ve’t-Tekmîl fî’l-Cerhi ve’t-Ta’dîl, (nşr. Abdulfettâh Ebû Gudde), Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiye, Beyrut 2012.
• Mahcûbî, Abdurrahman, el-Mustalahu’l-Hadîsî min Hilâli Kitâbi’l-Cerhi ve’t- Ta‘dîl, Dâru İbn Hazm, Beyrut 2011.
• Makdîsî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Ehâdîsu’l-Muhtâre, Dâru Hıdr, Beyrut 2000.
• Ömerî, Ekrem Ziyâ, Buhûsun fi’t-Târîhi’s-Sunne, Mektebetu’l-Ulûm ve’lHikem, Medîne 1984.
• Öztoprak, Mustafa, Müspet ve Menfi İddialar ve Değerlendirmeleriyle Ebû Hanîfe, Gece Kitaplığı, Ankara 2014.
• Sehâvî, Şemsuddîn Ebû’l-Hayr Muhammed b. Abdurrahman, Fethu’l-Muğîs, Mektebetu’s-Sunne, Mısır 2003.
• Suyûtî, Celaluddîn Abdurrahman b. Bekr, Tedrîbu’r-Râvî, Dâru Taybe, Riyâd tsz.
• Tehânevî, Ahmed el-Osmânî, Kevâid fî Ulûmi’l-Hadîs, (nşr.Abdulfettâh Ebû Gudde), Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiye, Beyrut 2007.
• Ukaylî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Amr, ed-Duafâu’l-Kebîr, Dâru’l-Kutubi’lİlmiyye, Beyrut 1984.
• Yücel, Ahmet, Hadis İlminde Tenkit Terimleri, İFAV, İstanbul 2015.
• ______, “Leyse bi-Şey”, DİA, XXVII, 168, İstanbul 2003.
• Zehebî, Ebû Abdillah Şemsuddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, el-Mûkiza fî İlmi Mustalahi’l-Hadîs, Mektebetü’l-Matbûati’l-İslâmiyye, Haleb 1412.
• ______, Siyeru A‘lâmi’n-Nubela, (thk. Şuayb Arnavut), Muessesetu’r-Risâle, Beyrut 2014.
• ______, Mizânu’l-İ‘tidâl, (thk. Muhammed el-Becâvî), Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut 1963.