Comparing the Concept of Naskh in Ta’wīlātu'l-Qur’ān and al-Kashshāf

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1, 89 - 114, 28.06.2019

SÜLEYMAN Mollaibrahimoğlu Abdurrahman Harbi

https://doi.org/10.34247/artukluakademi.551345

Cited By: 1

Öz

Naskh (abrogation) is one of the important
notions in ‘Ulūm al-Qur'ān (the Qur’ānic sciences) that
emerged for the purpose of explaining, preserving and interpreting
the Qur’ān. Naskh was one of the early
controversial topics in Islamic sciences and has been discussed in detail by
almost every mufassir (the writer of a commentary on the Qur’ān). Abrogation has been subject to many academic studies
until today. In this study, we compared Ta’wīlātu'l-Qur’ān by Imām
al-Māturīdī (D. 333 AH /944 CE) and al-Kashshāf by al-Zamakhsharī
(D. 538 AH/1144 CE) in terms of their manner of discussing naskh. As a result
of this comparison, it has been concluded that both works sufficiently and
deeply evaluated the subject matter and each of them proved their proficiency
in their exegesis on the Qur’ān. Furthermore, while giving place to the views
of the former commentators in the tradition, Imām al-Māturīdī and
al-Zamakhsharī also expressed their own arguments. Even though they seem to be
similar in embracing naskh, they vary primarily in evaluating the narratives by
various mufassirs and especially in the way they used the sources which
constitute the basis of naskh.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Naskh, Ta’wīlātu'l-Qur’ān, al-Kashshāf, al-Māturīdī, al-Zamakhsharī

Te’vîlâtü’l-Kur’ân ile Keşşâf Tefsirlerinin Nesh Açısından Mukayesesi

Öz

Kur’ân-ı Kerîm’in
muhafazasına, tefsir ve teviline yönelik oluşturulan Ulûmü’l-Kur’ân’ın en
önemlilerinden biri nesihtir. Birçok akademik çalışmaya konu olan ve hemen her
bir müfessirin dikkate aldığı nesh, aynı zamanda İslamî ilimlerin de ortak
kadim meselelerindendir. Bu makalede, Mâtürîdî’nin (ö. 333/944) Te’vîlâtü’l-Kur’ân’ı
ile Zemahşerî’nin (ö. 538/1144) Keşşâf’ı, nesh meselesini ele alış
biçimleri mukayese edilmeye çalışılmıştır. Yapılan çalışma sonucu iki eserde de
nesh konusuna yeterince yer verildiği, meselenin genel yönleriyle ele alınıp
irdelendiği görülmüştür. İki müfessir de bir taraftan konuyla ilgili geleneksel
ilmî mirası dikkate alırken diğer taraftan konu hakkındaki dirayetlerini ortaya
koymuşlardır. Neshe dair genel anlamda yakın bir duruş sergilemekle beraber iki
müfessirin rivayetleri değerlendirme ve özellikle neshe dayanak teşkil eden
kaynaklar hususunda birbirinden farklı ve iç bütünlüklü bir bakış açısı ortaya
koydukları görülmüştür. 

Anahtar Kelimeler

Te’vîlâtü’l-Kur’ân, Keşşâf, Mâtürîdî, Zemahşerî, Nesh, tefsir

Kaynakça

• Arpa, Recep. “Şehristânî’nin Nesh Anlayışı”. İslâmî Araştırmaları Dergisi 32 (2014): 39-61.
• Bakkal, Ali. “İmam Şâfiî’de Nesh Anlayışı”. Harran Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 3 (1997): 109-132.
• Cevzî, Cemalüddin Ebu’l-Fereç Abdurrahman. el-Musaffâ bi eküffi ehli’r-rüsûh min ilmi’n-nâsih ve’l-mensûh. tahk. Hâtim Salih ed-Dâmin. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1406/1986.
• Cühenî, Şerefüddin İbnü’l-Bârizî el-Cühenî. Nâsihu’l-Kur’âni’l-‘Azîz ve mensûhuhû. tahk. Hâtim Salih ed-Dâmin. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed eş-Şerîf el-Cürcânî el-Hüseynî el-Hanefî. Kitâbü’t-ta‘rîfât. tahk. Muhammed Abdurrahman el-Maraşlî. 3. Baskı. Beyrut: Dâru’n-Nefâes, 1433/2012.
• Herevî, Ebû Ubeyd el-Kâsım b. Sellâm b. Miskîn el-Herevî. en-Nâsih ve’l-mensûh fi’l-Kur’âni’l-‘Azîz. tahk. Muhammed b. Sâlih el-Müdeyfir. Riyâd: Şirketü’r-Riyâd, 1418/1997.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ. Mu‘cem-ü meķâyîsi’l-luga. tahk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. 6 Cilt. Dâru’l-Fikr, 1399/1979.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Ali İbn Manzûr el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sadr, 1414.
• İbn Sîde, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmail b. Sîde el-Mürsî. el-Muhkem ve’l-muhîtu’l-a‘zâm. tahk. Abdülhamîd Hendâvî. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1421/2000.
• Katâde, Ebü’l-Hattâb Katâde b. Diâme b. Katâde es-Sedûsî el-Basrî. en-Nâsih ve’l-mensûh. tahk. Hâtim Sâlih ed-Dâmîn. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1404.
• Kattân, Mennâ‘. Mebâhis fî ulûmi’l-Kur’ân. 35. Baskı. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1418/1998.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Te’vîlâtü ehli’s-sünne. tahk. Mecdî Bâsellûm. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1426/2005.
• Nahhâs, Ebû Ca‘fer en-Nahhâs Ahmed b. Muhammed. en-Nâsihu ve’l-mensûh. tahk. Muhammed Abdüsselâm Muhammed. Kuveyt: Mektebetü’l-Felâh, 1408.
• Öztürk, Mustafa. İlâhî Hitâbın Tefsiri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2018.
• Sâlih, Subhî. Mebâhis fî ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-‘Âlemi’l-Melâyîn, 2014.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdris b. Abbâs. Risâle. tahk. Ahmed Şâkir. Mısır: Mektebetü’l-Haleb, 1358/1940.
• Şevm, Muhammed Kâsım. Ulûmü’l-Kur’ân ve menâhicü’l-müfessirîn. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1435/2014.
• Şimşek, M. Sait. Kur’ân’ın Anlaşılmasında İki Mesele. 5. Baskı, Konya: Kitap Dünyası Yayınları, 2012.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. Tefsîru’l-Keşşâf ‘an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. tahk. Muhammed Abdüsselam Şahin. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2009.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Abdillah ez-Zerkeşî. el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân. tahk. Ahmed Ali. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1427/2006.
• Zürkânî, Şeyh Muhammed Abdülazîm ez-Zürkânî. Menâhilü’l-irfân fî ulûmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Şemsüddîn. 4. Baskı. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1434/2013.